کشاورزی متهم ردیف اول کم آبی در جهان
این بخش در حالی بخش عمده آب کشور را مصرف می‌کند که نه تنها میزان قابل توجهی از آن را هدر می‌دهد بلکه سطح بالای ضایعات در این حوزه، محصولات تولید شده با آب گرانبها را نیز بلا استفاده می‌کند.
برخی کارشناسان اظهار می‌کنند بیش از ۹۲ درصد از منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که این میزان حدودا ۲۲ درصد از متوسط جهانی بالاتر است. تاکنون دلایل بسیاری در این خصوص ذکر شده است که یکی از مهمترین آنها را دکتر محمد ارحامی، مدیر گروه مهندسی آب و محیط زیست دانشکده عمران دانشگاه صنعتی شریف اینگونه معرفی می‌کند:« عدم وجود سیستمهای مکانیزه و شیوه‌های کشاورزی صنعتی در بخش کشاورزی یکی از عوامل مهم بهره‌وری پایین بخش کشاورزی در ایران است.»
بحران آب، شوخی نیست
جنگ بر سر آب، زمانی یک هشدار بود که از سوی سازمان ملل اعلام میشد اما با وجود تلاشهای صورت گرفته توسط کشورهای توسعه یافته در جهت مدیریت صحیح مصرف آب،چند سالی است که عملا در برخی مناطق به ویژه خاورمیانه علائم واضحی از امنیتی شدن موضوع آب به چشم می‌خورد. ارحامی به روشهای کشورهای ثروتمند منطقه برای مقابله با این بحران اشاره کرده و می‌گوید:« کشورهایی مثل عربستان یا امارات با اختصاص دادن منابع مالی فراوان به این موضوع حتی اقدام به شیرین‌سازی آب دریا کرده‌اند که البته الگوبرداری از این کشورها را برای خودمان توصیه نمی‌کنم.»
هشدارها درباره ذخاير آبی در جهان چنان است که هر روزه مقالات علمی متعدد همراه آمارها از ذخاير آبی و موضوع گرمایش زمين و کاسته شدن منابع آبی، در همايش‌ها ارائه می‌شود. در این بین بخش کشاورزی با داشتن سهم 70 درصدی از مصرف منابع آبی جهان بیشترین سهم را مابین سایر بخشها داراست.
با وجود تلاشهای فراوانی توسط کشورهای توسعه یافته برای ایجاد بهره وری بیشتر در بخش کشاورزی شده است، اما در ایران با وجود ادعای اجرای برخی طرح‌ها، هنوزتحرک جدی که در خور وسعت بحران باشد صورت نگرفته و به نظر می‌رسد مسئولین فعلا در حال برگزاری همایش‌ها و ارائه سخنرانی هستند و منتظرند تا بحران به سطح فاجعه انسانی برسد تا به آن رسیدگی کنند.
کشاورزی به سبک ایرانی
بخش کشاورزی یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشور است به طوری که طبق آمارهای اعلام شده حدودا 20 درصد اشتغال و حدود 12 درصد تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌دهد و در مقابل بیشترین مصرف منابع آب کشور مربوط به این بخش است و طبق آخرین گزارش‌های اعلام شده در رسانه‌ها از مجموع ۹۰ تا ۹۵ میلیارد متر مکعب آب استحصالی سالانه در ایران، بیش از 87 میلیارد مترمکعب آن در بخش کشاورزی برای آبیاری حدودا 7 میلیون و 500 هزار هکتار سطح زیر کشت آبی شامل 6 میلیون و 300 هزار هکتار زمین زراعی و یک میلیون و 200 هزار هکتار باغ مصرف می‌شوددر این بین اغلب کارشناسان معتقدند که روشهای سنتی آبياری در کشاورزی و عدم استفاده از روشهای نوین کشاورزی بالاترين خسارت‌ها را در بهينه‌سازی مصرف آب داشته است.در کنار این، عوامل دیگری از جمله ناهماهنگی بین بخش های مرتبط با حوزه ی کشاورزی باعث شده تولیدات این بخش با کیفیت خوب عرضه نشوند به طوری که طبق مقالات خبری ارائه شده به طور متوسط ۲۵ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی قبل از عرضه به بازار از بین می رود که البته این میزان در برخی محصولات به بالای ۴۰ درصد هم می‌رسد.
طبق آمارهای ارئه شده در کشور بیش از 200 هزار حلقه چاه غیر مجاز شناسایی شده و این احتمال وجود دارد که تعداد آنها چندین برابر این اعداد باشد که اغلب آنها برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. با وجود چنین عواملی درصد بالایی از منابع آبی به صورت غیرمجاز برداشت و بدون استفاده معقول و اصولی از چرخه تولید خارج می‌شود. همچنین عدم به کارگیری روشهای نوین آبیاری و فرسوده بودن شبکه‌های آب‌رسانی مهمترین عوامل هدر رفت آب است.
بحران گرد و غبار به دنبال بحران آب
دکتر ارحامی که مطالعات فراوانی در زمینه گرد و غبار انجام داده است بحران آب را که موجب خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها در مناطق مختلف کشور شده است به عنوان یکی از عوامل مهم ایجاد گرد و غبارهای چند ساله اخیر دانسته و نقش اقداماتی را که دولت برای رساندن بیشتر آب به بخش کشاورزی انجام داده است در تشدید بحران گرد و غبار اینگونه تشریح می‌کند:« احداث سد برای تأمین آب کشاورزی بدون توجه به حداقل نیاز آبی زیست محیطی مناطق، سبب شده تا سطح آبهای زیرزمینی و همچنین درصد رطوبت خاک در اطراف رودخانه‌ها، پایین آید که این باعث می‌شود ذرات ریز خاک در نواحی خشک و با درصد رطوبت کم و وجود املاح به جای مانده روی بستر خشک شده رودها تبدیل به عامل اصلی ایجاد گرد و غبار شوند.
حال بد کشاورزی
واقعیت‌های موجود در حوزه کشاورزی در کنار یکدیگر تصویری بسیار زشت از این بخش به نمایش می‌گذارد که نیازمند تلاش‌هایی بسیار جدی‌تر و زیربنایی‌تر از آنچه هست که امروز صورت می پذیرد.
عدم به کارگیری فناوری‌های نوین در این حوزه، شبکه توزیع ناکارآمد محصولات، عدم وجود قوانین به روز برای مدیریت آب و آمایش سرزمین و هزینه کردن بودجه در محل اشتباه از بزرگترین مشکلات قابل ذکر این بخش است. شاید اگر بودجه های میلیاردی که صرف توسعه سدها برای رساندن آب بیشتر به بخش کشاورزی شده برای بهبود روشهای کشاورزی و توسعه فناوری‌های نوین در این بخش صرف میشد امروز به جای تعطیل کردن این سدها به دلایل زیست محیطی، شاهد رونق و شکوفایی کشاورزی و مدیریت بهتر منابع آب بودیم.
No tags for this post.
