در طول ۵۰ سال گذشته، تعداد روزافزون شهرها و کشورهایی که به جامعه علمی جهانی پیوسته‌اند با افزایش روبه‌رو بوده و این موضوع تأثیر قابل‌توجهی بر شرایط آن‌ها داشته است. توزیع متعادل‌تر از استنادات مقاله‌ها به معنی تساوی حقوق بیشتر بین محققان بدون توجه به موقعیت جغرافیایی آن‌ها است. این تغییرات در مراکز علمی سنتی و قدیمی جهان مانند لندن، پاریس و توکیو نادیده گرفته‌شده است البته این شهرها نگرانی بابت آینده خود و تسلط بر حوزه علم ندارند.
نتایج تجزیه‌وتحلیل انجام‌شده در این تحقیقات نشان‌دهنده یک تغییر تدریجی در چشم‌انداز جغرافیایی اجرای تحقیقات و پروژه‌های علمی در سطح جهانی است. در سال ۲۰۰۰ میلادی مقالات معتبر علمی در ۳۱۸۰ منطقه شهری در ۱۷۱ کشور منتشر شد؛ اما در سال ۲۰۱۳، میلادی تعداد شهرها و مناطق مشارکت‌کننده در مقالات علمی در مناطق شهری ۵۲ درصد رشد داشته و به ۴۸۴۱ منطقه شهری در ۱۹۰ کشور افزایش‌یافته است.
پراکندگی فاصله و فضاهای مشاهده‌شده در حوزه‌های تولید دانش معمولاً به‌وسیله ظهور مراکز جدید آموزش عالی و نوآوری صورت می‌گیرد. به‌این‌ترتیب نگرانی برای از دست دادن کار آیی مراکز فعال در سطح بالا وجود نداشته و دانشگاه‌ها و مراکز علمی تازه‌وارد، حوزه‌های وسیعی برای فعالیت در اختیار خواهند داشت.
در این پژوهش، دو میلیون و هشت‌صد هزار مقاله علمی که در پایگاه داده Web of Science بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۴ ثبت‌شده‌اند مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و مشخص شد که تأثیر مواردی مانند موضوع، سال انتشار و نوع سند (مقالات، بررسی و بازبینی‌ها و نامه‌ها) در بیش از با ۱۰٪ از تحقیقات و مقالاتی که به آن‌ها استناد بیشتری شده است، قابل‌ملاحظه بوده و نقش اصلی را ایفا می‌کند.
وابستگی مقالات علمی به مناطق شهری بر اساس شمارش کسری اعمال می‌شوند که تعداد ناحیه‌های شهری متمایز را که در نگارش مقاله‌ها تأثیر دارند به خود اختصاص می‌دهد. در این مطالعات از میانگین سه‌ساله تعداد نشریات و مقالات منتشرشده استفاده شد.
نتایج تجزیه‌وتحلیل انجام‌شده در این تحقیقات نشان‌دهنده یک تغییر تدریجی در چشم‌انداز جغرافیایی اجرای تحقیقات و پروژه‌های علمی در سطح جهانی است. در سال ۲۰۰۰ میلادی مقالات معتبر علمی در ۳۱۸۰ منطقه شهری در ۱۷۱ کشور منتشر شد؛ اما در سال ۲۰۱۳، میلادی تعداد شهرها و مناطق مشارکت‌کننده در مقالات علمی در مناطق شهری ۵۲ درصد رشد داشته و به ۴۸۴۱ منطقه شهری در ۱۹۰ کشور افزایش‌یافته است.
درحالی‌که اغلب تحقیقات و مقالات دارای ارجاع بالا در نقاط خاصی متمرکزشده‌اند، اما نسبت به یک دهه قبل شاهد رشد آن در سایر نقاط جهان هستیم و بر اساس آمارهای موجود، ۱۰ شهر اصلی جهان که مراکز سنتی تولید علم محسوب شده و مهم‌ترین شهرهای تأثیرگذار در این حوزه هستند تا حدی جایگاه خود را ازدست‌داده و بر اساس آمار در سال ۲۰۰۰ به میزان ۲۱ درصد تولید مقالات علمی جهان را در اختیار داشتند اما این رقم در سال ۲۰۱۳ به ۱۷ درصد کاهش پیدا کرد.
طی دهه گذشته، کشورهایی مانند چین و ایران، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی درزمینهٔ پژوهش و توسعه انجام داده‌اند و در مقابل شاهد رشد سریع در سهم خود از تولید علم بوده‌اند. سهم جهانی چین از نشریات با استناد بالا از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ میلادی بین ۲ تا ۱۲ درصد افزایش یافت و این کشور دومین کشور تأثیرگذار پس از ایالات‌متحده است. ایران، کره جنوبی و استرالیا نیز هر یک با رشدی یک‌درصدی مواجه بوده و سهم خود را در میزان مشارکت در تولید جهانی علم افزایش داده‌اند.
در بسیاری از کشورها، سهم تولید مقالات علمی و ارجاعات به آن بسیار سریع‌تر از کشورهایی بود که به‌طور سنتی که در صدر جدول تولید علم هستند. به‌عنوان‌مثال، سهم ملی کشور چین و شهر پکن از نشریات دارای ارجاع بالا در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ میلادی از ۲۲ درصد به ۱۹ درصد کاهش یافت و سهم پاریس نیز در این دوره از ۴۰ درصد به ۳۷ درصد نزول کرد. در همین حال، گروه‌های مرتبط با شهرهای کوچک‌تر مانند ووهان (Wuhan) و گوانگژو (Guangzhou) به میزان دو درصد افزایش‌یافته و در کشور فرانسه نیز هم‌زمان با کاهش سهم شهر پاریس در تولید مقالات برتر علمی، سهم شهرهای کوچک‌تری مانند مارسی و تولوز شاهد رشدی بیش از بیش از ۰٫۵ درصد بوده است.
به باور کارشناسان این تغییرات ناشی از ایجاد مراکز علمی و دانشگاه‌ها در تمام سطوح سلسله‌مراتب شهری است. درحالی‌که درگذشته، جمعیت پژوهشگران به‌طور سنتی در چند مکان مشخص وجود داشتند اما در حال حاضر توزیع جمعیتی و دانشگاهی در جهان با تغییر روبه‌رو بوده و باید شاهد رشد بیشتر شهرهای کوچک در تولید علم باشیم.
ترجمه: احسان محمدحسینی
منبع: natureindex
No tags for this post.