فیلترینگ به معنای نقض سواد رسانه ای است

یکی از مهمترین و در عین حال تاثیرگذارترین این تکنولوژی‌ها، رسانه‌ها هستند که روزبه‌روز بر تنوع و قدرت‌شان افزوده می‌شود تا جایی که بشر در حال حاضر در معرض بمباران اطلاعاتی قرار دارد. بر همین اساس دولتمردان و صاحب‌نظران رشته ارتباطات برای مصون نگاه داشتن مخاطبان خود به دنبال راه چاره‌ای هستند، تا در این بمباران اطلاعاتی ذهن مخاطبانشان مسموم نشده و آنها را از دست ندهند.

امروزه وجود رسانه‌ها در جوامع، شرایطی متفاوتی را به‌وجود آورده است. تفاوتی که باعث شده است بین افرادی که سواد برخورد با رسانه‌ها و محتوای آن را دارند و کسانی که فاقد آن هستند، در برخورد با پیام‌های رسانه، اهداف و کارکردهای آن اختلافات بنیادین به‌وجود آید. همچنین با افزایش دسترسی به رسانه‌های تعاملی، آسیب‌های اجتماعی جدیدی در جامعه بروز کرده است که میزان سواد رسانه‌ای کاربران، در آن نقش دارد.

اهمیت و ضرورت سواد رسانه‌ای ناشی از تاثیراتی است که رسانه در زندگی امروز دارد. در گذشته، نظام آموزش (مکتب، مدرسه، مسجد) و نهاد خانواده، بیشتر آموزش‌های لازم فرزندان و نسل‌های نو را برعهده داشتند، یعنی نظام آموزش سنتی در بین جوامع مرسوم بود. اما با ظهور ابزارهای رسانه‌ای جدید و پیچیده ‌شدن روابط اجتماعی، مراکز آموزشی که در گذشته وجود داشت، کارکرد خود را از دست دادند و به مرور زمان سازمان‌های متنوع با وظایف متفاوت در جوامع مختلف بشری شکل گرفت. رسانه‌ها که در گذشته‌ای نه چندان دور اشکال معدود و مشخصی داشتند، امروزه گسترش بسیاری پیدا کرده‌اند و دچار تغییرات فراوانی شده‌اند. امروزه رسانه‌ها از حالت تک‌بعدی و یک طرفه‌ بودن خارج شده و حالتی مشارکتی به خود گرفته‌اند، بر همین مبنا، این امر در نهایت موجب شکل‌گیری نیاز جدیدی به نام سواد رسانه‌ای شد.

با بررسی وضع موجود به این نتیجه می رسیم مانوئل کاستلز حق داشت که این روزها را پیش‌بینی کند. او می‌دانست که شبکه‌های اجتماعی جریان قدرت را به راحتی به قدرت جریانی تبدیل می‌کند و فضای جوامع بشری را تا آن اندازه تغییر خواهند داد که فاصله‌ای بین فضای واقعی و فضای مجازی باقی نماند.

کاستلز به درستی پیش‌بینی کرد که همه ما وارد یک زندگی دوگانی -یک پا در فضای واقعی و یک پا در فضای سایبری- خواهیم شد. اما ما چگونه باور کنیم که در شرایطی که صحبت از ظهور وب هوشمند است، هنوز سخن از محدودیت‌ها و فیلترینگ است.

زمینه های آموزش سواد رسانه ای را در جامعه فراهم کنیم

دکتر هادی خانیکی در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس در رابطه با وضعیت سواد رسانه ای در ایران گفت: اغلب تعریف سودمندی از سواد رسانه‌ای ارائه نمی شود و همین موضوع، تلقی اشتباه بوجود می آورد.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس رسانه و ارتباطات تصریح کرد: با تعریف کلاسیکی که از سواد رسانه‌ای وجود دارد، سواد رسانه‌ای در جهت توانمند ساختن شهروندان و در نهایت هر گروه حاشیه ای است. باید مشخص کرد که هدف از آموزش، تمرین و مشق نویسی است یا تربیت شهروندانی که مهارت های ارتباطی را در مدرسه و محیط آموزشی  فراگیرند. برای درک درست از سواد رسانه‌ای در سیستم آموزشی در وهله اول باید توجه کافی به نظریات یادگیری و آموزش نوین شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حالت کلی فرق فرد باسواد و بی سواد قدرت انتخاب آنهاست. بنابراین، باید در نظام آموزشی به سوی پژوهش محوری رفت تا دانش آموزان که افراد جامعه و نسل آینده را تشکیل می دهند پژوهشگر، فعال و منتقد تربیت شوند.

خانیکی ادامه داد: نمی توان انتظار داشت که به یکباره مفاهیمی مانند عقلانیت و گفت‌وگو و…که زمینه های مناسبی برای آموزش سواد رسانه‌ای است در جامعه کاملا فراگیر شود. به عبارت دیگر، سرعت تکنولوژی ها به گونه ای تصاعدی است که نمی توان با فرض اینکه هنوز بسترهای مناسبی در سطح کلان برای آن ایجاد نشده است، مانع ورود آن ها شد و یا در برابر آن ها مقاومت کرد.

وی با بیان اینکه، از طرفی دیگر نمی توان حضور این پیش زمینه های توسعه فرهنگی را در بطن و متن جامعه انکار کرد گفت: اگر به جامعه با دید دقیق بنگریم، عقلانیت در درون جامعه از عقلانیت سیستم اجرایی بالاتر است. باید مطالعات موردی و پایلوت های موفقی از سواد رسانه‌ای و اجرای آن داشت و موانع فرهنگی را تا حدودی رفع کرد.

این کارشناس ارتباطات با بیان اینکه نباید در برابر محتواهای رسانه‌ای سیاست های بازدارنده اتخاذ ‌کنیم گفت: چراکه این رفتار بدان معناست که افراد قدرت تشخیص  و تمیز محتواهای رسانه‌ای را ندارند. مبنای فلسفی سواد رسانه‌ای تقویت مسئولیت اجتماعی افراد است، به گونه ای که موانعی مانند فیلترینگ برداشته می‌شود، اما فرد را توانمند می‌سازیم که خود بتواند گزینش کند و توجه به این امر داشته باشد که چه رسانه‌ای را چگونه استفاده کند.

وی با بیان اینکه فهم درست از سواد رسانه‌ای قدرت گزینشگری و انطباق را بالا می‌برد، افزود: در مواجهه با هر پدیده ای از جمله رسانه ها دو رویکرد افراط و تفریط وجود دارد. در یک سر طیف پذیرش و شیفتگی مطلق  و در سویی دیگر منع و مقاومت مطلق است. کنش مناسب توسعه ای انتخاب و انطباق فعالانه است. باید از فرصت هایی که فناوری ها فراهم کرده اند استفاده کنیم و آسیب های آن ها را بشناسیم.

خانیکی در رابطه با نهادهای متولی سواد رسانه ای اظهار کرد: سه سطح را باید در نظر گرفت. سطح دولت، نهادهای مدنی و کنشگری فردی. در سطح دولتی ورود سواد رسانه‌ای به آموزش و پرورش رسمی مورد نظر است. اگر بخواهیم سواد رسانه‌ای به طور کامل فراگیر شود قطعا نیاز به زیر ساخت ها و امکانات وسیع است. دولت باید  ضمن توجه به تئوری های نوین آموزشی و متدلوژی صحیح، بستر کافی را باید برای آموزش سواد رسانه‌ای فراهم کند.

وی ادامه داد: در سطح نهادهای مدنی شبکه ها و شهروندان و سازمان های مردم نهاد به بسط سواد رسانه‌ای مبادرت می‌ورزند. در سطح کنشگری فردی نیز سازوکارهایی است که برای مثال والدین برای فرزندان خود در رویارویی با رسانه به کار می‌برند.

براساس این گزارش، الوین تافلر آینده‌شناس معروف آمریکایی در دهه ۱۹۸۰ پیش‌بینی کرده بود که عصر فردا را گستره‌ای از فرستنده‌ها، رسانه‌ها، پیام‌گیران و پیام‌سازان شکل می‌دهند و شیوه‌های تبادل اطلاعات، محور مانور آینده را شکل خواهد داد. در حال حاضر بخشی از این پیش‌بینی تحقق یافته و بخشی دیگر نیز در راه است. نسل امروز و فردا برای جذب فرصت‌ها و دفع تهدیدهای ناشی از این پدیده به این درک که رسانه‌های جمعی چگونه بر جامعه تاثیر می‌گذارند، نیاز خواهند داشت. مسلما آن کسی که توانایی دسترسی، ارزیابی و تحلیل انتقادی پیام‌های ارتباطی (سواد رسانه‌ای) را داشته باشد، بهتر می‌تواند به این درک برسد. درکی که تنها از رهگذر تکامل سواد رسانه‌ای تحقق می‌پذیرد.

مخاطب امروز در برابر حجم وسیعی از اطلاعات و پیام‌ها قرار دارد، پیام‌هایی که در بسیاری از موارد برآمده از اعتقادات، فرهنگ مخاطب و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، نیست؛ دلیل این امر هم تولید انواعی از پیام‌ها با اهداف مختلف توسط رسانه‌های بیگانه است که به سمت مخاطب منتشر می‌شود. پیام‌هایی که در بیشتر موارد دارای هدف‌هایی مشخص هستند که می‌توانند بر محمل نقاط تحریک‌پذیر مخاطب تاثیر بگذارند. حال اگر این نقاط تحریک‌پذیر شخصیت مخاطب، همراه باسواد رسانه‌ای باشد، می‌تواند در برابر رسانه و پیام‌های آن برای خود حریم امنی ایجاد کند، در غیر این صورت مخاطب دچار مشکلات فراوانی خواهد شد که قطعا محدودیت و فیلترینگ آن هم در شرایطی که مخاطبان این تصمیم دولتمردان را نمی پذیرند، چاره حل مشکلات نخواهد بود.

گزارش: هانیه حقیقی

No tags for this post.