درمان با آب در یونان و روم باستان و چین، ایران و ژاپن سابقه ای طولانی دارد. از قرن 18 استفاده از آب در پزشكی رواج یافت و اصطلاح «هیدروتراپی» متداول گشت و در قرن 19 اولین مطب آب درمانی در اروپا گشایش یافت. در قرن بیستم خواص آب و مداوا توسط آب گرم و سرد اثبات شد. نتایج تحقیقات نشان می داد، آب وسیله ای بسیار موثر و قطعی در بهبود برخی بیماری‌ها یا تخفیف و حتی ریشه كن كردن دردهای عضلانی و مفاصل ، مداوای نارسایی‌های جسمی، سرعت بخشیدن به كاهش طول دوران نقاهت ناشی از صدمات استخوانی، تقویت عضلات، به كار گیری عضلات غیر فعال، تسریع گردش خون در عروق و حتی تسكین بیماران روحی و روانی و… است.
آب درمانی چیست؟
آب درمانی یا هیدروتراپی (Hydrotherapy ) روشی درمانی است که در فیزیوتراپی و کار درمانی از آن استفاده می‌شود. آب درمانی یک ابزار ضروری توانبخشی برای مدیریت دردهای مزمن و آسیب‌دیدگی‌ها محسوب می‌شود. به جای استفاده از تمرینات متداول ورزشی، با بهره‌گیری از تمرینات خاص مبتنی بر آب درمانی، بسیاری از بیماری‌های حاد و مزمن پزشکی را میتوان با این روش مدیریت کرد.
آب‌درمانی را میتوان تقریبا در هر حجمی از آب انجام داد اما مطالعات نشان داده استفاده از یک استخر با دمایی بین 32 تا 37 درجه سانتی‌گراد، شرایط بسیار مناسبی را برای بیمار فراهم می‌کند چراکه در این دما، بهترین شرایط برای کاهش درد مهیا می‌شود.
خواص آب درمانی
آب درمانی با استفاده از خاصیت شناوری طبیعی بدن همراه با چگالی نسبی آب باعث کاهش فشار بر مهره‌های ستون فقرات می‌شود، درنتیجه می‌تواند شرایط بیمار را بهبود بخشد. خواص فیزیکی و مکانیکی آب، برای درمان کمردرد و دیگر آسیب‌های اسکلتی – عضلانی بسیار مطلوب است.
برخی از خواص مهم آب، که درمان را آسان‌تر می‌کند عبارت‌اند از:
شناوری: آب نیروی گرانش را خنثی می‌کند، درنتیجه هنگامی که بیمار در آب غوطه‌ور‌است وزن بیمار بر اندام‌ها کاهش یافته و کنترل خوبی را به بیمار می‌دهد. این عامل می‌تواند تعادل و قدرت اندام‌ها را افزایش دهد. به دلیل حذف مجازی نیروی گرانش، شناور بودن در آب باعث می‌شود بیمار بتواند طیف وسیعی از حرکات درمانی را اجرا کند، به خصوص تمریناتی که نیازمند بلند کردن پا است. برای اکثر افراد پا سنگین‌ترین اندام محسوب می‌شود.
ویسکوزیته یا گرانروی آب: به دلیل وجود اصطکاک ملایم، آب در برابر بدن یک مقاومت ایجاد می‌کند، این امر می‌تواند تعادل و استقامت اندام آسیب‌دیده را افزایش دهد. همچنین احتمال آسیب‌دیدگی در اثر از دست دادن تعادل نیز کاهش می‌یابد.
فشار هیدرو استاتیک: فشار هیدرو استاتیک موجود در آب باعث می‌شود آب‌درمانی عملکرد قلب و ریه را بهبود ببخشد، آب‌درمانی یک راه بسیار مفید برای حفظ و ارتقاء عملکرد قلبی – ریوی محسوب می‌شود. همچنین این اثر فشار باعث بهبود جریان خون عضلات نیز می‌گردد.
مزایای آب درمانی
کاهش درد: در آب درمانی معمولا از آب گرم استفاده می شود. گرمای آب موجب افزایش جریان خون در پوست و عضلات شده و تنش داخلی عضلات را کم می کند. درد اندام ها به هر علتی باشد معمولا در گرما کمتر می‌شود. بنابراین استفاده از آب گرم موجب کاهش دردهای عضلانی، مفصلی و استخوانی می‌شود. البته این تاثیر گرما دایمی نبوده و معمولا بعد از مدتی که حرارت اندام مجددا به حالت اول برمی‌گردد درد مجددا احساس می‌شود. آب گرم را میتوان به صورت دوش آب گرم، وان آب گرم یا استخرهای آب گرم در مجاورت اندام قرار داده و از گرمای آن استفاده کرد. استفاده از آب گرم برای کاهش دردهای اندام سابقه قدیمی دارد. از صدها یا شاید هزاران سال قبل آب گرم های معدنی محلی برای مراجعه بیماران برای کاهش دردهایشان بوده است. از آب گرم میتوان برای کاهش دردهای اندام در بسیاری از بیماری ها مانند آرتروز و انواع روماتیسم ها استفاده کرد.
انجام بهتر حرکات کششی: یکی از مهمترین مراحل درمان مشکلات استخوان ها، مفاصل و دیگر بافت های اندام استفاده از فیزیوتراپی است و مهمترین اقدام فیزیوتراپ کمک به افزایش دامنه حرکات مفاصل و افزایش قدرت عضلات آن است. انجام این مهم با استفاده از نرمش های خاصی صورت می‌گیرد. دسته ای از این نرمش ها که برای افزایش دامنه حرکتی مفاصل کاربرد دارند حرکات کششی هستند. حرکات کششی که در فیزیوتراپی برای بهتر کردن دامنه حرکتی مفصل و کاهش خشکی آنها انجام می‌شود ممکن است دردناک باشد. وقتی این حرکات در آب گرم انجام شوند تحمل بیمار بیشتر شده و احساس درد ناشی از حرکت مفصل کم می‌شود. در این حالت میتوان مفاصل بیمار را بیشتر و بهتر حرکت داده و نتیجه آن افزایش سریعتر و بهتر دامنه حرکتی مفصل است.
تقویت عضلات: وقتی بدن در آب غوطه ور می‌شود (مانند استخرهای آب) وزن بدن کاهش می‌یابد. بعضی بیماران به علت مشکل مفصل و درد ناشی از آن نمی‌توانند به راحتی راه بروند. در آب وزن بیمار کم شده و در نتیجه فشار کمتری به مفاصل اندام تحتانی وارد می‌شود. وقتی مفصل وزن کمتری را تحمل کند بهتر می‌تواند حرکت کند و حرکات نرمشی و تقویتی را انجام دهد. کمک دیگر آب مقاومت آن در مقابل حرکت اندام است. وقتی فرد در آب غوطه ور شده و سعی می‌کند اندام خود را حرکت دهد مقاومت آب را در مقابل حرکت اندام حس می‌کند. این مقاومت مفید است. مقاومت در مقابل حرکت اندام می‌تواند به تقویت بیشتر عضلات آن کمک کند. درست مانند کسی که برای تقویت بیشتر عضلات خود از وزنه استفاده می‌کند. در بسیاری از بیماری های سیستم حرکتی تقویت عضلات اندام می‌تواند درد بیمار را تا حدود زیادی از بین ببرد. به طور مثال در کمردرد تقویت عضلات ستون مهره و شکم و در بسیاری از دردهای زانو تقویت عضلات چهارسر ران می‌تواند درد بیمار را به طریق محسوسی کاهش دهد. انجام حرکات نرمشی تحت نظر فیزیوتراپ در آب می‌تواند به این امر مهم کمک فراوانی بکند.
روش‌های مختلف آب درمانی
گرما درمانی: آب گرم باعث افزایش حرارت بدن می‌شود، درنتیجه درجه حرارت خون افزایش‌یافته و جریان خون بهبود می‌یابد. هنگامی‌که پوست گرم می‌شود، منافذ آن باز می‌شود، درنتیجه سموم موجود در لایه‌های سطحی، همراه با لایه‌های بافت مرده و آلودگی‌های سطحی، دفع می‌شوند. همچنین به علت افزایش دمای خون و بهبود جریان خون، مواد سمی راحت‌تر از سیستم گردش خون حذف می‌شوند.
ماساژ درمانی: حباب هوای ایجادشده توسط دستگاه "واتر جت" و جریان پرتلاطم آب، می‌تواند ناحیه پشت بدن را ماساژ دهد. دستگاه واتر جت می‌تواند شرایط یک ماساژ قوی را برای شما شبیه‌سازی کند، شما می‌توانید برای بافت‌هایی که به ماساژ عمقی و قدرتمند نیازمند هستند، از این تکنولوژی بهره ببرید. به‌عنوان‌مثال کمردرد و یا سایر نقاط دردناک بدن می‌توانند از مزایای این ماساژ بهره‌مند شوند. اما توجه داشته باشید، استفاده از شدت بالای این دستگاه و یا استفاده طولانی‌مدت می‌تواند موجب تحریک بافت‌های ظریف شده و نتیجه معکوسی داشته باشد.
انجام تمرینات در آب: هنگامی‌که بدن گرم است، عضلات پشت، آرام شده و بسط بیشتری خواهند داشت، این موارد برای حفظ انعطاف‌پذیری و تحرک عضلات بسیار مهم هستند. برای بهره‌مند شدن از نهایت مزایای آب‌درمانی، زمانی که شما در آب گرم قرار دارید یا زمانی که تازه از آب گرم خارج می‌شوید و هنوز عضلات گرم هستند، متخصص آب درمانی از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند تا اندام‌ها تحت کشش مناسب قرار بگیرند.
تنها مراکز توانبخشی مجوز درمانی دارند
قاسم جان بابایی، معاون درمان وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: آب درمانی و ماساژ درمانی تاثیری در درمان بیماران ندارند و روش های مکمل محسوب می شوند.
وی افزود: وزارت بهداشت، برای مراکز دارای اینگونه فعالیت ها مجوزی صادر نکرده است و فقط به مراکز توانبخشی برای درمان بیماران مجوز فعالیت می دهد.
وی در این خصوص توضیح داد: روش های آب درمانی و ماساژ درمانی که تبلیغات زیادی در سطح جامعه در مورد آنها می‌شود مبنی بر اینکه برای بهبود و درمان بیماری ها موثر هستند، تنها می توانند به عنوان یکی از روش های مکمل تسکین بیماری های مختلف و برای کاهش آلام بیماران مورد استفاده قرار گیرند.
گزارش: فرزانه صدقی
No tags for this post.