هکاتایوس مبدع نظریه تقسیمات زمین
هکاتایوس (Hecataeus) دانشمند و جغرافیدان یونانی در حدود سال ۵۰۰ پیش از میلاد در منطقه میلتوس متولد شد وی ازجمله دانشمندان و فلاسفه پیرو سبک تالس است و از این شیوه علمی برای نمایش زمین و سطح آن استفاده کرده است. وی در سرزمین‌های وسیع امپراتوری هخامنشی که در آن زمان آسیای صغیر را نیز تحت سلطه خود داشت مسافرت‌های بسیاری کرد و کتابی درباره مصر و آسیا نوشت که متأسفانه متن آن در دست نیست.
بسیاری از مورخین و دانشمندان هکاتایوس را به دلیل فعالیت‌های گسترده خود در علم تاریخ و جغرافیا تحسین می‌کنند و بر اساس متون مکتوب باقیمانده، می‌توان وی را نخستین کسی محسوب کرد که کره زمین را که در آن زمان هنوز کروی بودن آن کشف نشده بود، به دو بخش شمالی و جنوبی و شرقی و غربی تقسیم کرد.
هکاتایوس نهضتی را که پیش‌ازاین توسط آناکسیماندروس آغازشده بود برای تهیه نقشه کاملی از جهان ادامه داد. وی کره زمین را به دونیمه شمالی مشتمل بر اروپا و جنوبی مشتمل بر آسیا و آفریقا تقسیم کرد و امتداد غربی و شرقی مدیترانه و دریاهای اطراف آن و کوه‌های قفقاز را حدفاصل میان این دونیمه محسوب کرد. در نقشه هکاتایوس هر دو قاره به‌صورت نیم‌دایره ترسیم‌شده بودند و رودخانه‌ی بزرگی که بر اساس اساطیر یونانی دورتادور و لبه زمین را دربر می‌گرفت در اطراف این مجموعه قرار داشتند. البته به‌طورکلی یونانیان در پهنه سیاحت و پویندگی کار برجسته‌ای انجام نداده‌اند و این افتخار بیشتر نصیب اهالی تمدن فینیقی شده است که هم از حیث میزان دانش و اطلاعات کمتر از یونانیان بودند و هم ازلحاظ شهرت و معروفیت و به همین دلیل در تاریخ نامی کمتر از آن‌ها باقیمانده است. البته در این مورد یک استثنا وجود دارد به نام هانون که از اهالی کارتاژ بوده است.
هکاتایوس با نوشتن نخستین گزارش‌های اعمال و رفتار مردم بدون توجه به جنبه اساطیری و خدایی مذاهب باستانی به تاریخ و جغرافیا جنبه عقلانی بخشید. وی ازجمله نخستین دانشمندانی بود که نسبت به اساطیر با نظری آمیخته با شک و حقارت می‌نگریست. گرچه امروزه کتاب تاریخی کاملی از وی بر جای نمانده است ولی مسلماً هکاتایوس تأثیر بسزایی در جانشین خود یعنی هرودت که دو نسل بعد از وی چشم به جهان گشود، داشته و الهام‌بخش هرودت محسوب می‌شود. خوشبختانه امروزه کتاب تاریخ هرودت برای ما باقیمانده است و این کتاب اگر از جنبه دقت بزرگ‌ترین اثر تاریخی نباشد، می‌توان آن را ازلحاظ سبک نگارش و لطف سخن ازجمله بزرگ‌ترین آثار تاریخی جهان محسوب کرد. به همین دلیل هرودت را پدر تاریخ می‌دانند حال اینکه به اعتقاد بسیاری از مورخین چنین عنوانی سزاوار هکاتایوس بود. هکاتایوس نیز مانند تالس سیاستمداری ورزیده و زیرک بوده و می‌توانست شرایط آینده سیاسی زمان خود را پیش‌بینی کند.
وی درزمانی که شهرهای یونانی آسیای صغیر در سال ۴۹۹ پیش از میلاد علیه امپراتوری هخامنشی در زمان داریوش بزرگ طغیان کردند، با این حرکت مخالف بوده و تلاش بسیاری کرد تا از روشن شدن آتش جنگ پیشگیری کندو ولی متأسفانه کوشش وی در این مسیر به‌جایی نرسید و مردم یونانی ساکن آسیای صغیر به سخنان هکاتایوس گوش ندادند. سرانجام جنگ درگرفت و شورشیان توسط ارتش هخامنشی به شدیدترین وضعیت منکوب و مغلوب شدند و بدین ترتیب دوره برتری و امتیاز علمی شهرهای یونانی آسیای صغیر که از یک قرن و نیم پیش آغازشده بود به پایان رسید. سرانجام هکاتایوس در سال ۴۸۶ پیش از میلاد از دنیا چشم فروبست. بسیاری از مورخین و دانشمندان هکاتایوس را به دلیل فعالیت‌های گسترده خود در علم تاریخ و جغرافیا تحسین می‌کنند و بر اساس متون مکتوب باقیمانده، می‌توان وی را نخستین کسی محسوب کرد که کره زمین را که در آن زمان هنوز کروی بودن آن کشف نشده بود، به دو بخش شمالی و جنوبی و شرقی و غربی تقسیم کرد.
گزارش: احسان محمدحسینی
No tags for this post.
