ارتباط دانشگاه‌ها با کشور تنها منحصر به پذیرش افراد حاضر در جامعه نمی‌شود، بلکه باید این افراد بتوانند نیازهای خود و کشور را در یک محیط آکادمیک و دانشگاهی به بحث و مباحثه بگذارند تا برای آنها از این طریق راهکار پیدا کنند.
فرهیختگان در این باره نوشت موضوع کاربردی‌شدن پایان‌نامه‌ها مدت مدیدی است که در اظهارات مسئولان دانشگاهی و غیردانشگاهی رواج پیدا کرده است که از شورای عالی انقلاب فرهنگی تا روسای دانشگاه‌ها و معاونان پژوهشی هم گاهی در این خصوص اظهاراتی را بیان می‌کنند؛ اما سال‌هاست که همچنان موضوع اکثر پایان‌نامه‌ها تقریبا برای «هیچ» است.
پایگاه ایران‌داک نشان می‌دهد در یک نمای کلی حدود ۸۲ درصد پایان‌نامه‌های کشور در مقطع کارشناسی‌ارشد و حدود ۱۸ درصد آن در حوزه دکتری، دکتری تخصصی و عمومی است. اگر این نسبت را در نمونه آماری گزارش ما هم صادق بدانیم، در آن صورت حدود ۱۶۸ میلیارد تومان جهت پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و ۱۸۴ میلیارد تومان جهت پایان‌نامه‌های دکتری و مجموعا ۳۵۰ میلیارد تومان هزینه شده است. دانشگاه آزاد اسلامی با اشراف و اهمیت به این مساله نظام موضوعاتی را در قالب طرح پایش ایجاد کرده است تا از این پس شاهد هدررفت منابع و هزینه‌ها در حوزه پایان‌نامه‌ها نباشیم. در زیر ۱۰ چالش کشور را بر حسب آنچه بیشتر در جامعه نمود دارد، بررسی کرده‌ایم و راهکار‌هایی هم که می‌توان برای آن ارائه داد، آورده‌ایم تا نشان دهیم آنچه در حوزه پایان‌نامه و رساله ثبت‌شده، چالش‌های کشور نیست بلکه فقط فارغ‌التحصیلان برای آن وقت و هزینه بیهوده صرف کرده‌اند.
چرا پایان‌نامه‌ها خاک می‌خورند؟
فقدان موضوع پژوهشی با کاربست‌های تعریف‌شده، تکراری بودن موضوعات، سرقت ادبی در مقیاس بسیار گسترده، پروژه محور نبودن و تعریف نشدن پروژه، فقدان کاربست‌های فناورانه، به‌روز نبودن، فقدان سهم نتایج در کمک به توسعه مرزهای دانش، ارجحیت کمیت بر کیفیت، عدم ارتباط موضوعات با نتایج پژوهش‌ها ازجمله مشکلات پایان‌نامه‌ها در دانشگاه‌های کشور است.
تا ارتباط صنعت و بازار دوسویه نشود امکان کاربردی کردن پایان‌نامه‌های مرتبط وجود نخواهد داشت. برخی دانشجویان کشش تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی را ندارند اما سیاست غلط ما این است که از او دانش‌آموخته دکتری بسازیم درحالی‌که دانشجوی ما یک دانشجوی توانمند که بر اساس لیاقت بر روی این صندلی نشسته باشد نیست.
اینگونه به نظر می رسد، تا زمانی که اقتصاد نفتی است یعنی نفت و پول هست و افراد مدرک می‌خواهند این رویه ادامه خواهد داشت و والدین ما متأسفانه بر این باورند که باید فرزندانمان مدرک بگیرند و سر کار بروند؛ اما اگر این را نهادینه کرد که تنها با مهارت و فناوری است که می‌توان آینده خود را ساخت، والدین خوشبختی و موفقیت فرزندان خود را صرفاً در رفتن به دانشگاه نمی‌داند.
چرا پایان نامه های ما کاربردی نیست؟
رییس سازمان تجاری سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاددانشگاهی نیز در این باره به ایسنا گفت: با وجود آمار بالای دانشجویان تحصیلات تکمیلی در کشور، متاسفانه بخش کمی از پژوهش‌های ما در قالب پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در راستای حل مشکلات جامعه است. بسیاری از پایان نامه ها و کارهای پژوهشی ما کاربردی نیست، در حالیکه در دنیا پژوهش‌ها نیازمحور و کارفرمامحور است.
محمدصادق بیجندی، با بیان اینکه اگر تولید علم را تولید مقاله و از این دست کارها بدانیم رتبه کشور در تولید علم رتبه مناسبی در دنیا است، اظهار کرد: اما نگاه دنیا به تولید علم اینگونه نیست و تولید علم مبتنی بر حل مشکلات و نیازهای جامعه مد نظر است که با این نگاه جایگاه مناسبی نداریم.
وی با بیان اینکه نیازهای پژوهشی و اولویت های کشور نیز به طور دقیق مشخص نیست، گفت: اگر چه وزارت علوم سایتی را راه اندازی کرده و اولویت های پژوهشی دستگاه ها در آن درج شده، اما باز هم الزامی به اینکه پژوهشگران موضوعات کارهای پژوهشی خود را بر اساس این نیازها انتخاب کنند، وجود ندارد.
بیجندی ادامه داد: دلیل این امر نیز نبود نگاه برنامه محور است که به آفتی جدی در حوزه علم و فناوری کشور تبدیل شده است.
وی با تاکید بر لزوم حمایت از پژوهشگران بر اساس انجام کارهای پژوهشی بر اساس نیاز جامعه، گفت: در اکثر کشورهای دنیا نیز حمایت از پژوهشگران بر این اساس است و اگر پژوهشی مشکلی از صنعت و یا جامعه حل کرد، مورد حمایت قرار می گیرد.
رییس سازمان تجاری سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاددانشگاهی به موضوع پژوهش های تکراری در جامعه هم اشاره کرد و گفت: این امر باعث هدررفت منابع کشور می شود. اشکال اساسی که داریم این است که در کشور ما "چرخ" زیاد اختراع می شود، در صورتی که افراد باید روی ساخت دیگر اجزا و تکمیل آن کار کنند.
بیجندی در ادامه اظهار کرد: مدیران ارشد و جامعه ما هنوز به این باور نرسیده اند که " ما می توانیم" و تا زمانی که این اعتقاد ایجاد نشود و از پژوهشگران و فناوران داخلی حمایت صورت نگیرد، مشکلات مرتفع نخواهد شد.
وی افزود: از سوی دیگر هنوز دانشگاه های ما به این باور نرسیده اند که باید یک رکن اساسی در حل مشکلات جامعه باشند. دانشگاه های ما بیشتر اقتصادمحور بر پایه آموزش هستند، تا علم محور در راستای حل مشکلات جامعه. جهت گیری دانشگاه‌های ما باید به سمت رفع نیازهای جامعه باشد.
بیجندی با بیان اینکه قدم های خوبی در راستای رفع این مشکلات و اصلاح شیوه‌ها برداشته شده، گفت: متاسفانه همگرایی و هم افزایی بین دستگاه‌های ما کم است و چناچه این همگرایی بیشتر شود سرعت حرکت رفع مشکلات موجود بیشتر خواهد شد.
No tags for this post.