تهک و ارزش افزوده آن در کشاورزی
به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا،ایران از نخستین کشورها در جهان است که کشاورزی و زراعت را آغاز کرده است، تقریبا یک سوم زمین های ایران قابلیت کشاورزی دارند، اما به دلایل مختلف از جمله خاک نامرغوب و نامناسب بودن توزیع آب در برخی نواحی در بسیاری از زمین ها کشت و زرعی انجام نمی شود.
ایران دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک است از این رو مساله آب و نحوه مصرف آن در بخش کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا این موضوع بر اقتصاد کشور و زندگی مردم تاثیر بسیار زیادی دارد.
میانگین سالانه بارش در 70 درصد کشور حدود 250 میلیمتر است و فقط 3 درصد ایران یا به عبارتی 4.7 میلیون هکتار از کشور، شاهد بارش سالانه 500 میلیمتر است که توزیع جغرافیایی زمین های کشاورزی ایران نشان می دهد بخش اعظم فعالیت های کشت و برداشت ایران در غرب، شمال غرب و بخش های شمالی کشور است که بارش سالانه در این مناطق بیش از 250 میلیمتر است، واقع شده اند.
این در حالی است که بر اساس آمارهای اعلام شده بیش از 90 درصد منابع آبی با بازدهی 30 تا 40 درصد در بخش کشاورزی استفاده می شود در حالی که می توان با برنامه ریزی اصولی در نحوه مصرف آب و زمان کشت محصول ارزش افزوده محصولات را بالا برد تا هم منابع آبی و هم محیط زیست حفظ شود.
در این راستا سازمان هواشناسی به عنوان متولی پیش بینی وضعیت آب و هوایی«سامانه توسعه هواشناسی کاربردی» با نام اختصاری «تهک» را در سال 1394 با هدف کاهش خسارات کشاورزی، صرفه جویی در مصرف آب و حفظ محیط زیست راه اندازی کرد.
مسوول سامانه توسعه هواشناسی کشاورزی روز شنبه در گفت وگو با خبرنگار عملی ایرنا با بیان اینکه هواشناسی در ایران قدمتی 60 تا 70 ساله دارد، اظهار داشت: حدود چهار هزار ایستگاه با گرایش های مختلف شامل هوانوردی، آلودگی، اقلیم شناسی و باران سنجی در نقاط مختلف کشور وجود دارد که داده های جمع آوری شده را به اطلاعات تبدیل و در اختیار مقامات دولتی و مسولان قرار می داد.
مسعود حقیقت ادامه داد:اما از سال 1394 با طراحی طرح «تهک» رویکرد سازمان هواشناسی تغییر کرد؛ رویکرد قدیم ما داده محور بود اما رویکرد جدید با این هدف که دانش هواشناسی را در تمام گرایش ها کاربردی کنیم.
کاربر محور شد.
مدیرکل پایش سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه تهک در گرایش هایی مانند آلودگی، دریایی، جاده ای و کشاورزی کاربرد دارد، تاکید کرد: از آنجا که کشاورزی از لحاظ تامین مواد غذایی برای ما بسیار مهم است ساز و کاری طراحی کردیم تا تهک را میان کاربران کشاورزی گسترش دهیم.
وی گفت: اجرای تهک هفت مرحله دارد؛ شناسایی کاربرهای هر استان، نوع گرایش، نیاز سنجی، بررسی داده ها و اطلاعات، آموزش، بازخورد، بررسی نتیجه و در نهایت برآورد ارزش اقتصادی است.
حقیقت توضیح داد: بعد از شناسایی کاربر، نوع گرایش را مشخص می کنیم؛ مثلا در تهران چه گرایش های کشاورزی مانند باغ، زراعت، پرورش ماهی، دام، مرتع داری یا زنبور داری وجود دارد بعد از آن نیازهای هر گروه را از دید هواشناسی استخراج و در اختیار کاربر قرار می دهیم.
وی افزود: به عنوان مثال زنبور دار در فصول مختلف سال به یک سری اطلاعات آب و هوایی نیاز دارد؛ تا جایی که امکانات و اطلاعات سازمان هواشناسی اجازه می دهد مانند دما، بارش، رطوبت، جهت و سرعت باد، سرما و گرما در اختیار کاربر قرار می دهیم.
مسوول تهک کشاورزی سازمان هواشناسی اظهار داشت:بعد از ارائه اطلاعات، اگر کاربر نتواند از آنها استفاده کند، آموزش می دهیم؛ در این راستا تاکنون بیش از هزار کارگاه آموزشی برای کشاورزان در سراسر کشور برگزار کردیم .
حقیقت ادامه داد: گام بعد گرفتن بازخورد از کاربران است تا مشخص شود آیا توصیه ها و پیش بینی ها تاثیری در تولید محصول داشته یا نه؛ این بازخوردها در بازه های زمانی متفاوت از آنها گرفته می شود در آخر هم بررسی می کنیم که این اطلاعات چقدر توانسته برای کشاورز ارزش اقتصادی ایجاد کند و در تولید نقش داشته است.
وی گفت: در سال 94 طرح را در 11 استان آغاز کردیم و در هر استان 30 کشاورز را پایلوت قرار دادیم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت به حدی که دیگر روش دستی و سنتی انتقال اطلاعات و داده ها به کاربران جواب نمی داد؛ بنابراین باید به سمت سامانه خودکار رفتیم که بر این اساس کشاورز می تواند با ثبت نام در آن به صورت بر خط اطلاعاتی شامل پیش بینی و توصیه را از طریق پیامک به صورت رایگان دریافت کند.
حقیقت افزود: بعد از برآوردهای صورت گرفته در سال زراعی 94 – 95 که سال آزمایشی نیز بود و در 11 استان اجرا شده بود مشخص شد اجرای تهک حدود 420 میلیارد تومان برای کشاورز ارزش افزوده داشته است.
وی اظهار داشت: سال زراعی 95-96 کار در 18 استان توسعه یافت و حدود 966 میلیارد تومان و سال زراعی 96-97 در 21 استان حدود هزار و 513 میلیارد تومان ارزش افزوده به همراه داشت، در واقع با اجرای تهک مستند کردیم که کشاورز با کمک ما برای محصولات خود چه مقدار ارزش افزوده داشته و چقدر به اقتصاد و درآمد کشاورز کمک شده است.
حقیقت گفت: بررسی ها نشان داد در محصولات زراعی 866 میلیارد تومان، صنعتی 62 میلیارد تومان، باغی دانه دارها 280 میلیارد تومان، باغی هسته دار 130 میلیارد تومان، سایر محصولات مانند زعفران حدود 75 میلیارد تومان، دام و طیور حدود 40 میلیارد تومان، شیلات 72 میلیارد تومان و گلخانه 15 میلیارد تومان که در مجموع هزار و 513 میلیارد تومان در 21 استان ارزش افزوده داشته است.
به گفته وی طرح تهک در 31 استان فعال است اما ارزش افزوده 21 استان از جمله اردبیل، اصفهان، البرز، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، سمنان، فارس، قزوین، ، کرمان، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان، همدان و یزد را جمع آوری و مشخص کرده ایم.
حقیقت به تعداد کاربرهای این طرح در برخی استان ها اشاره کرد و افزود: استان گلستان 20 هزار و 423 کاربر، هرمزگان هفت هزار و 550 ، لرستان 7 هزار و 88 ، خراسان رضوی 7 هزار و 81، مازندران 5 هزار و 341 ، خراسان جنوبی هزار و 647 و کردستان هزار 713 کاربران این طرح هستند که در سامانه ثبت نام کرده اند و اطلاعات به صورت پیامک برای آنها ارسال می شود البته تمام استان ها مکلف هستند 5 هزار کاربر را جذب این سامانه کنند اما چون تازه کار را آغاز کرده ایم هنوز به آن حد نرسیده است.
وی گفت: اکنون به طور مستقیم و غیر مستقیم دو میلیون کاربر داریم که اطلاعات برای آنها ارسال می شود اما تاکنون 70 هزار نفر در سامانه ثبت نام کرده اند که اطلاعات به صورت خودکار به دستشان می رسد و بقیه از طریق جهاد کشاورزی استان، سمن ها یا دهیاری ها اطلاعات کسب می کنند.
مدیر کل پایش سازمان هواشناسی افزود: هزینه ماهانه پیامک این تعداد کاربر حدود 10 میلیون تومان می شود که با افزایش تعداد کاربرها میزان هزینه نیز افزایش می یابد بر این اساس نیازمند حمایت دولت در تامین این هزینه ها هستیم.
وی تاکید کرد: اگر این کمک ها نبود از درآمد کشاورزان کم می شد، این طرح توانست از خسارت های ناشی از آب و هوایی به این میزان جلوگیری کند.
حقیقت گفت: تمام این اطلاعات مستند است، به عنوان مثال از جهاد کشاورزی شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری نامه داریم که اعلام کرده اند با توجه به پیش آگاهی ها و توصیه های صورت گرفته از طریق تهک در زمینه گردو و بادام به کشاورز این منطقه 230 میلیارد تومان کمک شده است. در بسیاری از استان ها نیز جهاد کشاورزی اعلام کرده که هواشناسی 5 درصد در ارزش افزوده کشاورزی استان نقش داشته است.
وی به نقش تهک در حفظ منابع آبی و محیط زیست اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال فرض کنید یک کشاورز می خواهد گندم کشت کند برای کشت گندم به خصوص در کشت اول مقدار بسیار زیادی آب استفاده می شود تا زمین آبیاری شود حالا فرض کنید به کشاورز هشدار صحیح بدهیم که بذر را به زیر خاک ببرد اما آبیاری نکند چون سه روز دیگر بارندگی خواهیم داشت این هشدار یا توصیه می تواند آب مورد نیاز کشاورز را تامین کند که در این حالت رقم بسیار بزرگی در مصرف آب صرفه جویی می شود.
حقیقت تاکید کرد: با توجه به اهمیت این طرح، در تلاشیم تا برای برآورد ارزش افزوده یک روش علمی پیاده کنیم در حال حاضر از اطلاعات جهاد کشاورزی و کاربر استفاده می کنیم.
وی با اشاره به اینکه هواشناسی کشاورزی چند وجهی است، گفت: هواشناسی، جهاد کشاورزی ، دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی وجوه آن هستند که باید با هم همکاری کنند تا بخش کشاورزی را از دیدگاه هواشناسی پوشش دهند، البته هنوز استفاده از مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی گسترده نشده است اما جزو برنامه های ما است.
حقیقت درباره توان ایران در راستای توزیع داده ها و پیش بینی های هواشناسی به کاربران اظهار داشت: سازمان جهانی هواشناسی سندی به نام 1129 دارد که می گوید باید داده و محصولات هواشناسی را بین کاربران خود توزیع کنید این سند به نوعی می خواهد بگوید ضریب نفوذ هواشناسی را در جامعه زیاد کنید که در سال 2014 نیز اجرایی شد.
وی افزود: جالب این است قبل از اینکه این سند به دست ما برسد، طرح تهک را اجرایی کردیم، البته سال های زیادی است که در هند توسعه هواشناسی کاربردی در بخش کشاورزی انجام می شود اما نه به انسجام و ساختاری که ما اجرا می کنیم طرح ما کاملا با استانداردهای جهانی تطبیق دارد اما بومی سازی شده است.
مدیرکل پایش سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه سازمان جهانی هواشناسی 8 کمیسیون دارد که چهار کمیسیون آن پایه هستند، گفت: این سازمان برای کشور عضو یک سری دستورالعمل و بخشنامه ارائه می کند و به همین دلیل از لحاظ استانداردها با کشورهای دیگر فرقی نداریم.
وی افزود: همچنین 4 کمیسیون کاربردی شامل هوانوردی ، هواشناسی کشاورزی ، اقیانوس شناسی و دریانوردی و کمیسیون اقلیم شناسی دارد که ما نسبت به کاربرد دانش هواشناسی در علوم مختلف ضعف داشتیم که اکنون در حال برطرف کردن و پوشش دادن یکی از ضعف ها هستیم که همان هواشناسی کشاورزی است که با اجرای تهک در حال کاربردی کردن آن هستیم.
مدیرکل پایش سازمان هواشناسی درباره وضعیت دیگر کمیسیون ها در ایران نیز گفت: کمیسیون هوانوردی وضعیت خوبی دارد، کمیسیون اقلیم شناسی نیز در حال پیشرفت است بنابراین ما از نظر استانداردها با جهان تطبیق داریم و بخش کاربردی را نیز به تدریج بهبود می بخشیم اما با مرحله آرمانی فاصله داریم.
حقیقت تاکید کرد: هر وقت مطمئن شدیم که توانستیم داده های هواشناسی را در اختیار 5 میلیون کشاورز قرار دهیم تا خسارت کمتری متوجه محصولات آنها شود می توانیم بگوییم موفق بوده ایم.
مدیر کل پایش سازمان هواشناسی تاکید کرد: این روش هیچ هزینه ای برای کاربر ندارد اما برای هواشناسی بسیار هزینه بر است. در سالهای اخیر بودجه سازمان هواشناسی رشد چندانی نکرده و از قدیم هم اعتبارات آن پایین بوده است؛ با دست خالی این طرح را راه انداختیم و توانستیم ارزش افزوده ایجاد کنیم، قطعا اگر اعتبارات ما تقویت شود و دولت کمک کند تا بتوانیم هواشناسی کاربردی را گسترش دهیم می تواند ارزش افزوده بیشتری در کشور ایجاد کند.
مسوول تهک کشاورزی سازمان هواشناسی با بیان اینکه داده های هواشناسی ما پخش جهانی می شود برای همین با تمام تحریم هایی که وجود دارد مجبوریم به روز باشیم،ادامه داد: از لحاظ قطعات یدکی بسیار در فشار هستیم قبلا یک ایستگاه خودکار را 120 میلیون تومان می خریدیم اما اکنون سه تا چهار برابر شده است.
حقیقت گفت: سالها است که از طریق صندوق بیمه کشاورزی به کشاوز خسارت داده می شود اما اگر یک یا دو درصد از این غرامت را صرف پیشگیری کنیم تا کشاورز ریسک کار خود را مدیریت کند قطعا خسارت کمتری وارد می شود.
