فضای مجازی و اینترنت، به خاطر ارتباط گسترده با کاربران و تولید نوشتار فراوان، به عرضه بروز مشکلاتی برای خط و زبان ملت‌ها، ازجمله خط و زبان کشور ما، فارسی، تبدیل شده است. درواقع، یکی از جلوه‌های فرهنگی و اجتماعی تأثیر رسانه بر رفتار و اندیشه مردم، حوزه چندوجهی خط، زبان و نوشتار است. بااین‌حال، برای رسیدن به راه‌حلهای کاربردی و به‌دست آوردن آمار و اطلاعاتی دقیق از وضعیت توانایی نگارش فارسی در هرکدام از بسترهای فضای مجازی شامل وب، دسکتاپ و موبایل پژوهش و پیمایش چندانی انجام نشده است.
فضای مجازی و اینترنت، به خاطر ارتباط گسترده با کاربران و تولید نوشتار فراوان، به عرضه بروز مشکلاتی برای خط و زبان ملت‌ها، ازجمله خط و زبان کشور ما، فارسی، تبدیل شده است.
به اعتقاد محققین این حوزه، اگر تغییرات طبیعی زبان، با بی‌برنامگی و غفلت زبان‌شناسان مواجه شوند، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به زبان، خط و فرهنگ فارسی وارد می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، این حساسیت و تمرکز بر مراقبت از خط و زبان در فضای مجازی، موضوعی جهانی است و همه کشورهای دارای خط و زبان مستقل، نسبت به آن توجه ویژه‌ای دارند. توسعه کاربردی خط و زبان در محیط چندزبانه فضای مجازی یکی از برنامه‌های فرهنگی و فناوری در هر کشور است و از اواخر قرن بیستم، دولت‌ها در اثر ترک‌تازی خط و زبان انگلیسی در اینترنت، نگران آسیب‌پذیری ملی خود در فضای مجازی شدند و به سمت بومی‌سازی فناوری اطلاعات روی آوردند.
لذا با توجه به اهمیت این موضوع، گروهی از محققین دانشگاهی در کشور ما، بر آن شدند تا با مطالعه‌ای پژوهشی، وضعیت نگارش فارسی در وبسایتهای پربیننده کشور از منظر اصول ویرایش فنی را بررسی نمایند.
در این مطالعه توصیفی تحلیلی، جامعه آماری، شامل پایگاه‌های اطلاع‌رسانی یا وبسایتهای پربیننده کشور بوده است. برای نمونه‌گیری و بررسی این پایگاه‌ها، بازه زمانی 10 تا 16 مهرماه انتخاب شد. دلیل انتخاب این بازه زمانی، برش زمانی میانه سال، تکاپو و کوشش خبری در فضاهای آموزشی و دانشگاهی کشور در آغاز سال تحصیلی و هفته‌ای بدون تعطیلی بوده است و همچنین به این خاطر بوده که رویداد خاص ملی یا بین‌المللی اتفاق نیفتاده تا بر کلیت مطالب و اخبار تأثیر بگذارد.
ابزار جمع‌آوری اطلاعات این پژوهش، پرسش‌نامه معتبر بوده است. پس از جمع‌آوری داده‌های موردنیاز پژوهش نیز، روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده شدند.
نتایج این مطالعه نشان داد که اشتباهات رایج در شاخص‌های ویرایش فنی در نوشتار وبسایتهای پربیننده کشور، به ترتیب عبارت‌اند از: دستور خط و هماهنگی در رعایت آن (39 درصد)، نشانه‌گذاری‌ها (30 درصد)، استقلال واژه (22 درصد)، فاصله‌گذاری‌ها (6 درصد)، عددنویسی (2 درصد) و حروف‌چینی یا غلط تایپی (1 درصد).
به گفته دکتر محمد حکیم‌آذر، دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد و سایر همکاران ایشان در این پژوهش: «آگاهی نداشتن، بی‌توجهی و استفاده نکردن از نرم‌افزارهای موجود ویراستاری، سه عامل اصلی حجم بالای خطاهای نگارشی است و برای کمک به حل مشکل هرکدام از عوامل یادشده، راهکارهای کاربردی و متفاوتی وجود دارد».
به اعتقاد این محققان، با توجه به این‌که نخستین‌بار است وضعیت نشستار در اینترنت ازنظر ویرایش فنی، پیمایش و سنجش می‌شود، مهم‌ترین نتایج و برداشت‌هایی که از گزارش تحلیلی داده‌ها به‌دست‌آمده، این است که اشتباهات رایج تولیدشده در جامعه هدف، به‌خصوص در سه شاخص دستور خط و هماهنگی در رعایت آن، نشانه‌گذاری و استقلال واژه بسیار فراوان و چشمگیر هستند.
این محققین می‌افزایند: «بر همین اساس، مدیران و برنامه‌ریزان زبان فارسی و فضای مجازی، کاربران، سایت‌نگاران، 
یافته‌های پژوهش دکتر حکیم‌آذر و همکاران که انتظار می‌رود، موارد مشابه آن، با رویکردهای مختلف، به‌طور ویژه‌تری توسط محققین موردتوجه قرار گیرند، می‌توانند به جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به زبان و خط فارسی در فضای مجازی و تمرکز بر رعایت مطلوب درست‌نویسی و پاکیزه‌نویسی نوشتار منجر شوند.
گفتنی است این یافته‌ها در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در فصلنامه «پژوهش زبان و ادبیات فارسی» متعلق به پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي به چاپ رسیده‌اند.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: خلیلی اردلی، و. و همکاران. 1396. وضعیت نگارش فارسی در وبسایتهای پربیننده کشور از منظر اصول ویرایش فنی. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 3(46): 98-69.
No tags for this post.