دایاسپورای ایرانی در بوته نقد
"شناسایی و تحلیل زمینه‌ها، فرآیند و پیامدهای مهاجرت‌های بین‌المللی ایرانیان"، "شناسایی سیاست ها، بازنمایی‌ها و گفتمان‌های حاکم بر مهاجران ایرانی دور از وطن"، "شناخت راه های بهره گیری از ظرفیت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مهاجران ایرانی" و "حفظ و تقویت ارتباط و هم افزایی های مهاجران ایرانی خارج از کشور در حوزه های مختلف" دیگر اهداف این همایش یک روزه را تشکیل می‌دهند.
در این همایش ملی یک روزه، دکتر هادی خانیکی، دکتر مقصود فراستخواه، دکتر الهه کولایی، دکتر محمدسعید ذکایی، دکتر وحید شالچی، دکتر علی اکبر تاج مزینانی و جمعی از صاحب‌نظران و پژوهشگران در سه پنل تخصصی «دایاسپورای ایرانی به مثابه ثروت ملی»، «تجربه زیسته و سبک زندگی دایاسپورای ایرانی»، «سیاست و هویت دایاسپورای ایرانی» و یک میزگرد با عنوان «سیاستگذاری دایاسپورا در ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» سخنرانی، بحث و تبادل نظر می‌کنند.
دایاسپوری به معنای یک شکاف از هویت اصلی است
محمد سعید ذکایی دراین همایش ،درباره اهمیت بررسی موضوع دیاسپورا اظهار کرد: دایاسپوری به معنای یک شکاف از هویت اصلی است، مهاجران دور از وطن علاوه بر انتقال دانش و فرهنگ به کشور سبب افزایش سرمایه های مالی به کشور نیز می شوند.
وی افزود: متأسفانه در کشور سیاستگذاری مناسبی برای اتحاد میان دایاسپوران وجود ندارد، از این رو باید با تمرکز بر اشتراکات هویتی این افراد از مزیت هویت چندگانه آنها استفاده کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به دلیل استفاده از واژه دایاسپوران یا مهاجران دور از وطن، گفت: دایاسپورا نوعی از مهاجرت مهاجرانی است که اشتراکات هویتی دارند و از مزیت هویت چندگانه استفاده می کنند.
ذکایی ادامه داد: واژه دایاسپورا قبل از انقلاب اسلامی برای افرادی مطرح می شد که به دلایل سیاسی مجبور به ترک وطن بودند اما امروز کار، تحصیل هم از جمله مهم ترین دلایل مهاجرت افراد به سایر کشورهاست.
وی با اشاره به علاقه طیف گسترده ای از رشته های علوم انسانی به موضوع دایاسپورا، یادآور شد: علوم سیاسی، مردم شناسی، ارتباطات، مطالعات فرهنگی، تاریخ، نقد ادبی و سایر رشته های علوم انسانی همه در مطالعات این مبحث مهم سهیم هستند.
این استاد دانشگاه در ادامه درباره افزایش تعداد دایاسپوران در دهه 90 میلادی خاطر نشان کرد: تحولات سیاسی، علمی و فناوری و از سوی دیگر تغییر در سبک زندگی ازجمله دلایل افزایش چشمگیر دایاسپوران در کشورها بوده است.
ذکایی افزود: دایاسپورا علاوه بر یک واژه یک صفت و رشته تحصیلی نیز محسوب می شود که به هویت های ویژه شهروندی اشاره دارد.
وی با اشاره به اینکه دایاسپورا در گذشته تنها برای تبعید شهروندان استفاده می شد، تصریح کرد: در زمان گذشته دایاسپوران بیشتر برای افرادی که به صورت اجبار مهاجرت می کردند به کار برده می شد اما امروزه دایره مفهومی این کلمه بسیار بیشتر از گذشته شده است.
دبیر همایش همچنین با اشاره به تعلق خاطر بسیاری از مهاجران دور از وطن به سرزمین مادری خود گفت: بسیاری از این افراد با انرژی عاطفی بسیاری که دارند تمایل جدی به بازگشت به کشور مبدأ خود را دارند.
ذکایی به همایش و انجمن های ایرانیان در خارج از کشور اشاره کرد و گفت: با توجه به این که هر فردی می تواند در هرنقطه ای از دنیا فرهنگ سرزمین مادری خود را احیا کند، ایجاد سیاست هایی برای برقراری ارتباط با دیاسپوران اهمیت پیدا می کند.
شکاف عمیقی میان دانشگاه و حوزه دولتی وجود دارد
در ادامه الهه کولایی استاد دانشگاه تهران معتقد است : در حال حاضر شکاف عمیقی میان دانشگاه و حوزه دولتی وجود دارد به نحوی که رویکرد اندام وار و ارگانیک میان این دو نهاد دارای اشکال است .
وی افزود: ارتباط میان دانشگاه و حوزه دولتی از الزامات توسعه است که هنوز شکل نگرفته و به بیانی دیگر اتلاف منابع رخ داده است.
کولایی با اشاره به حضور روز گذشته رییس جمهوری در دانشگاه تهران گفت: من شاهد طرح تقاضاهای دانشجویان بودم. اقای رئیس جمهور خواهان کمک دانشگاهیان بودند. کمک دانشگاهیان همین جلسات است ولی باید مجموعه‌های دولتی از این تجارب استفاده کنند.
این استاد دانشگاه گفت: دانشگاه‌ها تحقیقات زیادی انجام داده‌اند؛ اما چقدر این کارها مورد بهره‌برداری قرار گرفته و از تحقیقات علوم اجتماعی تا چه حد در عرصه تصمیم‌سازی و استفاده شده است؟! دانشگاه چه کاری بیش از این می‌تواند انجام دهد! مردم ایران منتظر عملیاتی شدن شعارهای انتخابات هستند؛ دانشگاه تمام تلاش خود را در عرصه رفع نیازهای جامعه بکار گرفته است. دانشگاهیان نیازمند حضور در بخش‌های اجرایی نیستند!
وی گفت: بسیاری از کسانی که از کشور خارج می‌شوند از نخبگان و دانش‌آموختگان هستند. اینها باید ما را به تامل وادار کند که چرا نخبگان ما میل به خروج از کشور دارند.
وی دراین همایش که در سالن شهید مطهری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، گفت : واقعیت این است که ده‌ها سال است، حرف‌های زیبا زیاد گفته شده، اما مهم این است بتوانیم جنبه‌های اجرایی به این صحبت‌ها بدهیم و دیپلماسی علمی مورد توجه اجرایی و عملیاتی قرار بگیرد.
کولایی افزود: «دانشگاه‌ها به حکم وظیفه خودشان بایستی تجارب جوامع موفق را برای بکارگیری در محیط کشور خودشان عملیاتی کنند.
وی ادامه داد : امیدوارم این مسائل مورد توجه جدی قرار گیرد و به دنبال لوازم اجرایی شدن بایدهایی که در نشست‌های علمی مطرح می‌شود ، باشیم.»
کولایی با اشاره به عنوان «دیاسپورا» در نشست گفت: با توجه به تحولی که در مفهوم دایاسپورا اتفاق افتاده، دیگر این مفهوم به معنی خروج از کشور نیست. بلکه اشاره به کسانی است که به تعبیری غربت نشین هستند اما ریشه آنها به مبدا و کشوری مادری‌شان قطع نشده است.
وی ادامه داد: ایرانیان غربت نشین، شبیه روس‌هایی هستند که بعد از انقلاب اکتبر از روسیه خارج شدند و در اروپا به اندیشه‌ورزی پرداختند. در آن زمان روس‌های مهاجر نمی‌توانستند به کشوری برگردند که حاضر به تحمل آنها نبود.
ایرانیان خارج از کشور و خواسته ای به نام تغییر نگرش
این استاد دانشگاه تهران در همین رابطه افزود: بسیاری از ایرانیان که از کشور خارج شده‌اند در واقع خواستار تغییر نگرش‌ها در ایران هستند به نحوی که تفاوت‌ها و تکثرها به رسمیت شناخته شود و آنها بتوانند در کشور اثرگذار باشند. به همین خاطر موج‌های خروج از کشور در بعضی مراحل در نسبت با موج دمکراسی خواهی در ایران تغییر می‌کند.
وی در توضیح اظهارات خود به ذکر مثالی پرداخت و افزود: در دوره اصلاحات شاهد موجی از بازگشت غربت‌نشینان به داخل کشور بودیم . این نشان می‌دهد غربت نشینان از کشور جدا نمی‌شوند ، ریشه‌های آنها قطع نمی‌شود و به محض آنکه احساس کنند در داخل کشور اثرگذار هستند به کشور بازخواهند گشت.
کولایی با ذکر مثال دیگری ادامه داد: در سال 1388 موج بزرگی از خروج کشور را شاهد هستیم. این نشان می‌دهد اعداد و ارقام مساله دیاسپورای ایرانی ارتباط مستقیم با مسائل کشور دارد.
وی سپس گفت : باید مسئله مهاجرت را از دیاسپورا جدا دانست. موضوع بحث ما ایرانیانی است که همچنان به سرزمین خود تعلق خاطر دارند. باید به این نکته هم توجه کنیم که جهان هم تغییر کرده است. ما در عصر جهانی‌شدن زندگی می‌کنیم. واقعیتی به نام انقلاب ارتباطات وجود دارد و مفهوم نظام دولت‌های ملی و مرز تغییر کرده است .
کولایی افزود: تغییرات نظام ، دولت‌های ملی را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. حاکمیت ملی و مفهوم آن تحول پیدا کرده است. به همین خاطر باید گفت مفهوم غربت نشینان در عصر جهانی شدن در کنار مفاهیم حاکمیت ملی و شهروندی تغییر کرده است.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد : امروزه دیگر فقط دولت‌ها نیستند که بازیگر عرصه بین‌المللی باشند و غربت نشینان بخشی از این بازیگران هستند. باید دید مفهوم مرز ملی تا چه حد تغییر کرده و ایرانیان خارج از کشور تا چه حد می‌توانند فضای داخلی مرز ما را تغییر دهند.
وی با اشاره به نقش ایرانیان خارج از کشور در پیشبرد دیپلماسی کشور گفت: گروه‌هایی که در غربت زندگی می‌کنند می‌تواند پل‌های میان گروه‌ها و ملل مختلف برقرار کنند.
کولایی با اشاره به تجربه مهاجران هندی در آمریکا گفت: کاری که دولت هند در آمریکا انجام داده است نوعی ایجاد پیوند میان خود و دولت آمریکا بوده است. ما با مفهوم پارادیپلماسی روبرو هستیم که دیپلماسی دولتی را در کنار سایر ابزارهای مرتبط با دیپلماسی می‌داند، گروه‌هایی مانند غربت نشینان.
وی با طرح سوالی ادامه داد: ما چه زمانی می‌توانیم با سرمایه‌های خارجی پیوند برقرار کنیم؟ سیاستی که ما می‌خواهیم در خصوص دیاسپورا اعمال کنیم ارتباط مستقیم با حفظ سرمایه‌های ما در داخل دارد. آقای رئیس جمهور از دانشگاه کمک خواستند دانشگاه به روند توسعه کشور یاری کنند؛ کمک دانشگاه ظرفیتی است که امکان استفاده از این قبیل سرمایه‌ها را برای ما به وجود بیاورد. ما چگونه سرمایه‌های داخل را حفظ می‌کنیم تا سرمایه‌های داخلی امید به بازگشت پیدا کنند.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در بخش پایانی سخنرانی خود اضافه کرد: کشورهای توسعه نیافته‌ها فقیر نیستند؛ آنها توان مدیریت منابع از جمله منابع انسانی خود را ندارند. وقتی ما توان مدیریت نیروی انسانی داخل کشور را نداریم، چطور می‌خواهیم منابع خارج از کشور را به داخل کشور جذب کنیم.
No tags for this post.
