مشارکت 16 درصدی پژوهشگران ایرانی در تولید مقالات علمی مهندسی کانادا

سیناپرس: یافته های پژوهشی تحت عنوان «تاثیر مهاجران پژوهشگر ایرانی بر تولید علم مهندسی کشور کانادا» نشان می دهد که نزدیک به دو هزار پژوهشگر ایرانی به عنوان نویسنده مسئول با وابستگی سازمانی کانادایی در بیش از 4500 مقاله علمی حوزه مهندسی این کشور طی سالهای 2005 تا 2011 میلادی مشارکت داشته اند .

در این میان ایران نیز یکی از ده کشوری است که نرخ مهاجرت پژوهشگرانش به کشور کانادا قابل توجه بوده است. هدف این پژوهش که در نشریه علمی و ترویجی «نشاء علم» منتشر شده است، بررسی سهم مشارکت پژوهشگران ایرانی در انتشارات علمی حوزه مهندسی کشور کانادا و ارزیابی پیشینه تحصیلی و وضعیت شغلی مولفان مسئول ایرانی در این تحقیقات بوده است.

دکتر کیوان کوشا عضو هیات علمی دانشگاه تهران و پژوهشگر دانشگاه ولورهامپتون انگلستان که به همراه 13 نفر از دانشجویان علم سنجی دانشکده علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه تهران این پژوهش را انجام داده است، در گفتگو با خبرنگار سیناپرس گفت: یافته­های این پژوهش نشان داد که حدود دو هزار پژوهشگر ایرانی به عنوان نویسنده مسئول با وابستگی سازمانی کانادایی در تولید 12 درصد مقالات حوزه مهندسی این کشور در سال 2005 تا 2011 مشارکت داشته اند و این روند از 8 درصد در سال 2005 به حدود 16 درصد در سال 2011 رسیده است، یعنی دو برابر شده است.

نمودار 1. روند افزایش سهم مشارکت پژوهشگران ایرانی در تولید علم کانادا

وی افزود: بیش از نیمی از افراد بررسی شده در نمونه گیری، تحصیلات مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه های برتر مهندسی ایران گذرانده اند و بسیاری از آنها پس از پایان تحصیلات مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد خود در ایران به کشور کانادا مهاجرت کرده اند. همچنین، اغلب مولفان در دانشگاه و مراکز تحقیقاتی کانادا مشغول کار می باشند.

دکتر کوشا با اشاره به اینکه نتایج سایر تحقیقات مرتبط  در کشورهای دیگر نیز نشان می‌دهد که مهاجرت نیروی انسانی تحصیل کرده از کشورهای درحال توسعه به کشورهای توسعه یافته طی دهه گذشته افزایش یافته است، تصریح کرد: کانادا یکی از کشورهایی است که مهاجران زیادی را به طور گسترده ای از نقاط مختلف جهان از جمله ایران پذیرفته است. طبق آمار ارائه شده توسط دفتر شهروندی و مهاجرت کانادا، ایران یکی از ده کشور برتر از لحاظ نرخ مهاجرت طی دهه گذشته به این کشور بوده است و حدود 65 هزار ایرانی که اغلب تحصیل کرده بوده اند، طی سال های 2002 تا 2011 اجازه اقامت دائم در این کشور را دریافت کرده اند.

وی ادامه داد: این گزارش نشان می دهد که تعداد کل دانشجویان ایرانی وارد شده به کانادا از 445 دانشجو در سال 2002  به 1252  دانشجو در سال 2011  افزایش یافته است.

پژوهشگر دانشگاه ولورهامپتون انگلستان با اشاره به اینکه برای تعیین سهم مشارکت ایرانیان در تولیدات علمی کشور کانادا، نزدیک به 40 هزار مقاله نشریه و همایش های علمی کشور کانادا در رشته های مهندسی مورد مطالعه قرار گرفت، افزود: پایگاه اسکوپوس به دلیل پوشش بیشتر آن از منابع علمی برای گردآوری داده ها  بکار رفت و مطالعه تنها بر روی نویسندگان مسئول (Corresponding authors)  انجام گرفت تا نقش مولفانی که احتمالا ایده یا مسئولیت اصلی پژوهش بر عهده آنها بوده است، مورد مطالعه قرار گیرد.

وی افزود: نتایج نشان  می دهد که حدود 87 درصد از نویسندگان نمونه گیری شده، تحصیلات کارشناسی خود را در دانشگاه های ایرانی گذرانده اند و تنها 4  درصد در دانشگاه های دیگر کشورها تحصیلات خود را انجام داده بوده اند. این در حالی است که 9 درصد از این افراد در مورد محل تحصیل مقطع کارشناسی خود هیچ گونه اطلاعاتی در وب سایت یا پیشینه نامه علمی خود ارائه نکرده بوده اند. این یافته نشان  می دهد که بخشی از سرمایه های انسانی تحصیل کرده کشور در بخش مهندسی بعد از تحصیلات پایه دانشگاهی مهاجرت کرده اند. به عبارت دیگر بخش عمده این مهاجران از تحصیلات رایگان در برترین دانشگاههای مهندسی ایران برخوردار بوده اند و اینکه یک کشور دیگر بتواند درست در هنگام بازدهی پژوهشی از آنها بهره جوید می تواند نگران کننده باشد.  

دکتر کوشا در این رابطه خاطر نشان کرد: طبق نتایج به دست آمده از تحقیق، با وجود اینکه بیش از 80 درصد نویسندگان ایرانی تحصیلات دکتری خود را در دانشگاه های کانادا گذرانده اند، حدود 70 درصد آنها مدارک تحصیلی کارشناسی و قریب 50 درصد مدارک کارشناسی ارشد خود را از پنج دانشگاه برتر ایران در حوزه فنی-مهندسی شامل دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه علم و صنعت ایران دریافت کرده اند.

نمودار 2.پیشینه محل تحصیل پژوهشگران برحسب مقطع تحصیلی

وی درباره وضعیت اشتغال نمونه بررسی شده در این تحقیق گفت: بیش از سه چهارم نویسندگان نمونه گیری شده، مشغول به کار در سازمان ها یا دانشگاه های خارجی (اغلب در کشور کانادا) هستند، در حالیکه تنها 6 درصد از آنها در پیشینه حرفه ای شان مراکز دانشگاهی یا سازمان های ایرانی را به عنوان محل اشتغال خود معرفی کرده اند. این یافته نرخ پایین بازگشت مهاجران پژوهشگر و مؤثر در علم را به کشور نشان می دهد.

نمودار 3.وضعیت فعلی اشتغال افراد بررسی شده

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با تاکید اینکه به طور کلی مهاجرت تحصیلی و علمی برای پشبرد علم اساسی است و این دستاوردها می تواند به صورت غیرمستقیم حتی برای کشورهای صادر کننده مهاجران نخبه  مفید واقع شود، خاطرنشان کرد: موضوعی که نگران کننده است میزان خروجی ها و ورودهای سرمایه انسانی ماهر و تحصیل و کیفیت تحقیقات تولید شده توسط آنها است. اگر قرار باشد در رشته های پایه نظیر مهندسی و پزشکی یک کشور تنها صادر کننده نخبگان و افراد تحصیل کرده که توانایی تولید تحقیقات با کیفیت را دارند، باشد، آنگاه این فرایند یک سویه می تواند در دراز مدت تاثیرات منفی به همراه داشته باشد. با این حال، رشد علمی ایران در طی چند سال اخیر بسیار شتابناک بوده است و ایران را در رده های اول منطقه ثابت کرده است. از این رو، حتی اگر این فرایند رو به افزایش مهاجرت نخبگان را بتوان آهسته تر کرد، محققان، استادان و دانشجویان بسیاری هستند که می توانند به خوبی مسائل علمی و تحقیقاتی کشور را مدیریت کنند.

وی تصریح کرد: برای درک هر چه بیشتر ابعاد فرایند مهاجرت نخبگان و افراد تحصیل کرده لازم است  تحقیقات تکمیلی دیگر در کشورهای مختلف دیگری نظیر آمریکا و سایر کشورهای اروپایی است، انجام شود. اینگونه تحقیقات علم سنجی می تواند به تصمیم گیرهای سیاست گذاران تحقیقاتی کشور کمک کند تا به چه میزان سرمایه های انسانی و علمی که طی سال ها در ایران پرورش یافته اند هزینه زیادی در آموزش پرداخت شده است، در کشورهای دیگر بکار گرفته می شوند و چگونه می توان این موضوع را به یک فرصت تبدیل کرد. برای مثال، دعوت از محققان برجسته ایرانی برای انجام تحقیقات مشترک و تدریس به صورت مجازی و یا برگزاری های سخنرانی های از راه دور همه و همه می تواند مفید واقع شود. به نظر می رسد بسیاری از دانشمندان و محققان برجسته ایرانی  در خارج از کشور از این موضوع استقبال می کنند و علاقه دارند به کشور خود خدمت کنند.

 

No tags for this post.