مواجهه با فناوری به‌ویژه فناوری‌های نوین و پیشرفته که آثاری عمیق در زندگی ما دارند همیشه با هراس همراه بوده است و این هراس دلایل متعددی داشته است. این نگرانی و هراس که به‌نوعی یک پدیده اجتماعی- فرهنگی است، جنبه‌های مثبت و منفی فراوانی دارد. از یک‌سو باعث می‌شود برای دستیابی به چشم‌اندازی واقع‌گرایانه نسبت به آینده به دنبال رصد روند توسعه فناوری‌ها باشیم و از سوی دیگر تشدید این نگرانی‌ها، باعث محدود شدن فناوری و توسعه آن می‌شود.
پدیده فناوری هراسی که به‌نوعی یک پدیده اجتماعی- فرهنگی است، جنبه‌های مثبت و منفی فراوانی دارد. از یک‌سو باعث می‌شود برای دستیابی به چشم‌اندازی واقع‌گرایانه نسبت به آینده به دنبال رصد روند توسعه فناوری‌ها باشیم و از سوی دیگر تشدید این نگرانی‌ها، باعث محدود شدن فناوری و توسعه آن می‌شود.
در دنیای امروزی استفاده از فناوری‌های نوین، امری اجتناب‌ناپذیر است و این فناوری‌ها با برآورده کردن نیازهای ساده و روزمره انسان، به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی تبدیل شده‌اند. ازاین‌رو باید ضمن توجه به آثار منفی و خطرات ناشی از فناوری‌های نوین و جلوگیری از شیفتگی نسبت به آن‌ها، با فناوری هراسی نیز مقابله شده و از لبه پرتگاهی فاصله بگیریم که ما را از آینده جدا می‌کند.
این مسئله، موضوع تحقیق یکی از پژوهشگران کشورمان از دانشگاه علم و صنعت تهران شده تا در مورد آن و همچنین در خصوص راهکارهای مقابله با آن مطالعه‌ای را انجام دهد.
این مطالعه پژوهشی با روش مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است و در آن، پس از مرور تاریخچه، تعاریف و دلایل فناوری‌هراسی، نمونه‌های آن در ایران بیان شده و در پایان نیز راهکارهایی برای مقابله با آن ارائه شده است.
بر اساس نکات به‌دست‌آمده از این پژوهش، فناوری هراسی، در ایران نیز از گذشته تاکنون درباره فناوری‌های مختلف مطرح بوده است. از ورود ماشین در زمانی که درشکه‌ها حمل‌ونقل را بر عهده داشتند، تا ابزارهای پخش ویدئویی، دستگاه فکس، گوشی‌های موبایل، تلفن‌های تصویری، انتقال داده‌های دیجیتال به کمک فناوری بلوتوث، فناوری اطلاعات، شبکه‌های اجتماعی، نرم‌افزارهای موبایل و کسب‌وکارهای مبتنی بر آن‌ها (مانند اسنپ، تپسی و …).
مرضیه شاوردی به‌عنوان مجری این پژوهش، نمونه‌هایی از فناوری هراسی را این‌گونه برمی‌شمارد:
- ترس از حذف شدن مشاغل به‌واسطه فناوری
- ترس از غلبه فناوری بر انسان و جامعه
- ترس‌های مربوط به حریم خصوصی و امنیت سایبری
- ترس از دست دادن کنترل و غرق شدن در شبکه درهم‌تنیده فناوری
- ترس وابستگی شدید به فناوری و مختل شدن زندگی بدون وجود فناوری (برای مثال قطعی برق)
- ترس از آثار اجتماعی منفی فناوری (مانند حذف شدن تعاملات رودررو)
- ترس ناشی از جریان سریع و گسترده اطلاعات (برای مثال صحت اخبار منتشرشده)
- ترس از اینکه دولت ابزار لازم برای پایش و کنترل فعالیت‌های خرابکارانه مرتبط با فناوری‌های جدید را نداشته باشد.
این محقق اعتقاد دارد: «ازجمله دلایلی که برای فناوری هراسی بیان‌شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ادراک فناوری، تجربه فناورانه و گمانه‌ها درباره آثار آتی فناوری. برای رفع این ترس‌ها، پس از درک دلایل ریشه‌ای فناوری هراسی، برای مثال با استفاده از پرسشنامه فناوری هراسی می‌توان از طریق مواجهه مناسب با این پدیده تضمین کرد که افراد، شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف، انگیزه لازم برای استفاده بهتر از فرصت‌های ناشی از فناوری را خواهند داشت».
شاوردی می‌افزاید: «مهم‌ترین راهکارهایی بیان‌شده برای رفع این مشکل عبارت‌اند از: تعریف و اجرای پروژه‌های آینده‌نگاری 
لذا با استفاده از نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق، بایستی پس از درک دلایل ریشه‌ای فناوری هراسی از طریق مواجهه مناسب با این پدیده، تضمین‌های لازم را برای افراد ایجاد کرد و نظر آن‌ها را به این موضوع جلب کرد که این فناوری‌ها، فرصت‌های بهتری را در آینده برای آن‌ها به وجود خواهند آورد».
قابل ذکر است این یافته‌ها را فصلنامه «رشد و فناوری» متعلق به مرکز رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات پویش منتشر کرده است. این مرکز، وابسته به جهاد دانشگاهی است.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: شاوردی، م. 1397. فناوری هراسی و راهکارهای مقابله با آن. رشد و فناوری، 14(55): 76 – 82.
No tags for this post.