گردشگری سلامت در ایران؛ فرصت یا تهدید

گردشگری پزشکی یا توریسم پزشکی، شاخه‌ای از گردشگری سلامت است که در آن شخص از کشور خود به سایر نقاط دنیا سفر می‌کند تا از خدمات پزشکی کشور مقصد در مراکز درمانی بهره‌مند شود. در اغلب موارد، هدف از توریسم پزشکی بهره‌مندی از قیمت پایین خدمات پزشکی یا دریافت سریع‌تر خدمات در سایر نقاط دنیاست.

توریسم پزشکی با سفرهای معمولی پزشکی متفاوت است. در سفرهای معمول، شخص از کشوری کمتر توسعه یافته برای دریافت خدمات پزشکی به کشورهای پیشرفته می‌رود و دلیل آن نبود خدمات مشابه در کشورش است. در حالی که در توریسم پزشکی خدمات مشابه ارایه می‌شود اما توریست کشور دیگر را عمدتا به دلیل هزینه پایین‌تر ترجیح می‌دهد.

مهمترین مقاصد گردشگران سلامت در جهان

افراد تحت تاثیر متغیرهای بسیاری مقصد گردشگری سلامت را انتخاب می‌کنند که شامل حرفه‌ای بودن، کیفیت امکانات و خدمات، زمینه فرهنگی و هزینه‌ها می‌شود.

هم اکنون ایتالیا 17 درصد از سهم گردشگری سلامت اروپا را از آن خود کرده است که در حال حاضر نزدیک به دو میلیارد یورو است. کارشناسان گردشگری سلامت می‌دانند که ایتالیا توان بالقوه بسیاری در زمینه گردشگری سلامت دارد.

نظرسنجی‌های اخیر نشان داده است که 53 درصد از اروپایی‌ها  تمایل دارند که در سایر کشورهای اتحادیه اروپا مراقبت‌های بهداشتی را دنبال کنند. ایتالیا ارایه‌دهنده خدمات ویژه در خصوص نورولوژی، جراحی قلب، انکولوژی، بارداری و ارتوپدی است.

کشور ترکیه توانسته در زمینه گردشگری سلامت در کاشت مو موفق باشد. بر اساس گزارشی در سال 2017، این کشور حدود 700 هزار گردشگر سلامت در این بخش داشته است. گردشگری پزشکی در ترکیه حدود 10 برابر افزایش داشته است و تخمین زده شده که  به 850 هزار نفر برسد.

بر اساس گزارش‌ها، ایالات متحده اولین جایگاه را از آن خود کرده است. در لیست مقاصد برتر برای اهداف گردشگری پزشکی کره جنوبی؛ رتبه دوم،  ترکیه؛ رتبه سوم،  تایلند؛ رتبه چهارم و آلمان؛ رتبه پنجم را دارد. کره جنوبی، مالزی و دبی از جمله کشورهایی هستند که برای جذب بیمار خارجی با ایجاد مراکز پزشکی در حال سرمایه‌گذاری هستند.

ضرورت حمایت از گردشگری پزشکی در کشور

پتانسیل‌ها و توانمندی‌های ایران در زمینه گردشگری سلامت بسیار بالاست.در این بین گردشگری پزشکی، یکی از پراهمیت‌ترین و درآمدزاترین نوع گردشگری سلامت است. 
جمهوری اسلامی ایران بنا بر دلایل مختلف استعداد و ظرفیت تبدیل شدن به مقصد پیشرو، در حوزه گردشگری پزشکی به ویژه در سطح منطقه خاورمیانه و حتی در سطح جهانی را داراست، چراکه پایین بودن هزینه‌های تمام شده خدمات پزشکی، داشتن پزشکان حاذق و برخورداری از بیمارستان‌های مجهز به تجهیزات پیشرفته از مزایای این صنعت در ایران است. کارشناسان بر این باورند که توریسم پزشکی به طور طبیعی سه برابر توریسم گردشگری درآمد دارد که از این درآمد تنها یک سوم مربوط به بخش درمان است و دو سوم مابقی نصیب سایر بخش‌ها همچون هتل، حمل و نقل ، اسکان و غیره می‌شود .
موقعیت ویژه جغرافیایی ایران در خاورمیانه و مجاورت با کشورهایی که دارای ضعف اساسی در زمینه زیرساخت و کیفیت خدمات پزشکی هستند، به صورت بالقوه بازاری مناسبی را جهت گردشگری پزشکی برای کشور ایجاد کرده است و علاوه بر این ایران دارای توانمندی‌های بالایی در حوزه درمان ناباروری، درمان سلول‌های بنیادی، دیالیز، جراحی قلب، جراحی‌های زیبایی و چشم پزشکی است که ایران را به‌عنوان کشور پیشرو در حوزه توسعه علم سلامت در منطقه معرفی کرده است. با وجود محاسن متعدد ذکر شده، متاسفانه درکشور ما به دلیل نبود تبلیغات مناسب، ضعف در بازاریابی، حضور بی‌ضابطه دلالان و عدم برنامه‌ریزی کلان و کامل بین سازمانی، این بخش دچار چالش‌های فراوانی شده و سهم اندکی از درآمدهای ارزی این بازار بالقوه ، نصیب ایران شده است. 

مقاصد مهم گردشگری سلامت در ایران

هم اکنون هند پیشرو در ارایه ارزان‌ترین خدمات است که با ورود ایران به توریسم پزشکی و با توجه به امکانات ایران و البته جاذبه‌های توریستی بسیار بیشتر، توانایی جذب توریست‌های بیشتری نسبت به هند وجود دارد.

آب درمانی: جاذبه مهم دیگر ایران، آب درمانی است که در توریسم سلامت بسیار مورد توجه است. طبق آمارها حدود ۴۵ میلیون گردشگر در جهان از آب درمانی برای معالجه خود استفاده می‌کنند که ایران با دارا بودن بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب معدنی شناخته شده توانایی جذب سهم بالایی در این حوزه را دارد.

لجن درمانی: لجن درمانی در توریسم سلامت از جایگاه خوبی برخوردار است و ایران نیز با دارا بودن مناططقی همچون سواحل دریاچه ارومیه یا دامنه‌های کوه تفتان، آمادگی دارد تا در این زمینه نیز جاذبه توریستی باشد.

نمک درمانی: یکی از جاذبه‌ها که به تازگی مورد توجه توریست‌های بین‌المللی قرار گرفته غار درمانی و نمک درمانی است. ایران با داشتن چندین گنبد نمکی می‌تواند در این خصوص نیز به یکی از قطب‌های گردشگری پزشکی تبدیل شود.

طب سنتی: جاذبه دیگری که در چند وقت اخیر در کشور مورد توجه قرار گرفته و حتی رشته‌های دانشگاهی آن در حال جذب دانشجو هستند، طب سنتی ایرانی است.

آینده اقتصاد جهان بر عهده گردشگری است

زهرا سعیدی مبارکه، نماینده و سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه آینده اقتصاد جهان بر عهده گردشگری است، اظهار کرد: شرایط خاص سیاسی و اقتصادی ایران که هر روز تحریم‌های جدیدی در برابر ملت ایران می‌گذارند، ایجاب می‌کند که به فکر راه چاره بوده و یکی از این راه‌ها، تکیه بر ظرفیت‌های بومی و اقتصاد مقاومتی و از آن جمله گردشگری است.

سعیدی تصریح کرد: ما در مجلس شورای اسلامی به دنبال این هستیم که گردشگری را تبدیل به وزارتخانه کنیم تا بتوان ضمن برنامه‌ریزی و نظارت بر عملکرد آن، بتوانیم از مسئولان آن مطالبه‌گری و سوال کنیم.

نایب رییس فراکسیون جوانان مجلس شورای اسلامی ادامه داد: باید بتوانیم بعد نرم‌افزاری و تفکر شهری را در مجلس و دولت پیاده کنیم تا بتوانیم از ظرفیت‌های گردشگری نهایت استفاده را بکنیم. اگر نگاهی به کشورهای همسایه بیندازیم، می‌بینیم که این کشورها درصد بسیاری از درآمد خود را از گردشگری به دست می‌آورند و ما نیز باید ببینیم در کجا توانمند هستیم و آن را گسترش دهیم و واقعیت این است که در یکسری جاها ما توانمند هستیم و در جاهای دیگر هنوز توانمندی لازم را نداریم. در هر دو جا ما باید برنامه خاص خود را داشته باشیم و بخش‌های توانمند را توسعه دهیم و در نقاط دیگر سرمایه‌گذاری لازم انجام شود.

رشد 2 برابری گردشگران سلامت ایران با تغییرات ارز

سعید هاشم‌زاده، رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت گفت: گردشگری سلامت چهارمین صنعت درآمدزای دنیاست و ما در هیچ صنعتی بالاترین رشد سالیانه را همچون گردشگری سلامت نداریم و به عبارتی درهیچ صنعتی به جز گردشگری سلامت 20 تا 25درصد رشد نداریم.

وی اظهار کرد: بر اساس آمار سال گذشته ایران چیزی حدود 300 هزار نفر گردشگر سلامت داشته است؛ البته تخمین زده می‌شود که این گردشگر سلامت باید بیشتر باشد؛ ولی گفته می‌شود که بخش زیادی از این 300 هزار نفر توسط آن قسمت غیررسمی بازار یعنی دلالان وارد کشور می‌شوند، بنابراین ممکن است که این عدد بسیار بالاتر از 300 هزار نفر باشد.

وی افزود: وقتی سه ماهه اول سال 97 را با سه ماهه اول سال 96 و 95 مقایسه کردیم، آمار ما تقریبا نسبت به سال 96 حدود دو برابر را نشان می‌دهد؛ به خصوص هرچه پیشرفت می‌کنیم و به جلو پیش می‌رویم، این عدد بیشتر می‌شود.

رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت تصریح کرد: به طور کلی ما دو بازار بسیار بزرگ عراق و افغانستان را در کشور داریم و بعد از این‌ها کشورهای دیگر در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند و با توجه به این دو کشور مبدا یعنی عراق و افغانستان، ما دو استان خیلی مهم هم داریم، یکی استان خراسان‌رضوی که به واسطه بارگاه امام هشتم (ع) از عراق، گردشگر سلامت جذب می‌کند و همینطور به خاطر نزدیکی با افغانستان نیز جذب گردشگر برای آن وجود دارد و دوم استان‌های غربی مانند خوزستان و استان فارس و البته تهران به دلیل مرکزیت بودنش و پروازهایی که به آنجا دارند و پزشکان و جراحان خوبی که دارد؛ همچنین در مقام‌های بعدی اردبیل و گیلان رتبه‌های برتر را دارند.

عراقی‌ها و افغانی‌ها؛ بیشترین گردشگران سلامت ایران

هاشم‌زاده خاطرنشان کرد: بیشترین گردشگران سلامت که به ایران می‌آیند از عراق و افغانستان است و اکنون با توجه به تغییراتی که در ارز پیش آمده، بیشتر عراق در اولویت است. مشهد و قم هم به واسطه بارگاه امام رضا (ع) و حرم حضرت معصومه (س) میزبان تعداد زیادی گردشگر سلامت هستند. حضور گردشگران با وجود مشکلات زیادی که برای مردم خودمان ایجاد می‌کند، فرصت‌هایی هم ایجاد می‌کند که یکی از آن فرصت‌ها توسعه گردشگری سلامت است.

وی در خصوص این‌که چه در گذشته کردیم و این‌که اکنون در چه مسیری در حال پیش رفتن هستیم، افزود: گردشگری سلامت دو سرویس دارد، یک سرویس‌های پزشکی و یکی هم سرویس‌های غیرپزشکی. اگر خیلی کلی بخواهم پاسخ دهم، در خصوص سرویس‌های پزشکی نمره خوبی را می‌دهم؛ ولی در مورد سرویس‌های غیرپزشکی خیر، چون متاسفانه خوب عمل نکرده است و آن هم علت دارد.

ایجاد بازار سیاه؛ یکی از مشکلات حوزه گردشگری سلامت

اسماعیل چمنی، رییس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تبریز گفت: هم اکنون مشهد، تهران و تبریز سه مقصد گردشگری سلامت و زیبایی برای کشورهای همسایه بوده و بیشتر کشورهای همسایه برای استفاده از ظرفیت‌های این بخش به تبریز، مشهد و تهران سفر می کردند.

وی با بیان این‌که گردشگری سلامت در دنیا به اقتصاد سوم تبدیل شده است، عنوان کرد: کشورهای توسعه یافته‌ای که از لحاظ اشتغال و درآمد حرفی برای گفتن دارند، در حوزه گردشگری سلامت در جایگاه مناسبی قرار دارند؛ چرا که این صنعت مانند نفت و گاز تمام شدنی نیست.

وی گردشگری سلامت در توسعه کشوری بسیار موثر عنوان کرد و گفت: این صنعت می‌تواند به شرایط اقتصادی کشور کمک کند؛ چرا که هر گردشگر سلامتی که وارد کشور می‌شود، چندین برابر ارزآوری ایجاد کرده و حدود 10 اشتغال را به صورت مستقیم ایجاد می‌کند.

چمنی خاطرنشان کرد: علی رغم وجود مرز مشترک بین کشورهای نخجوان، ارمنستان و آذربایجان، طبیعی است که گردشگران سلامت برای درمان به تبریز مراجعه کنند، اما شهرهای مشهد و تهران موفق‌تر از تبریز عمل می‌کنند.

رییس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تبریز ایجاد بازار سیاه را یکی از مشکلات حوزه گردشگری سلامت عنوان کرد و گفت: باتوجه به سابقه درخشان تاریخی آذربایجان شرقی در طب و وجود پزشکان موفق، گردشگری سلامت در این استان می‌تواند به عنوان یک صنعت بالادستی در ایجاد انواع مشاغل و ایجاد تبادل فرهنگی نقش موثری را ایفا کند.

وی یادآور شد: یکی از اقدامات موثری که در حوزه گردشگری سلامت می‌توان انجام داد، ساماندهی ورود گردشگران سلامت و به حداقل رساندن سهم دلالان است.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.