1- ترویج علم به‌عنوان زمینه‌ساز ترویج تفکر انتقادی بین دانشمندان و مردم و بین خود دانشمندان با هم می‌تواند به ترویج گفتگو و ایجاد زبان مشترک بین مردم و دانشمندان بیانجامد (یا حداقل زبان دانشمندان و عموم جامعه را به هم نزدیک کند).
2- گفتگوی متقابل بین دانشمندان و توسعه این فضا به فهم و درک و ترویج نوع نگاه دانشمندان و تشریح آنکه "علم چگونه کار می‌کند" نزد عموم مردم می‌تواند کمک بسیار کند. ضمنا نشان می‌دهد که علم از مفاهیمی مطلق و از پیش پذیرفته‌شده صحبت نمی‌کند، توسعه‌اش حاصل نقد است ، و گذاره هایش قابل رد شدن است. درعین‌حال همین گفتگو می‌تواند نشان دهد که دستاوردهای آکادمیک چگونه به حل مشکلات بشر می‌تواند کمک کند.
3- نگاه انتقادی از پایه‌های نگاه علمی است. ترویج این نگاه می‌تواند به ترویج نقد و درک مفهوم نقد نزد مردم کمک کند. نقد به معنی نابود کردن مفهوم یا محصول کار دانشمندان نیست، به معنی از بین حیثیت دانشمند ارائه‌کننده آن نتیجه نیست و به معنی مسخره کردن و از دور به در کردن موسسه یا نهادی که آن کار علمی در آن انجام‌شده است هم نیست. نقد، بررسی و دیدن نکات مثبت و منفی و داوری حتی‌الامکان بی‌طرفانه و بی حب و بغض نسبت به متن و محصول ایجادشده است. جای خالی کردن دق‌ودلی هم نیست!
4- نگاه علمی و توسعه دستاوردهای علمی به تقویت صلح و مدارا در جامعه بشری کمک می‌کند . چالش و درگیری و خشونت در بسیاری از مواقع از نبود آگاهی به موضوعات و یا عدم اطلاع از چگونگی رخدادها ناشی می‌شود. دانسته‌های سطحی و اطلاعات شبه‌علمی (که امروز با شبکه‌های اجتماعی، مانند تلگرام هم به سرعت گسترش پیدا می‌کنند) منبع بسیاری از اضطراب‌ها و خشونت در جوامع انسانی است. گفتگو از دستاوردهای علمی راهی برای ایستادن مقابل این فضای حاصل عدم آگاهی و عدم گفتگو است.
5- برای اینکه نسل اکنون و بعدی انگیزه برای زندگی و عشق و علاقه‌ای برای درگیر شدن با چالش‌ها بیابند لازم است به علم و نتیجه مند بودن کوشش از طریق علم باور پیدا کنند. پرداختن به علم از سوی دانش آموزان و دانشجویان اگر از سر تکلیف، به دل مد بودن، یا فقط برای جلب رضایت پدر و مادر و خانواده انجام شود، و اساس مشغولیت علمی لذتی برای نسل جوان نداشته باشد، حاصل کار پوچی و بی‌علاقگی و بی‌انگیزگی خواهد بود.
6- توسعه دستاوردهای علمی دانشگاه‌ها، به منطقی کردن توقعات و کنترل انتظارات اجتماعی کمک می‌کند. اینجا نقش دانشمندان بسیار مهم است، همچنین مروجان علم نیز در این مورد رلی اساسی دارند، چراکه هم دانشمندان و هم مروجان اگر برای ارائه دستاوردها، یا نقد شرایط راه اغراق و بزرگنمایی بپیمایند، عملاً به افزایش غیرمنطقی توقعات کمک خواهند کرد و دامن خواهند زد.
بیشتر بخوانید:
7- ترویج دستاوردهای علمی و گفتگوی علمی دانشمندان با مردم از راه‌های مهم مقابله و ایستادگی مقابل شبه‌علم، و ضد علم است. معمولاً زبان شبه‌علم زبانی معجزه‌آسا، باقابلیت رفع همه مشکلات به‌صورت سریع از میان‌بر و خلف الساعه، البته از روش‌های پنهانی است که همراه با ابراز تظلم از عدم توجه به زحمات این مروجان شبه‌علمی ارائه می‌شود. تنهایی راهی که می‌تواند مردم از توجه به شبه‌علم و جادوگران بازدارد، همین ترویج گفتگوی علمی و گفتگوی شفاف از راه‌های رسیدن به نتایج علمی است.
8- شبکه‌های اجتماعی امروزه توسعه گسترده یافته‌اند، که هم فرصتی برای گسترش ارتباط هستند و هم تهدیدی برای پر کردن تمام‌وقت مردم، نپرداختن به مطالعه و کتاب‌خوانی و توسعه گزاره‌های شبه‌علمی و به‌اصطلاح علم تلگرامی است!. در گفتگوی علمی و ترویج دستاوردهای علمی حتماً باید به تولید محتوای جذاب در شبکه‌های اجتماعی توجه راهبردی کنیم.
9 – گفتگو علمی و ترویج دستاوردهای علمی کمک می‌کند تا مردم در زمان حاضر و حالت واقعی زندگی کنند. نقش بسیاری از رسانه‌های امروزه آن است که مردم را به فضایی غیرواقع و غیرملموس عادت بدهند. این تفاوت در فضای ذهنی و فضای واقعی ، معمولاً به چالش‌های گوناگونی در جامعه و آثار سو متفاوت در اجتماع می‌انجامد. توقعات و انتظارات نا به‌جا به دلیل همین حاکم نبودن گفتگو علمی روزبه‌روز در جامعه توسعه می‌یابد.
10- برای توسعه نگاه پیشگیرانه در مقابل بسیاری از مخاطرات که زندگی مردم را بالقوه و بالفعل تهدید می‌کند، راهی جز ترویج گفتگوی علمی نداریم. علم کمک می‌کند تا مردم بدانند که اگر می‌خواهند کمتر آسیب ببینند، باید پیشاپیش به استقبال اتفاقات ممکن بعدی بروند، و آینده‌نگر باشند و تلاش کنند تا هر اتفاق بعدی بر اساس دستاوردهای تاکنون (و امروزه ) بشر کمترین آسیب را ببینند. نگاه صرفاً جبرگرا به آنچه رخ می‌دهد، مانند رها کردن خود به دل حوادثی است که هر آن ممکن است رخ دهد. مهم‌ترین کار علم پیش‌بینی است، و از طریق هم کار دانشمندان است که در بسیاری از موارد انسان امروز آسیب کمتری در حوادث مختلف می‌بیند.
* دکتر مهدی زارع، عضو هیئت‌مدیره انجمن ترویج علم ایران،استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم
No tags for this post.