چرا زنان در دریافت جایزه نوبل ناکام هستند؟
حضور پررنگ تر زنان در حوزه های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM)، به چالش جدی در جهان تبدیل شده است. درحالیکه تعداد زیادی از دختران و زنان در این حوزه مشغول به تحصیل بوده و عملکرد خوبی نیز در دانشگاه دارند، اما حضور آنها در مشاغل مرتبط، نسبت به مردان بسیار کمتر است. به عنوان مثال، تنها 20 درصد از اساتید دانشکده فیزیک دانشگاه های آمریکا را زنان تشکیل می دهند.
اما علت این ریزش و عدم جذب پژوهشگران زن در حوزه STEM چیست؟
شاید بخشی از این مسأله ناشی از ایجاد توقع برای دریافت جایزه نوبل باشد. برندگان جایزه نوبل اغلب موفق به دریافت کمک های مالی یا جوایز دیگر می شوند و اغلب به نتایج تحقیقات آنها استناد می شود. این در حالی است که کمتر از دو درصد از برندگان جایزه نوبل شیمی، اقتصاد و فیزیک را زنان دانشمند تشکیل می دهند.
نوبل، جایزه ای که می تواند الهام بخش دختران و زنان باشد
کودکان و نوجوانان همواره به دنبال داشتن الگویی در زندگی هستند و آنها این الگو را در دنیای موسیقی، سینما، ورزش، علم و حتی برندگان جوایز معتبر در هر حوزه ای جستجو می کنند.
در این بین، جایزه نوبل از اثرگذاری بالایی در حوزه علم و حتی خارج از آن برخوردار است و می تواند الهام بخش پژوهشگران و محققان به ویژه دختران و زنان جوان باشد.
محروم شدن زنان دانشمند از دریافت جایزه نوبل
در میان برندگان جایزه نوبل فیزیک، تنها نام دو زن دانشمند دیده می شود: ماری کوری، نخستین زن دانشمندی بود که موفق به دریافت این جایزه شد؛ البته این جایزه پس از اعتراض همسرش، پیر کوری که به عنوان برنده نوبل فیزیک 1903 معرفی شده بود، با اکراه به صورت مشترک به هر دو دانشمند اعطا شد.
پس از دریافت جایزه نوبل توسط مادام کوری، چشمه اعطای جایزه نوبل فیزیک به زنان دانشمند تا 60 سال خشک شد؛ در نهایت، بار دیگر در سال 1963 ماریا گوپرت مایر (Maria Goeppert Mayer)، استاد دانشگاه کالیفرنیا در سن دیه گو به عنوان دومین دانشمند زن، موفق به دریافت این جایزه شد. وی پس از دریافت این جایزه تأکید کرد: برنده شدن جایزه به اندازه انجام خود تحقیقات برایم جذاب نبود.
ماری کوری و ماریا گوپرت مایر تنها زنان دانشمندی هستند که تاکنون موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شده اند.
متأسفانه عدم اعطای جایزه نوبل فیزیک به زنان دانشمند طی 54 سال اخیر ادامه یافته است. غیبت زنان در این بخش این پیام محکم را با خود به همراه دارد که درحال حاضر، به زنان پژوهشگر و محقق در حوزه STEM بهای کمتری داده می شود.
نمونه های تاریخی تبعیض نسبت به زنان دانشمند
مارگارت بربیج (Margeret Burbide) نخستین زن ستاره شناسی بود که سال 1972 به عضویت آکادمی ملی علوم درآمد. وی در همان سال به عنوان نخستین مدیر زن رصدخانه سلطنتی گرینویچ (انگلیس) انتخاب شد.
با این سمت در رصدخانه سلطنتی، بربیج باید به صورت خودکار به عنوان ستاره شناس سلطنتی (Astronomer Royal) انتخاب می شد؛ درحالیکه این عنوان به مارتین رایل (Martin Ryle) اعطا شد که دو سال بعد، برنده جایزه نوبل فیزیک 1974 شد.
بیشتر بخوانید:
خارج از حوزه علم فیزیک، زنان دانشمند در سایر حوزه ها نیز وضعیت چندان بهتری ندارند.
رزالیند فرانکلین (Rosalind Franklin) در تحقیقات خود در اوایل سال 1953 موفق به کشف ساختار مارپیچ دوگانه DNA شد. همزمان جیمز واتسون و فرانسیس کریک نیز به نتیجه مشابهی دست یافتند، اما داده های کمی برای ارائه فرضیه خود داشتند. آنها توانستند به داده ها و یکی از مقاله های منتشر نشده فرانکلین – که محقق ناشناخته ای محسوب می شد – دست پیدا کرده و به سرعت مقاله خود را تکمیل و در مجله Nature چاپ کنند.
واتسون و کریک به همراه ویلکینز، جایزه نوبل فیزیولوژی- پزشکی 1962 را از آن خود کردند و در نهایت، تنها اشاره مختصری به نتایج تحقیقات فرانکلین کردند.
لیزه مایتنر (Lise Meitner)، فیزیکدان اتریشی، در تحقیقات خود به همراه اتو هان (Otto Hahn)، همجوشی هسته ای را تشریح کرد.
مایتنر جوایز متعددی را دریافت کرد، اما در دریافت جایزه نوبل ناکام ماند؛ برعکس، اوتو هان موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی 1944 شد. بسیاری از کارشناسان، هر دو دانشمند (مایتنر و هان) را شایسته دریافت این جایزه می دانستند.
بجز تبعیض در اعطای جایزه نوبل، کمتر به تحقیقات و پژوهش های زنان دانشمند استناد می شود. این تبعیض خارج از فضای آکادمیک و علمی نیز دیده می شود. باوجود ساعت و حجم کار برابر، زنان تنها 80 درصد حقوق همکاران مرد خود را دریافت می کنند.
از بین بردن شکاف موجود در زمینه اعطای جایزه نوبل، به اقدامات خارق العاده و محاسبات پیچیده ریاضیاتی نیاز ندارد. تنها باید زمینه حضور و مشارکت فعال تر زنان دانشمند را در محیط های آکادمیک و علمی – از جمله آکادمی سلطنتی علوم سوئد – فراهم کرده و بدون توجه به جنسیت، این جایزه را به دانشمندان شایسته و تأثیرگذار در حوزه های مختلف اعطا نمود.
مترجم: معصومه سوهانی
منبع: wired
No tags for this post.
