ولی آنچه در این مقوله مغفول مانده است تجویز گیاهان دارویی به وسیله افراد غیر متخصص است که لازم است به این نکته مهم توجه کرد که استفاده از این منبع غنی باید بر اساس اصول علمی انجام شود.
یکی از موانع استفاده از گیاهان دارویی شناسایی صحیح گیاهان است. به عنوان مثال هوفاریقون یا گیاه علف چای که به نام های فارسی دیگر از جمله گل راعی و گل هزار چشم نیز خوانده می‌شود دارای گونه ها و واریته های گوناگونی است به گونه ای که در ایران ۱۷ گونه و چهار واریته از آن می روید
با توجه به اینکه بعضی گونه ها به هم شباهت ظاهری زیادی دارند افراد عادی نمی توانند آنها را از هم تشخیص دهند در حالیکه این گونه ها از نظر گیاه شناسی و مواد موثره با هم تفاوت دارند چاپ بیش از ۱۰ هزار مقاله علمی راجع به این گیاه نشان می‌دهد که از بین گونه های فراوان علف چای فقط گونه perforatum دارای ارزش دارویی است و امروزه بیش از ۱۰۰ کارخانه داروسازی جهان فقط از این گونه دارو تهیه می‌نمایند همین گونه با گونه Scabrum شباهت ظاهری زیادی دارد به طوری که مردم عادی قادر به تشخیص این دو نخواهند بود و این درحالیست که مواد و اثرات این دو گونه با هم متفاوت است.
گیاه سنبل الطیب یا علف گربه نیز یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی با نام علمیValeriana officinalis است که به عنوان آرامبخش و ضد اضطراب و افسردگی کاربرد دارد. بخش درمانی این گیاه ریشه و ریزوم آن است و ماده موثره این گیاه والریک اسید و مشتقات آن است. ریشه این گیاه از نظر ظاهری شبیه به ریشه گیاه Veratum album یا خربق است. ریشه خربق حاوی آلکالوئیدهای است که برای انسان سمی بوده و باعث استفراغ و افت فشار خون می شود. مقادیر زیاد آن علایم مسمومیت حاد، اسهال، گرفتگی عضلات و ناراحتی های قلبی ایجاد می کند و افراد عادی قادر به شناسایی و تشخیص ریشه این دو گیاه از هم نیستند. بنابراین در استفاده نادرست ریشه گیاه خربق به جای سنبل الطیب به جای اثرات درمانی مورد انتظار شاهد مسمومیت خواهیم بود.
مورد دیگر گیاه دارویی گل ساعتی با نام علمی Passiflora incarnate است. اندام هوایی این گیاه با بیش از 5/2 درصد فلاونوئید دارای اثر مسکن و آرامبخش بوده و در بیخوابی، اضطراب، دردهایی با منشا عصبی، اختلال در گرفتگی عضلانی و کاهش هیجانات روحی مصرف می شود. اما احتمال اشتباه گرفتن این گونه با گونه های Passiflora caeulea، Passiflora foetida یا Passiflora edulis وجود دارد.
یکی دیگر از موانع استفاده از گیاهان دارویی که باید مورد توجه قرار گیرد اندام مورد استفاده گیاه است. به عنوان مثال در مورد گل ساعتی اگر چه اندامهای هوایی دارای اثرات درمانی ذکر شده هستند ولی مصرف ریشه این گیاه سمی و خطرناک است و دیده شده است که که خوردن جوشانده ریشه تازه آن باعث مرگ یک سگ قوی پس از 40 دقیقه شده است.
مورد بعدی که در مصرف گیاهان دارویی باید مورد توجه قرار گیرد میزان مصرف گیاهان دارویی است. میزان مصرف باید بر اساس منابع علمی صورت گیرد. به عنوان مثال مصرف بیش از اندازه جنسینگ باعث افزایش فشارخون می شود.
و بالاخره تداخلاتی که ممکن است بین مواد موثره گیاهان دارویی و داروهای مورد استفاده بیماران به وجود آید. به عنوان مثال مصرف سیر، زنجبیل، چای سبز و جینکو در افرادی كه مصرف وارفارین دارند باید با احتیاط صورت گیرد و یا مصرف گیاه آلو‌ورا با داروی دیگوکسین در مبتلایان به بیماری قلبی باعث کاهش اثر درمانی دارو می شود. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد آنزیم‌های موجود در آب گریپ فروت، مانع جذب برخی از داروها مانند استاتین شده و اثر درمانی این داروها را از بین می‌برد.
از این رو، لازم است برای تهیه گیاهان دارویی و فرآورده های آن تنها از مراکز معتبر و مورد تائید سازمان های مسئول اقدام کرده و در صورت نیاز به استفاده از فرآورده های دارویی گیاهان با تجویز متخصصان این حوزه اقدام به تهیه و مصرف کنیم.
دکتر فرزانه نباتی/ مدیر مرکز خدمات تخصصی آنالیز و فرآوری گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی
No tags for this post.