تامین ۴۰ درصد آب ایران از منابع غیر تجدید پذیر

از تمام آب‌های روی زمین، مقدار بسیار کمی آب شیرین است که می‌تواند ‌به‌طور مستقیم توسط انسان‌ها، حیوانات و گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. ۹۷ درصد از آب موجود در کره زمین در اقیانوس‌ها قرار دارد و برای انسان‌ها، حیوانات و گیاهان بیش از حد شور است. ۲ درصد باقی مانده نیز در قطب‌های شمال و جنوب به‌صورت یخچال‌ها و کوه‌های یخ وجود دارد و در نتیجه تنها یک درصد از آب‌های جهان قابل آشامیدن هستند.

نکته مهم تر این است که بخشی از این یک درصد نیز در سفره‌های زیر زمینی قرار دارد، همچنین مقادیری از این آب‌ها بیش از حد آلوده هستند و استخراج برخی منابع نیز بسیار دشوار است.

بنابراین، با وجودی که آب شیرین، یک منبع طبیعی تجدیدپذیر محسوب می‌شود، اما محدود است. منابع آب شیرین، تنها می‌توانند از طریق فرآیند چرخه‌ آب دوباره پر شوند. آب از دریاها، دریاچه‌ها، جنگل‌ها، رودخانه‌ها و دیگر منابع تبخیر می‌شود، ابرها را تشکیل می‌دهد و با بارندگی دوباره روی زمین جاری می‌شود. با این وجود، در صورتی که به‌وسیله فعالیت‌های انسانی، آب شیرین بیشتری نسبت به چرخه‌ طبیعی مصرف شود، این امر می‌تواند، موجب کاهش منابع سطحی یا زیرزمینی شود و آسیب‌های جدی را به محیط زیست وارد کند.

وضعیت آبی ایران

بارش باران در ایران بسیار فصلی است و اغلب بارندگی‌ها در فصل‌های پاییز و زمستان اتفاق می‌افتند. به این ترتیب، زمین برای باقی فصل‌های سال خشک می‌ماند. تنوع فصلی زیاد مشخصه رودخانه‌های ایران است. به‌عنوان مثال، رودخانه کارون در خوزستان، در طول دوره‌های حداکثری جریان آب، حجم آبی ۱۰ برابر بیشتر از دوره‌های خشک سال دارد. همچنین ممکن است که در برخی مناطق کشور تا مدت‌ها باران نبارد، اما طوفان‌های ناگهانی همراه با باران‌های سنگین، ظرف چند روز تقریبا میزان بارندگی سالانه را تخلیه کنند.

 کمبود آب با توزیع نابرابر آب به‌وجود می‌آید. در نزدیکی دریای خزر، بارش باران ‌به‌طور متوسط حدود ۱۲۸۰ میلی‌متر در سال است، اما در فلات مرکزی و جنوب کشور، بارش باران به‌ندرت به ‍۱۰۰ میلی‌متر می‌رسد. ۶٫۷ میلیارد متر مکعب از آب‌های سطحی پاکستان و برخی از آب‌های افغانستان از طریق رودخانه هلمند به رودخانه‌ها و دریاچه‌های ایران می‌ریزند. علاوه بر این، میزان آبی که از رود ارس، در مرز آذربایجان، به ایران می‌رسد،  ۴٫۶ میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده می‌شود. سرانه‌ آب تجدیدپذیر کشور در دوران پیش از انقلاب، حدود ۴۵۰۰ متر مکعب بود، اما در سال ۱۳۸۸، به کمتر از ۲۰۰۰ متر مکعب رسید.

بر اساس آمار، ۹۲ درصد از مصرف آب ایران مربوط به بخش کشاورزی است، مصارف خانگی ۶ درصد و مصارف صنعتی نیز ۲ درصد از این آب را مصرف می‌کنند که بسیاری از این آب از سدها و سفره‌های زیرزمینی تامین می‌شود.

جدای همه اینها نکته‌ نگران‌کننده این است که ایران از سال ۱۳۹۳ تا کنون از حدود ۷۰ درصد از کل آب‌ شیرین قابل استفاده خود بهره برده است که به‌مراتب بسیار بالاتر از نُرم‌های بین‌المللی است.

از این رو، چشم‌انداز منابع آب در ایران، به‌سرعت تیره‌ و تیره‌تر می‌شود و به‌عقیده‌ بسیاری از کارشناسان، وقوع تنش آب در ایران حتمی است.

بر طبق این نمودار بیش از ۴۰ درصد آب ایران از منابع غیر تجدید پذیر تأمین می شود. تنها لیبی، عربستان، جیبوتی و عمان در منطقه وضعیتی بدتر از ایران دارند. بر اساس گزارش ها، هند ۳۳ درصد، چین ۲۹ درصد، اسپانیا ۲۵ درصد و ژاپن ۱۹ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود برداشت می‌کنند.

طبق استانداردهای جهانی کشورها باید نهایتا تا ۲۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود استفاده کنند اما کشورهایی هستند که بالای ۴۰ درصد از این منابع را مورد بهره‌برداری قرار می‌دهند که در وضعیت بالای خط قرمز قرار گرفته و در معرض مخاطرات جدی هستند. کشور ایران نیز در زمره کشورهای در معرض ورشکستگی آبی است به گونه ای که بر اساس نظر متخصصان و کارشناسان مربوطه در صورت ادامه این روند تا ۱۵ سال دیگر آبی در کشور باقی نخواهند ماند.

گزارش: هانیه حقیقی

No tags for this post.