امروزه مصرف مواد غذایی در ظروف بسته‌بندی‌شده پلاستیکی یا ظروف یک‌بارمصرف بسیار رایج بوده و در ایران نیز این نوع ظروف در مناسبت‌های مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرند. یکی از دوره‌های زمانی که در آن شاهد رواج بسیار زیاد مصرف ظروف یک‌بارمصرف ازجمله ظروف پلاستیکی هستیم، ایام محرم است که مردم بر اساس سنت‌های دیرینه خود اقدام به پخش غذای نذری و اطعام عزاداران می‌کنند.
نتایج پژوهش‌های انجام‌شده توسط دانشمندان نشان می‌دهد که مصرف مواد غذایی در ظروف پلاستیکی از همان ابتدای دوران جنینی بر سلامت انسان تأثیرات سو داشته و این در حالی است که امروزه اکثر ظروف غذایی ما از بطری تا سینی‌های سالاد و لیوان از پلی کربنات پلاستیک ساخته می‌شوند که دارای برخی از مواد شیمیایی زیست فعال مانند بیسفنول و فتالات هستند. این مواد به‌ویژه در مجاورت با حرارت آزادشده و پس از مصرف، با هورمون‌های بدن انسان ترکیب می‌شوند.
متأسفانه در بسیاری از موارد، برای بسته‌بندی و ارائه غذا از ظروف پلاستیک استفاده می‌شود که علاوه بر تأثیرات مخرب آن بر محیط‌زیست، برای سلامت انسان نیز مضر هستند. در این یادداشت، فارغ از عوارض و مسائل زیست‌محیطی ناشی از مصرف غذا و نوشیدنی در ظروف پلاستیکی، به بررسی تأثیرات مخرب این ظروف بر سلامت بدن انسان می‌پردازیم. توصیه می‌شود در ایام محرم به‌مانند دوران گذشته از ظروف غذاخوری عادی در هیئت‌ها استفاده‌شده و در صورت عدم امکان، سعی شود از ظروف کاغذی و گیاهی برای پخش مواد غذایی استفاده و برای حفظ سلامت خود و دیگران، از ظروف پلاستیکی استفاده نشود.
نتایج پژوهش‌های انجام‌شده توسط دانشمندان نشان می‌دهد که مصرف مواد غذایی در ظروف پلاستیکی از همان ابتدای دوران جنینی بر سلامت انسان تأثیرات سو داشته و این در حالی است که امروزه اکثر ظروف غذایی ما از بطری تا سینی‌های سالاد و لیوان از پلی کربنات پلاستیک ساخته می‌شوند که دارای برخی از مواد شیمیایی زیست فعال مانند بیسفنول و فتالات هستند. این مواد به‌ویژه در مجاورت با حرارت آزادشده و پس از مصرف، با هورمون‌های بدن انسان ترکیب می‌شوند. تحقیقات انجام‌شده در اوایل سال جاری نشان داد که بیش از ۹۰ درصد از آب بطری از مارک‌های پیشرو در جهان با میکروپلاستی آلوده شده است.
از سوی دیگر در بیشتر موارد میزان برومات موجود در آب‌های بسته‌بندی بالاتر از حد استاندارد است. در این پژوهش‌ها که توسط مرکز مطالعات غیرانتفاعی اورب مدیا (Orb Media) در ایالات‌متحده آمریکا و به‌طور بین‌المللی انجام‌شده ۲۵۰ نمونه شرکت‌های تولیدکننده آب‌معدنی در ۹ کشور جهان ازجمله آمریکا، برزیل، چین، اندونزی و هندوستان موردبررسی قرار گرفت. در این مطالعات مشخص شد که آلودگی گسترده با بقایای پلاستیکی ازجمله پلی‌پروپیلن، نایلون و پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) در ۹۳ درصد محصولات بررسی‌شده وجود دارد. این ذرات پلاستیکی دربسته‌های مختلف آب‌معدنی در اندازه‌ها و میزان مختلفی از صفر تا ده هزار قطعه میکرو پلاستیک دیده شد.
بر اساس این مطالعات، خوردن یک لیتر آب بسته‌بندی‌شده می‌تواند ده‌ها هزار ریز پلاستیک را وارد بدن انسان کند. این ذرات به‌طور متوسط ۱۰۰ میکرون بوده و با عنوان میکرو پلاستیک microplastics شهرت دارند.
ترکیب این مواد با هورمون‌ها موجب بر هم خوردن تعادل طبیعی بدن شده و خطرات متعددی در پی خواهد داشت. یکی از این تأثیرات مخرب بر غدد درون‌ریز داخلی بوده و شواهدی متعدد وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مواد غذایی در ظروف پلاستیکی طیفی از اثرات مخرب بر سلامت، ازجمله افزایش خطر ابتلا به چاقی و دیابت و مشکلات تولیدمثل را در پی دارد.
تام نلتنرر (Tom Neltner)، مدیر سیاست مواد شیمیایی صندوق حمایت از محیط‌زیست، در این رابطه گفت: هر ارگان یا سیستم در حال رشد در جنین یا کودک در صورت مواجه‌شدن با این مواد پلاستیکی می‌تواند دچار مشکل و اختلال شود.
به همین دلیل یک گروه متخصص اطفال از آکادمی پزشکی کودکان آمریکا در ماه ژوئیه، به خانواده‌ها برای محدود کردن استفاده از ظروف غذای پلاستیکی هشدار داده و خواستار نظارت و اصلاحات در این زمینه شدند.
از سوی دیگر مطالعات انجام‌شده توسط تیمی مشترک از پژوهشگران هندی و آمریکائی نشان می‌دهد وجود مواد پلاستیکی در بدن موجب بالا رفتن خطر زایمان زودرس می‌شود. طی مطالعات انجام‌شده در این رابطه؛ محققان نقش بیس فنل A و یا BPA را در سطح خون به‌عنوان عامل اصلی این عارضه معرفی کردند.
در بررسی‌های انجام‌شده سطح بی پی ای در خون زنانی که از ظروف غذای پلاستیکی استفاده و به‌وسیله ماکروویو اقدام به گرم کردن این ظروف می‌کنند بیش از زنان دیگر است. همچنین نمونه ادرار و مایع آمونیاک جمع‌آوری‌شده از جنین مادران یادشده در بالا نشانگر افزایش غلظت BPA در خون آن‌ها است که از دلایل اصلی زایمان پیش از موعد و تولد کودکان نارس تلقی می‌شود.
در مطالعات دیگری، پژوهشگران سوئدی دریافتند، ماده شیمیایی DEHP باعث کاهش تحرک اسپرم در مردان شده که این مسئله باروری آن‌ها را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
طبق تحقیقات انجام‌شده اخیر، مردانی که در معرض ماده شیمیایی DEHP (بیس (2-اتیل‌هگزیل) فتالات Bis(2-ethylhexyl) phthalate) قرار می‌گیرند، دچار کم‌تحرکی اسپرم می‌شوند بنابراین ممکن است این مسئله باروری‌شان را تحت تأثیر قرار دهد.
لازم به توضیح است که فتالات یک اصطلاح علمی برای گروهی از مواد بر اساس اسید فتالیک بوده که برخی از آن‌ها مشکوک به تجزیه‌کنندگان درون‌ریز هستند. بسیاری از فتالات در پلاستیک‌های نرمی که در محیط روزمره ما به‌کاررفته دیده می‌شود که از آن جمله می‌توان به ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی، کاغذدیواری، صندل، لاک ناخن، عطر، کف‌پوش، فرش و غیره اشاره کرد.
در سال ۲۰۱۲، محققان دانشگاه هاروارد مطالعاتی را انجام دادند که اثرات BPA بر رشد تخمک‌های میمون‌های ماده موردبررسی قرار گرفت. تغذیه میمون‌ها با مواد دارای BPA به دانشمندان نشان داد که این ماده می‌تواند منجر به کاهش کیفیت تخمک و کاهش باروری در میمون‌های ماده شود. نتایج آزمایش‌های مشابهی در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نیز به‌طور خاص به تأثیر فتالات و پلی وینیل کلراید (یا PVC) بر آسم و آلرژی‌ها پرداخته و تأثیرات ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی را بر این بیماری‌ها اثبات کرده است. بر اساس این تحقیقات همچنین مشخص شد وجود این مواد و به‌ویژه فتالات در رژیم غذایی موش‌ها منجر به کاهش نرخ باروری موش‌های نر می‌شود.
دکتر فردریک ووم سال (Frederick Vom Saal)، یک متخصص غدد درون‌ریز و استاد در دانشگاه میسوری نیز در مطالعات خود به این نتیجه رسید که وجود ریز پلاستیک‌ها حتی به میزان یک تریلیونم در رژیم غذایی موجب اختلالات هورمونی می‌شود.
ترجمه و گردآوری گزارش: احسان محمدحسینی
منابع: vox.com، thehealthsite، Environment International، The Journal of Maternal-Fetal and Neonatal Medicine
No tags for this post.