در نسل اول دانشگاه‌ها، تربیت نیروی انسانی و آموزش افراد و در نسل دوم کارکرد آموزشی، تحقیقاتی و پژوهش ها مطرح بودند اما با روی کار آمدن اقتصاد دانایی محور یا دانش بنیان، حرکت دانشگاه ها به سمت نسل سوم آغاز شده است. نسل چهارم دانشگاه‌ها نیز که اخیرا به ترمینولوژی و ادبیات نظام آموزش عالی اضافه شده است، چهار ویژگی و مشخصه مهم مانند تحول‌گرا بودن، تعالی‌گرا بودن، تقاضامحور بودن و توسعه منطقه‌ای بودن دارد. در این بین دانشگاهی مانند علم و فرهنگ که نقش ارزنده ای در توسعه مهارت های شغلی و حرفه ای دانشجویان دارد، چقدر توانسته است در این زمینه موفق باشد و در آینده ای نزدیک حرکت به سوی دانشگاه های نسل چهارم را تحقق ببخشد.
واکاویی این مساله باعث شد تا گفت و گویی با دکترعلیرضا آقابابایی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علم و فرهنگ ترتیب دادیم که در ادامه آن را می خوانید.
با توجه به اینکه محور فعالیت دانشگاه نسل سوم(کارآفرین)؛ توسعه مهارت‌های شغلی، حرفه ای و شایستگی ها و توانمندسازی دانشجویان و استادان همسو با فرایند توسعه ملی و حل مسایل جامعه به روش علمی است، دانشگاه علم و فرهنگ چقدر توانسته است در این زمینه موفق عمل کند؟
دانشگاه علم و فرهنگ در زمره نخستین دانشگاه‌ها با رویکرد کارآفرینی و ایجاد اشتغال یا همان نسل سوم است. با توجه به مساله اساسی جامعه در مورد نیروهای تحصیلکرده جویای کار در جامعه، دانشگاه علم و فرهنگ در این مسیر پیشگام بوده و بر آن است تا در آینده ای نه چندان دور خود را به عنوان یک دانشگاه کارآفرین به جامعه علمی و صنعتی کشور معرفی کند. 
بدیهی است که یکی از راه‌های ایجاد اشتغال، حضور پر رنگ دانشگاه در عرصه های پژوهشی و کاربردی است که در این راستا معاونت پژوهش و فناوری برای ایجاد ارتباط با دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف و همکاری های علمی و پژوهشی گام‌های موثری برداشته و تفاهم نامه‌های متعددی نیز در این مورد شکل گرفته است.
برای تبدیل شدن به دانشگاه کارآفرین و حرکت به سمت نسل چهارم دانشگاهی چه زیرساخت‌هایی لازم است؟
طبق تعاریفی که اکنون برای دانشگاه نسل سوم یا دانشگاه کارآفرین در ادبیات فنی وجود دارد، یک دانشگاه كارآفرین دانشگاهی اسـت كـه دو وظیفه را انجام دهد، نخست اینکه باید كارآفرینان آینـده را آمـوزش بدهـد تـا كـسب وكـاری ایجاد شود. همچنین باید روحیه كارآفرینانـه دانـشجویان را در تمـام حـوزه هـا توسـعه بدهد. دوم اینكــه، دانشگاه باید كارآفرینانــه عمــل كنــد و مراكــز رشــد كــسب و كــار را سازماندهی و پارك فناوری و مـواردی نظیـر آن را ایجاد کند. در نهایت دانشگاه کارآفرین باید دانـشجویان را درگیر سازمانها كند تا بتواند با کمک فارغالتحصیلان کسب و کار ایجاد کند و از نظر مالی استقلال یابد. دانشگاه نسل چهارم در ادبیات فنی به دانشگاهی اطلاق می‌شود که علاوه بر ماموریت‌های سه نسل گذشته دانشگاه‌ها، باید بتواند در جایگاهی والاتر و متعالی‌تر در شکل‌دهی و جهت‌دهی آینده جامعه خود نقشی موثر و اثرگذار ایفا کند. آینده‌پژوهی پایه اصلی و رکن اصلی دانشگاه نسل چهارم است.
این نسل از دانشگاه باید با مطالعه روندهای جاری و آتی جهانی و تشخیص نقاط قوت و ضعف جوامع، جهت‌دهی سیاست‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و علمی جامعه را به سمت و سویی سوق دهد که جامعه هدف بتواند جایگاه مناسب خود را در منطقه و نظام بین الملل به دست آورد و در رقابت‌های بین‌المللی همسو با رشد فناوری، پیشرو و موفق باشد.
تاکنون دانشگاه علم و فرهنگ چقدر است در این زمینه موفق عمل کند؟
هم اکنون فاصله جامعه ما با این تعاریف زیاد است و برای حرکت در این مسیر افزایش آگاهی و دانش، ایجاد گفتمان مشترک و جریان‌سازی اجتناب‌ناپذیر است که هر کدام ملزومات و زیرساخت‌های بسیاری را طلب می‌کنند. همچنین در این مسیر، توسعه مراکز رشد و پارک‌ها، ایجاد واحدهای یاری کننده کسب و کار، توسعه مراکز آینده پژوهشی و هسته‌های مساله محور از ضروریات انکارناپذیر است.
در مسیر رسیدن به دانشگاه کارآفرین، معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه علم و فرهنگ چه رویکردی را اتخاذ کرده است؟
در مسیر رسیدن به دانشگاه کارآفرین، رویکرد دانشگاه در پژوهش، رویکرد مساله محوری است. جهاد دانشگاهی نیز در حوزه پژوهش یک سازمان مساله محور بوده است. مساله محوری در رفع بسیاری از چالش‌های موجود، راه حل بهینه است زیرا مشارکت جمعی و هم افزایی گروه‌های مختلف آموزشی را به همراه دارد. همچنین در راستای عمل به مسوولیت اجتماعی، دانشگاه باید در حل مسایل و چالش‌های جامعه پیشگام باشد.
در مسیر رسیدن به دانشگاه کارآفرین، رویکرد دانشگاه در پژوهش، رویکرد مساله محوری است. جهاد دانشگاهی نیز در حوزه پژوهش یک سازمان مساله محور بوده است. مساله محوری در رفع بسیاری از چالش‌های موجود، راه حل بهینه است زیرا مشارکت جمعی و هم افزایی گروه‌های مختلف آموزشی را به همراه دارد.
در این میان دانشگاه علم و فرهنگ در راستای دستیابی به ملزومات و پیش نیازهای دانشگاه نسل سوم، در تلاش برای تمهید و تامین زیرساخت‌ها و شرایط لازم است. از لحاظ زیرساختی خوشبختانه پارک علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی و نیز بنیاد توسعه کسب و کار دانشگاه، ظرفیت‌های قابل توجهی داشته و شکل گیری این مثلث دانشگاه، پارک و بنیاد، اتفاق خوشایندی است که در آینده ای نزدیک شاهد هم افزایی و ثمرات آن خواهیم بود.
پارک علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی چه کمکی برای تبدیل به دانشگاه کارآفرین و حرکت به سمت نسل چهارم می‌تواند داشته باشد؟
پارک‌ها یکی از زیرساخت‌های لازم برای دانشگاه‌های نسل سوم است. همچنین پیش نیاز دانشگاه نسل چهارم، پیاده سازی الزامات دانشگاه نسل سوم است بنابراین دانشگاه‌های نسل سوم باید دانـشجویان را درگیر سازمانها كنند تا بتواند با کمک فارغالتحصیلان کسب و کاری ایجاد و از نظر مالی استقلال یابند. طبیعی است که پارک‌ها علاوه بر ایفای نقش وظیفه‌ای و تکلیفی خود، در آگاه‌سازی، گفتمان‌سازی و جریان‌سازی برای نیل به سوی تعالی جامعه از طریق دانشگاه نسل چهارم کاملا موثر و اثرگذار خواهند بود.
با وجود مدیران نسل اول و تفکرات قدیمی آیا می‌توان به نسل سوم و در ادامه به نسل چهارم رسید؟ در جهت تبدیل شدن چه گام‌هایی باید برداشته شود؟
بدیهی است که نسل برتر دانشگاه‌ها و حرکت به سوی آن‌ها در گام نخست نیازمند دانش، آگاهی و فهم عمیق از معانی و تعاریف پایه است. در گام بعدی برای پیاده‌سازی به شدت نیازمند برنامه‌ریزی، مدیریت مبتنی بر برنامه، سیستماتیک و دانش محور است. مستقل از نسل و سن مدیران، الزامات فوق الذکر لازمه حرکت به سوی دانشگاه‌های نسل برتر است. البته مدیران نسل اول اگرچه کوله‌باری از تجربه دارند اما در صورتی می‌توانند رهبران این جریان باشند که اولا باور و دانش خود را به کفایت بارور کنند، دوما از مدیریت بی‌برنامه و روزمره به مدیریتی دانش-محور و سیستماتیک کوچ کنند. سوما از نیروهای جوان شایسته به غایت استفاده کنند. این بدین معنا نیست که هر مدیر جوانی هم شایستگی احراز رهبری این جریان را دارد. آنچه مسلم است، نیاز اساسی این جریان بس پیچیده و مهم، رهبران خودباور شایسته است.
این معاونت در راستای تحقق برنامه راهبردی دانشگاه چه ماموریتی را دنبال می کند؟
ماموریت های حوزه معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه از یکسو در سه محور پایه شامل افزایش آگاهی و دانش دانشگاهیان، ایجاد گفتمان مشترک و جریان سازی و از سوی دیگر در تشکیل هسته های مساله محور تعریف و تبیین شده است. بر اساس برنامه توسعه دانشگاه انتظار می رود در پایان برنامه 5 ساله، سهم مساله محوری در پژوهش دانشگاه، حداقل 50 درصد باشد.
این معاونت چه سیاست‌هایی برای افزایش کیفیت پژوهش‌های دانشگاه در نظر گرفته است؟
حوزه پژوهش و فناوری باید در تمامی حوزه‌های کلیدی مانند افزایش درآمد و تنوع بخشی به منابع، ارتقاء تفکر سیستمی، افزایش نسبت اشتغال فارغ التحصیلان و تبیین و احصاء وجوه تمایز دانشگاه در عرصه پژوهش و فناوری نقش آفرینی کند. سیاست‌هایی مانند توسعه کمی و کیفی و مساله محور شدن فعالیت‌های پژوهشی، از جمله سیاست‌های حوزه پژوهش در برنامه راهبردی دانشگاه است بنابراین راهبرد حوزه پژوهش آگاهی سازی، گفتمان سازی و جریان سازی؛ شبکه سازی و تشکیل کمیته راهبری مساله محوری در دانشگاه؛ و پیگیری و مدیریت امور تا نیل به مقصود است.
گزارش: فرزانه صدقی
No tags for this post.