حرکت اقتصادی به‌سوی اقتصاد دانش‌محور و کمرنگ شدن اهمیت سرمایه‌های فیزیکی و مادی درکنار اهمیت یافتن سرمایه‌های غیرمادی همچون سرمایه‌های انسانی، دانشی، فکری و اجتماعی ازجمله ویژگی‌های مهم این عصر است که بیش از سایر ویژگی‌ها توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در چنین شرایطی کسب‌وکارها دریافته‌اند که کسب مزیت رقابتی پایدار، مبتنی بر سرمایه‌های فکری آن‌هاست و موفقیتشان تا حد زیادی به توانایی آن‌ها در مدیریت این دارایی ارزشمند بستگی دارد.
طبق بیان محققین، سرمایه فکری را مجموعه‌ای از ارزش‌های نامشهود تعریف می‌کنند که قابلیت سودآوری فعلی و آتی سازمان را توسعه می‌دهند. سرمایه فکری انبوهی از ارزش‌های سازمانی نظیر سودآفرینی، جایگاه‌یابی راهبردی (سهم بازار، مزیت رقابتی، رهبری و سرآمدی، آوازه و شهرت)، اکتساب نوآوری‌ها از دیگر شرکت‌ها، وفاداری مشتریان، کاهش هزینه‌ها، بهبود بهره‌وری و غیره را به همراه دارد. در کنار موارد یادشده و با افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی از طرف مصرف‌کنندگان، دولت‌ها و جوامع مختلف در سراسر جهان و شرکتهای تولیدی درصدد توسعه برنامه‌های دوستدار محیط‌زیست مانند توسعه محصول سبز، برند سبز، فناوری و نوآوری سبز برآمده‌اند.
در این خصوص، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد امیدیه و دانشگاه یزد، در تلاشی محققانه سعی نموده‌اند تا به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری سبز و نوآوری فناورانه سبز در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در استان خوزستان بپردازند.
در این پژوهش، جامعه آماری شامل تمام شرکتهای فعال در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی استان خوزستان مشتمل بر 38 شرکت بودند.
محققین برای اجرای مطالعه، از روش سرشماری استفاده کردند و بدین منظور پرسشنامه پژوهش، در اختیار تمام اعضای جامعه قرار گرفت. پاسخگویان، مدیران رده‌بالای شرکتهای فعال در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی استان خوزستان بودند.
نتایج حاصله نشان می‌دهند که هرچه سطح سرمایه ساختاری سبز در سازمان تقویت شود نوآوری فناورانه سبز نیز بهبود می‌یابد.
همچنین بر اساس این نتایج، سرمایه انسانی سبز بر مزیت رقابتی سازمان‌ها تأثیر معنادار و مثبتی دارد و سرمایه رابطه‌ای سبز نیز تأثیر مستقیم و معناداری بر میزان نوآوری فناورانه سبز در سازمان‌ها دارد.
با توجه به این نتایج، مریم درویشی، محقق گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد امیدیه و همکارش پیشنهادهایی این‌چنین را ارائه داده‌اند: «پیشنهادهای زیر جهت تقویت این بعد از سرمایه فکری سبز در سازمان ارائه می‌گردد:
– ایجاد زیرساخت‌های مدیریتی ازجمله سیستم‌های مدیریتی اثربخش برای حمایت و پشتیبانی از فعالیت‌های حامی محیط زیست
– ایجاد کمیته‌ها و واحدهای سازمانی به‌منظور بررسی مسائل مرتبط با محیط زیست و حل چالشهای ایجادشده در این زمینه
– وضع قوانین درون‌سازمانی مشخص و واضح برای حفاظت از محیط زیست و ارزیابی پیاده‌سازی آن‌ها
– سرمایه‌گذاری برای تأمین تجهیزات و ملزومات موردنیاز برای انجام اثربخش اقدامات محیط زیست دوستانه
– طراحی و توسعه سیستم‌های مدیریت دانش به‌منظور ثبت و تسهیم دانش مرتبط با اقدامات زیست‌محیطی و فعالیت‌های مدیریت زیست‌محیطی و طراحی نظام مدیریت انگیزش و اعطای پاداش مرتبط با رفتارهای محیط زیست دوستانه»
همچنین این محققان در خصوص تقویت سرمایه انسانی سبز در سازمان‌ها موارد زیر را پیشنهاد داده‌اند:
– افزایش مشارکت، آگاهی و درگیری کارکنان در اقدامات سازمانی که جهت حفاظت از محیط زیست انجام می‌شود.
– برگزاری دوره‌ها یا مأموریت‌های آموزشی برای کارکنان سازمان جهت افزایش دانش زیست‌محیطی و تخصص مرتبط با اقدامات محیط زیست دوستانه در آن‌ها.
– تعریف معیارها و شاخص‌های ارزیابی کلی عملکرد مرتبط با اقدامات محیط زیست دوستانه برای تشویق و ترغیب کارکنان به رفتارهای مرتبط.
– ایجاد تیم‌های کاری برای فعالیت درزمینه اقدامات محیط‌زیست دوستانه در داخل و خارج از سازمان.
– جلب حمایت مدیران رده‌بالای سازمان برای انجام وظایف مرتبط با حفاظت از محیط زیست.
در کنار این موارد، درویشی و همکار محققش افزوده‌اند: « سرمایه رابطه‌ای سبز، تأثیر مستقیم و معناداری بر میزان نوآوری فناورانه سبز در سازمان‌ها دارد. لذا بر این اساس پیشنهادهای کاری زیر ارائه می‌شود:
– توجه به نیازها و انتظارات زیست‌محیطی مشتریان در طراحی محصولات و ارائه خدمت به آن‌ها.
– توجه به ابزارهای روابط عمومی و ارتباطات جمعی به‌منظور افزایش آگاهی مشتریان و نیز عموم مردم در رابطه با 
– همکاری با اعضای زنجیره تأمین و نیز اعضای کانال‌های عرضه محصول برای توسعه و تقویت اقدامات حامی محیط زیست.
– همکاری با شرکای تجاری به‌منظور توسعه اقدامات محیط زیست دوستانه».
محققین مورد اشاره در جمع‌بندی مطالب ارائه‌شده در پژوهش فوق که یافته‌های آن در فصل‌نامه «رشد فناوری» منتشر شده است، اعتقاد دارند: «یافته‌های پژوهش ما نشان می‌دهد که تمام ابعاد سرمایه فکری سبز شامل سرمایه ساختاری، انسانی و رابطه‌ای سبز به شکل مستقیم بر نوآوری فناورانه سبز اثرگذار هستند. همچنین بر اساس نتایج نهایی این پژوهش سرمایه انسانی سبز بیشترین تأثیر را هم به شکل مستقیم و هم غیرمستقیم از طریق تقویت سایر ابعاد سرمایه فکری سبز بر نوآوری فناورانه سبز دارد. درنتیجه ضروری است که توسعه و تقویت این بعد از سرمایه‌گذاری فکری در اولویت قرار گیرد».
«رشد فناوری» نشریه رسمی مرکز رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات پویش جهاد دانشگاهی است.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: درویشی، م. و ضیائی، ع. 1396. بررسی تأثیر ابعاد سرمایه فکری سبز بر نوآوری فناورانه سبز در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی استان خوزستان. رشد و فناوری، 14(53): 36-44.
No tags for this post.