ضرورت گذر از پذیرش تا تسلط تکنولوژی در جامعه ایران

همگانی کردن علم و ترویج آن در صورت استمرار و بنیادی شدنش می‌تواند تفکر علمی و خردگرایی را در جامعه رواج دهد و راه را برای پیشبرد علوم و نهادینه شدن آن و درنهایت ترقی و رفاه جامعه هموار سازد. در این بین مروجان علم و فناوری همگام با گسترش تکنولوژی های نوین برای پیشبرد علوم و تسلط بر تکنولوژی نقش بسیار سازنده ای دارد.

یاسر خوشنویس، پژوهشگر فلسفه و تاریخ علم در نشست پذیرش فناوری در نسل جدید زندگی که امروز بعد از ظهر در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد، گفت: ما اگر روند یابی ها را بخوانیم و آینده نگری ها را مشاهده کنیم با انواع تکنولوژی های جدید و موج چهارم تکنولوژی مانند بیت کوین، تراریخته، اینترنت اشیا، توالی یابی ژنتیک و …. مواجه خواهیم بود که به زودی همه گیر می شوند؛ تکنولوژی های جدیدی که کشورهای اروپایی، امریکای شمالی و اخیرا کره جنوبی تولید کننده و ما نیز پذیرای آن خواهیم بود.

وی افزود: هم اکنون در بحث های سیاست گذاری تکنولوژی بحثی با عنوان تسلط فناورانه یک کشور مطرح است یعنی یک کشور چقدر تسلط بر تکنولوژی دارد؟ ساده ترین سطح این سیاست گذاری، کاربر بودن است. مثلا در فناوری موبایل ساده ترین سطح آشنایی با نحوه کار یک موبایل است. سطح بعدی آشنایی با سیستم اپراتوری است. سطح بعدی تعمیر و نگهداری است. در سطح دیگر خط تولید قرار دارد. سطح بعدی ارتقا خط تولید است. آخرین سطح طراحی است؛ کشورهای پیشرو خود صاحب این طرح ها هستند و آن را در اختیار کشورهای دیگر قرار نمی دهند.

وی اظهار کرد: ما اغلب در سطح کاربری و اپراتوری بوده ایم و گاهی در سطح تعمیر و نگهداری ظهور پیدا کرده ایم. اخیرا برخی معتقدند در بعضی از حوزه ها مانند نانو تکنولوژی می توانیم در سطح ارتقای خط تولید و طراحی صعود کنیم. ما قاعدتا انتظار نداریم که شهروندان ایرانی مثلا طراح موبایل باشند اما توقع داریم توازن و تناسبی در کشور به وجود بیاید تا در سطح ملی، کشور ایران نیز تسلطی در تکنولوژی داشته باشد.

وی ادامه داد: مساله این است ما در سطح ملی چه برنامه ای برای بیت کوین، اینترنت اشیا  و …. داریم تا در یک بازه زمانی بیست ساله یا پنجاه ساله در این مسیر صعود کنیم؟ نقش اصلی مروجان علم و فناوری چیست؟

وی بیان کرد: هم اکنون برای ترویج علم در ایران فعالیت های زیادی می شود اما خروجی همه آنها مجذوب شدن تکنولوژی‌های بیگانه و افزایش حس نا امیدی اجتماعی است. کاری که ما باید بکنیم این است که به لحاظ تکنولوژیکی جعبه سیاه آن فناوری را باز کنیم و با مکانیزم ساخت آن فناوری آشنا شویم. دوم باید این جعبه را به لحاظ اجتماعی باز کنیم چراکه در طول سالیان مختلف ملاحظات ایمنی، جنسیتی و فرهنگی بوده که توسعه یک تکنولوژی را رقم زده اند. این در حالی است که در ایران ما به روی این مسایل بسیار کم کار کرده ایم. همیشه تکنولوژی اروپایی و آمریکایی ساخته شده و ما نیز آن را پذیرفته ایم.

نقش تکنولوژی‌های خانگی و شخصی در امنیت و سلامت

دکتر نهال نفیسی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست به نقش یک سری تکنولوژی های خانگی و شخصی اشاره کرد و گفت: هم اکنون چهار نوع تکنولوژی خانگی و شخصی مورد استفاده قرار می گیرد. اولین تکنولوژی برای حفظ سلامت در زمینه آب و هوا مانند سیستم تهویه هوا و تسویه آب در منازل مورد استفاده قرار می گیرد. دومین فناوری مربوط به سخت افزارها و نرم افزارهای پوشیدنی برای رصد سلامت بدن مانند بررسی فشار خون، تپش قلب و نبض و …. مورد استفاده قرار می گیرد. سومین فناوری در زمینه آداب دینی و عبادت ها بکار می رود. صلوات شمار رکعت شمار قلم قرآنی شکم بند قرآنی ویژه جنین و پخش دعا و قرآن در قبر تنظیم ساعت اذان از جمله این فناوری ها هستند.

وی افزود: چهارمین تکنولوژی مربوط به فناوری های نظارتی مانند دزدگیر خانه نرم افزار جاسوس یاب و مکان یاب است. امروزه نحوه نظارت والدین بر کالاهای فرهنگی مربوط به قشر یا طبقه خاصی نیست. اکنون خانواده ها با نصب تکنولوژی به روی دستگاه تلویزیون و موبایلشان بر نحوه فعالیت فرزندانشان نظارت دارند.

وی بیان کرد: اغلب این تکنولوژی ها پس از نا امیدی فردی در حل مسایل اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرند چه بسا امروزه شاهد گسترش سیستم های تهویه هوا و تسویه آب در منازل اغلب شهروندان تهرانی هستیم. در این بین سطح درآمد مردم نیز می تواند در سلامتی و ایمنی مردم تاثیر گذار باشد. هرچقدر فرد پول داشته باشد به همان میزان از امنیت و سلامت بیشتری برخوردار خواهد شد.

نقش نهادهای دولتی در توسعه تکنولوژی

دکتر جمال الدین اکبر زاده جهرمی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست به جنبه های مختلف اجتماعی تکنولوژی و نقش نهادهای دولتی در توسعه تکنولوژی اشاره کرد و گفت: فراتر از مسایل تکنولوژیک، نیروهای انسانی و نهادهای دولتی نیز نقش بسیار مهمی در پذیرش و توسعه تکنولوژی ها دارند. به عنوان مثال یکایک تکنولوژی تلویزیون پیش از جنگ جهانی اول به وجود آمده بود اما تقاضای اجتماعی باعث گردآوری تمامی این تکنولوژی ها و در نهایت منجر به ساخت تلویزیون شد.

وی اظهار داشت: دولت ها برای کنترل اجتماعی نیاز به این نوع تکنولوژی داشتند. پیش از این دولت ها کنترلی به روی روزنامه ها نداشتند اما با صدور مجوز فرکانس، دولت ها توانستند کنترل بیشتری به روی مطالب انتشاری داشته باشند.

وی افزود: پیش از اینکه تلویزیون وارد ایران شود، در سال 1850 میلادی، دولت انگلستان به علت نیازهای استراتژیکی اش تلگراف را وارد ایران کرد. ناصر الدین شاه سال 1880 میلادی تلفن را به واسطه انگلیس ها به ایران آورد. پس از آن تکنولوژی سرویس پستی و رادیو به وسطه انگلیس ها و در نهایت اولین رسانه عمومی توسطه دولت آلمان وارد ایران شد. در سال 1307 شمسی نیز تلویزیون توسط حبیب‌الله ثابت( معروف به ثابت‌پاسال) به منظور آگهی تجاری و فروش کالاهای غربی با موافقت شاه وارد ایران شد. در نهایت سال 1970(1343 شمسی) تلویزیون ملی توسط یک گروه فرانسوی افتتاح و به منظور کنترل اجتماعی دستور بسته شدن تلویزیون پاسال داده شد.

وی خاطرنشان کرد: این روند کنترل پس از انقلاب اسلامی نیز در ایران ادامه یافت. پیش از بازنگری قانون اساسی، رییس سازمان صدا و سیما بر اساس اعضای سه قوه تعیین می شد اما پس از بازنگری قانون اساسی اکنون رییس سازمان صدا و سیما مستقیما از سوی رهبر تعیین می شود.

وی ادامه داد: پس از انقلاب نیز ما با تحول رسانه های جدید مواجه هستیم. ورود شبکه های ماهواره ای، امکان پخش تلویزیون به روی بستر اینترنت و …. چالش جدیدی برای سازمان صدا و سیما ایجاد کرده است. در بحث صنعت تلویزیون تمام قوانین و مقرارتی و مباحثی که اتفاق افتاد باز در جهت گسترش تکمیل کنترل بر این صنعت بوده است. قانون مجلس مبنی بر منع استفاده از تجهیزات ماهواره ای، محدودیت سرعت 128 کیلوبیتی اینترنت (که در هیچ کشوری وجود نداشته و تنها دلیل آن امکان پیدا نکردن انتقال تصویر به راحتی در بستر اینترنت ) و … از جمله آنهاست. اگرچه این محدودیت در زمان دولت امید و تدبیر از بین رفت و دولت کنترل این صنعت را به دست گرفت و امتیاز می دهد تا بتواند به منافع اقتصادی بیشتری از این بازار کسب کند.

شتاب تکنولوژی در جامعه معاصر ایران

دکتر نعمت ا… فاضلی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی  نیز در این نشست درباره شتاب تکنولوژی در جامعه معاصر ایران گفت: ما در ایران معاصر با پدیده پذیرش تکنولوژی روبرو هستیم اگرچه سرعت گیرها و کاهنده هایی هم برای کاهش این سرعت وجود داشته است. هم اکنون مقاومت های اجتماعی ما بسیار شکننده بوده و هرچه به زمان حاضر نزدیک تر می شویم، این مقاومت ها کمتر شده و گفتمان پذیرش سیطره یافته و تکنولوژی ها نیز راه خود را طی کرده اند. در این مسیر تقاضای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تاثیر گذار هستند.

وی به پیامدهای شتابناک شدن جامعه پرداخت و در این زمینه اظهار داشت: اکنون ما با این پرسش روبرو هستیم با پراید در جاده‌های خاکی و ایران با چه سرعتی می توانیم حرکت کنیم ولی با یک ماشین پیشرفته در جاده امن و با پلیس راهنمایی رانندگی قوی سرعت مجاز ما چه تعریفی پیدا می کند؟ در حال حاضر تکنولوژی سرنوشت حتمی برای همه ندارند به موقعیت تاریخی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی هر قوم، ملت و موقعیت مکانی (روستاها، شهرهای کوچک و بزرگ) بستگی دارد. قانون از پیش تعیین شده ای وجود ندارد که این شتاب برای جامعه ایران یا آمریکا چقدر است بلکه این شتاب را مجموعه عوامل اجتماعی و بافت فرهنگی تعیین می کند.

وی با تبیین این شتاب در ایران گفت: اولا ما نمی دانیم شتاب این تکنولوژی برای ایران چگونه است. ما فقط می دانیم که ضرب آهنگ تکنولوژی در ایران تندتر شده است. به عنوان مثال مفهوم مساحت، مکان و زمان تغییر کرده است و ما با مرگ زمان حال روبرو شده ایم یعنی شتاب تکنولوژیک باعث شده، فرصت کافی در مواجه با مسایل روزمره زندگی مان نداشته باشیم. حس کردن اشیا را از دست بدهیم. به عنوان مثال لباسی می خریم تا نپوشیده از مد می افتد.

فاضلی افزود: در بعضی از مسایل ضرب آهنگ تکنولوژی ایران حتی بیشتر از سایر کشورهای پیشرو است به عنوان مثال عمر مفید یک ساختمان در ایران نهایتا بیست سال بوده اما بازسازی خانه در لندن امری بسیار عادی است. سرعت جابه جایی خانه در ایران باعث می شود خاطره، حافظه و روابط اجتماعی شکل نگیرد. در حال حاضر سرعت و شتاب تکنولوژیک در جامعه ایران ضرب آهنگ را تند می کند به طوری که بسیاری از گروه ها مجال حداقلی نوعی مکث درباره آن کالا را از دست می دهند. این شتاب باعث می شود زمان حال اکنون منقبض و کوچک بشود و افراد به آینده ای پرتاب شوند که هیچ وقت به آن نمی رسند.

وی ادامه داد: این شتاب باعث شده تغییرات میان نسلی نباشد بلکه درون نسلی باشد؛ پذیرش فناوری ها در کشور ما در حالی رخ می دهد که سرعت گیر یا کاهنده ها خوب عمل نمی کنند. این سرعت گیرها بیشتر ماهیت ایدولوژیک پیدا کرده‌اند. به عنوان مثال دولت بر اساس مقتضیات سیاسی خودش تصمیم می گیرد سرعت اینترنت را کم کند. این امر باعث شده تا سرعت گیرهای اجتماعی خوب فعال نشوند و بازار بیش از هر زمان دیگر اعمال قدرت کند.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.