به گزارش سیناپرس،در خاطرات دوران کودکی‌مان، خرسهای کارتونی، موجودات چاق مهربانی بودند که زیاد هم اهل جنب و جوش نبودند اما همیشه قهرمان می‌شدند، این ویژگی بر ذهن همه نقش بسته و در کنار عروسک‌های خرسی، محبوبیت آنها را دوچندان کرده، اما واقعیت دنیای واقعی، بی‌رحم‌تر از رویاهای کودکی است.
ما هم با بزرگتر شدن به بی‌رحم بودن روزگار پی بردیم و متوجه شدیم که این حیوانات مهربان، بعضا از سر ترس یا به خاطر منافع اقتصادی همچون استفاده از پوست و حتی بنا بر برخی اعتقادات قدیمی برای چربی و برخی اجزای بدنشان، شکار می‌شوند.
به تدریج با ورود فناوری به زندگی انسان‌ها و توسعه شهرنشینی، عرصه بر این حیوان باشکوه تنگ‌تر شد به طوری که انسان وارد عرصه زیستگاهی آنها شد و این عمل را حق خود نیز دانست! هر روز از گوشه و کنار شنیده می‌شد که مثلا یک خرس با تفنگ شکار شد و یا با خودروهای عبوری برخورد کرد و از بین رفت.
نظیر این اتفاق، سال گذشته برای توله خرسی در جاده چالوس رخ داد اما با کمک مردم و سازمان محیط زیست بهبود یافت و با عنوان خرس «امید البرز» دوباره به طبیعت برگردانده شد.
بامداد روز شنبه 8 آبان ماه 96 بود که یک توله خرس قهوه‌ای بر اثر برخورد با خودرو در محور کرج – چالوس به شدت آسیب دید، پس از روشن شدن هوا مردم متوجه موضوع شده و توله خرس مجروح و نیمه‌جان، توسط عوامل راهداری گچسر به نیروهای محیط زیست استان البرز تحویل داده شد.
شرایط حیوان به حدی وخیم بود که توله خرس، توان هیچ حرکتی نداشت و بدون نیاز به بیهوشی به راحتی قابل جابجایی بود. سی تی اسکن از اندام‌های داخلی خرس، نشان می‌داد که حیوان از ناحیه سر دچار خونریزی شده و در شُش‌ها نیز مقداری خون جمع شده و تنفس خرس را دچار اختلال کرده است.
پس از سه ماه تلاش و مراقبت، حال حیوان بهبود یافت و بعد از آن در زیستگاه خود رها شد، این ماجرا نشان می‌دهد که انسان بعد از یک دوره بی‌اعتنایی به حیاتوحش و طبیعت دوباره به سمت حفظ محیط زیست برگشته است و همین موضوع بهانه‌ای شد تا به سراغ «محمد نصرتی» رئیس گروه پستانداران سازمان حفاظت محیط زیست برویم و گپ‌وگفتی درباره وضعیت خرسهای ایران داشته باشیم.
وی روز سه‌شنبه در گفت‌وگو باایرنا گفت: در ایران دو گونه خرس شامل سیاه آسیایی و قهوه‌ای زندگی می‌کنند، خرس قهوه‌ای در زمره گونههای حمایت شده سازمان محیط زیست است و در طبقه کمترین نگرانی فهرست سرخ IUCN(اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت) و ضمیمه II کنوانسیون سایتیس (کنوانسیون منع تجارت گونههای گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض) قرار دارد.
ضمیمه II کنوانسیون سایتیس، گونه‌هایی را در بر می‌گیرد که چنانچه تجارت آنها تحت کنترل و نظارت جهانی قرار نداشته باشد به زودی در خطر انقراض قرار خواهند گرفت.
وی افزود: اما خرس سیاه، جزء گونههای درخطر انقراض سازمان محیط زیست است و در طبقه آسیب‌پذیر فهرست سرخ IUCN و ضمیمه I کنوانسیون سایتیس قرار دارد.
ضمیمه I کنوانسیون سایتیس نیز تمام گونههای درمعرض خطر انقراض را در برمی‌گیرد که تجارت این دسته از گونهها تحت کنترل شدید قرار دارد تا بقای آنها بیشتر به خطر نیافتد، صدور مجوز برای این گونهها تنها در شرایط خاص انجام‌پذیر است.
عوامل تهدید خرسها
وی گفت: عمده‌ترین تهدید گونههای خرس در ایران به تعارضاتی که بین خرس و انسان وجود دارد، بر می‌گردد با توجه به از بین رفتن منابع تغذیه‌ای خرسها در زیستگاه‌های طبیعی و تغییر الگوی تغذیه‌ای آنها و رجوع به باغات و محصولات کشاورزی و دامی برای تامین غذا، صدماتی به کشاورزان و محصولات آنها وارد می‌کنند و باعث می‌شود کشاورزان در صدد از بین بردن حیوان بر آیند.
وی ادامه داد: همچنین تلفات ناشی از تصادفات جاده‌ای و شکار و تحدید و تفکیک زیستگاه‌ها از دیگر تهدیدات این گونه ارزشمند است.
کمیته ملی حفاظت خرسهای ایران
نصرتی گفت: با توجه به شرایط نامطلوب وضعیت حفاظتی خرس قهوه ای و خرس سیاه، ضرورت تدوین و اجرای برنامه‌‌ای ویژه توسط معاونت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست احساس شد لذا در سال‌‌های 94 و 95 تدوین برنامه عمل ملی برای حفاظت از خرسهای ایران در دستور کار این دفتر قرار گرفت، در این مرحله نخستین گام برای وارد شدن به فاز عملیاتی این برنامه ها تشکیل کمیته ملی و کارگروه‌های تخصصی ملی و استانی است.
وی افزود: کمیته و کارگروه‌های مربوطه با توجه به توانمندی، تجربه وعلاقه‌مندی خود بازوی اجرایی این سازمان برای اجرایی کردن اقدامات هستند، اگرچه متولی اجرای این اهداف و اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست است اما انجام برنامه‌‌های مد نظر در این برنامه عمل نیاز به مشارکت تمام افراد یا گروه‌ها دارد.
رئیس گروه پستانداران سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: تشکیل «کمیته ملی و کارگروه های تخصصی مدیریت وضعیت خرسهای ایران» توسط سازمان حفاظت محیط زیست می‌‌تواند تمام افرادی که می‌‌توانند در برنامه‌‌های پژوهشی و حفاظتی خرسها نقش داشته باشند را گرد هم آورد و ضمن شنیدن نظراتشان از آنها برای مشارکت در انجام برنامه عمل دعوت به همکاری کند.
وی اظهار داشت: پس از تشکیل کمیته و کارگروه‌ها در سطوح ملی و استانی، این ساختار هسته مرکزی فعالیت‌‌های مرتبط با خرسها در کشور بوده و اقدامات در حال اجرا در استان‌های هدف است که تحت نظارت دفتر حیاتوحش و آبزیان آب‌های داخلی، زمینه را برای انجام اقدامات مدنظر برای رسیدن به اهداف فراهم می‌کند.
تهیه برنامه عمل حفاظت 30 گونه جانوری در دستور کار
وی گفت: همچنین سازمان حفاظت محیط زیست در راستای سیاست‌‌ها و اهداف تبیین شده برای حفاظت و مدیریت تنوع زیستی به ویژه حیات وحش کشور، از میان 76 گونه جانوری در معرض تهدید (طبق فهرست سرخ IUCN و بررسی ها و مطالعات انجام شده توسط متخصصان داخلی) تهیه برنامه عمل حفاظت و مدیریت 30 گونه جانوری را در اولویت کاری خود قرار داده است.
نصرتی بیان داشت: سازمان محیط زیست تاکنون برنامه عمل حفاظت 7 گونه شامل خرس قهوه‌ای، خرس سیاه، گوزن زرد، پلنگ، تمساح پوزه کوتاه، میش‌مرغ و سمندر لرستانی را تهیه و اجرای آنها را در دستور کار خود قرار داده است که برای اجرای برنامه عمل حفاظت گونههای خرس قهوه‌ای و سیاه برای اولین‌بار اقدام به تشکیل کمیته ملی حفاظت خرسهای ایران کرده است.
وی ادامه داد: این کمیته با سرلوحه قرار دادن اقدامات و اهداف حفاظتی پیش بینی شده در برنامه عمل این گونهها و با تشکیل ساختار پژوهشی، اجرایی و آموزشی با مشارکت تمام افراد حقیقی و حقوقی متخصص و صاحب تجربه در این خصوص، شروع به کار کرده است.
رئیس گروه پستانداران سازمان حفاظت محیط زیست گفت: کمیته ملی با ایجاد کارگروه‌های تخصصی در سطح ملی و استانی و با جلب مشارکت ارگان‌های دولتی و غیردولتی مرتبط با موضوع حفاظت خرسها سعی بر اجرای برنامه منسجم و یکپارچه حفاظتی گونههای مذکور دارد.
به گفته وی هسته برنامه‌ریزی و نظارتی این کمیته در معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی قرار گرفته و بازوهای اجرایی آن شامل ادارات محیط زیست کل استانی، سایر ارگان‌های دولتی ذیربط استانی و تشکل‌‌های غیر دولتی متخصص در این زمینه در استان‌‌ها قرار دارد.
با مجموع اقدامات صورت گرفته و حساسیت‌های ایجاد شده، به نظر می‌رسد فضای امنی برای زیست حیاتوحش به ویژه گونههای در معرض خطر از جمله خرس سیاه و قهوه‌ای در کشورمان فراهم شود.