سهم اندک ایران در گردشگری سلامت

با گذر زمان و پیشرفت این صنعت، گردشگری از حالت عام خارج شده و به شاخه‌های تخصصی نظیر گردشگری فرهنگی، گردشگری ورزشی، گردشگری ماجراجویانه، گردشگری مذهبی، گردشگری سلامت و غیره تقسیم شده است.

در این بین ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﺳﻼﻣﺖ و ﺗﻮرﯾﺴﻢ درﻣﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از ﺣﻮزه ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺴﺰا در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮی اﯾﻔﺎ کند.

گردشگری سلامت چیست؟

برای توریسم درمانی که گاهی از آن با عنوان توریسم سلامت یا گردشگری سلامت نام برده می‌شود، تعاریف گوناگونی بیان شده است. سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص، گردشگری سلامت را چنین تعریف می‌کند: استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آب‌های معدنی، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر می‌شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد- که بیش از ۲۴ ساعت است- به طول می‌انجامد.

مقوله گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است و دارای زیر شاخه های گردشگری پزشکی، طبیعت درمانی و تندرستی است.

گردشگری پزشکی (Medical Tourism): گردشگری پزشکی رایج ترین و حساس ترین زیر شاخه گردشگری سلامت است. این سفر عموما برای درمان بیماری یا انجام عمل جراحی و یا چک آپ سلامت گردشگر در کلینیک‌ها و بیمارستان‌های کشوری با امکانات پزشکی بالا و هزینه‌های درمانی مناسب انجام می‌گیرد. وجود پزشکان متبحر و با تجربه، سابقه علم پزشکی، وجود زیرساخت‌های درمانی و نظارتی، وجود بیمارستان‌ها و کلینیک‌های استاندارد، تجهیزات پزشکی کامل و به روز، همچنین وجود قوانین و نظارت‌های پزشکی جزو زیرساخت‌های مهم درمانی یک کشور به شمار می‌روند، تا آن کشور بتواند در مرحله بعدی با ادغام خدمات اقامتی و گردشگری اقدام به فعالیت در زمینه گردشگری سلامت کند. قابل ذکر است، کشور ایران دارای پیشینه پزشکی هزاران ساله است و همواره پزشکان ایرانی در سطح بین المللی شناخته می شوند.

گردشگری طبیعت درمانی (Curative Tourism): سفر درمانی به مراکز دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک را گردشگری طبیعت درمانی می‌گویند. این منابع و خدمات طبیعی شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمک، آفتاب درخشان، لجن طبی، ماساژ طبی، حمام گیاهی و همچنین محیط زیست زیبا، پاک و آرام به منظور بهبود بیماران پوستی، تنفسی، روماتولوژی، عضلانی یا گذراندن دوران نقاهت بعد از درمان و عمل‌های جراحی صورت می‌گیرد. طبیعت متنوع ایران انواع و اقسام منابع طبیعت درمانی را در اختیار انسان‌ها گذاشته است. هم اکنون در ایران مراکز بسیاری نیز وجود دارد که در کنار منابع طبیعت درمانی، امکانات اقامتی، رفاهی و نظارت پزشکی را برای گردشگران آماده کرده‌اند، تا گردشگران بتوانند در آرامش و رفاه کامل از این نعمت‌های خداوند استفاده کنند.

گردشگری تندرستی (Wellness Tourism): در این نوع سفر، گردشگر به دنبال آرامش است و برای رهایی از تنش‌های زندگی روزمره و تجدید قوا، بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر می‌شود. معمولا این گردشگران بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره‌مندی از طبیعت شفابخش و دوری از شلوغی‌ها، تنش‌ها و آلودگی‌های زندگی شهری هستند. یکی از جاذبه‌ها و امتیازهای ایران برای گردشگری درمانی در حوزه‌ آب درمانی است، به طوری که هم اکنون بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب معدنی شناسایی شده است. از دیگر جاذبه‌های گردشگری تندرستی در ایران، وجود هتل‌ها و ویلاهای جنگلی، کویری، ساحلی یا کوهستانی است که افراد می‌توانند در آرامش کامل در محیط زیست پاک تندرستی خود را بهبود بخشند.

سهم ایران از توریسم درمانی چقدر است؟

ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری طبیعی جزو ۱۰ کشور برتر جهان است اما از بازار توریسم و گردشگری سهم شاخصی نبرده است. گردشگری درمانی نیز در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب، هنوز جایگاه خود را در بازار نیافته است و گام‌های نخست را طی می‌کند. این در حالی است که توریسم درمانی در بسیاری از کشور‌ها نقش مهمی در ارز آوری دارد و هر ساله ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار درآمد ارزی از طریق توریسم درمانی عاید کشورهای اروپایی و آمریکا می‌شود.

دکترعبدالجلیل کلانتر هرمزی، فوق تخصص جراحی پلاستیک در این زمینه گفت: متاسفانه هم اکنون وضعیت گردشگری سلامت در ایران مطلوب نیست؛ تاکنون ما تنها توانسته ایم حداقل 5تا 10 درصد از ظرفیت های موجود در کشورمان استفاده کنیم. سال های مدیدی است که ارگان ها، وزارتخانه ها  و سازمان های مختلف دست به دست یکدیگر داده اند تا این مساله را ساماندهی دهند اما تاکنون به فصل مشترک یا هم فکری اساسی نرسیده اند به همین دلیل این طرح هم اکنون در کشورمان ناقص مانده و قسمت کوچکی از کار توریسم درمانی  تنها در بعضی از کلینیک های خصوصی خیلی مجهز، در زمینه چشم پزشکی سروسامان گرفته اما هنوز قسمت اعظم کار به علت نا به سامانی و نداشتن برنامه ریزی درست یا متولی خاص روی زمین باقی مانده است.

استاد گروه جراحی پلاستیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: ابتدای هر امر ما نیاز به برنامه ریزی درست و مدون و بررسی و شناخت توانمندی هایمان داریم. انجام چنین کاری اصلا سخت نیست. پس از آن نیاز به دستکاری خیلی مختصر در زیرساخت هایمان مانند آماده سازی هتل ها برای انجام این کار، تقویت تورهای مناسب در خارج از کشور برای جذب توریست، ایجاد تورهای سنت های جدید یا تقویت تورهایی که سال های سال اقدام به انجام این کار کرده اند، داریم.

رییس پیشین مرکز پزشکی آموزشی درمانی 15 خرداد اظهار کرد: هم اکنون یک عده از توریست ها در پوشش  زیارتی کارهای درمانی شان را هم انجام می دهند. منتها چون برنامه ریزی برای این کار نشده است، خیلی از این افراد به خطا می‌روند یا کارشان ناقص انجام می شود. مثلا ممکن است این افراد به نزد پزشک معالج بروند اما پزشک برای 6ماه تا یک سال وقتش پر باشد و نتواند آن خدمات را انجام دهد. مهمتر از همه گفته‌های نادرستی است که اغلب به طالبان توریسم درمانی انتقال داده می شود. مثلا به آنها گفته می شود اگر به ایران بیایید فلان کار برایتان دقیقا انجام می شود. توریست پس از آمدن به ایران متوجه می شود پزشک معالجش قادر به انجام تمام آن کارها نیست و همزمان نمی تواند چند پزشک را پیدا کند. این کار باعث سرخوردگی آنها می‌شود.

رییس پیشین انجمن جراحان پلاستيك ايران در پاسخ به این سوال که ایران نسبت به سایر کشورها چه مزیتی در توریسم درمانی دارد، گفت: ایران از نظر توانمندی فراوانی که هم اکنون در زمینه علم پزشکی دارد، جزو چند کشور اول از نظر ارایه خدمات پزشکی است. قیمت خدمات ارایه شده برای افرادی که طالب این کار هستند یک دهم دنیای خارج است. مردم به غیر از اینکه می آیند اینجا و درمان خوب را طلب می کنند، قیمت خوبی را هم پرداخت می کنند همین امر باعث شده 90تا 95 درصد ایرانی‌های مقیم خارج نیز هیچ کار درمانی شان را خارج از کشور انجام ندهند مگر اینکه مراکز درمانی آنجا خیلی مجهز و رایگان باشد. اغلب این افراد حتی اگر قیمت هم برابر باشد باز ترجیح می دهند برای درمان به کشور خودشان بیایند.

به گفته وی، صنعت توریسم درمانی یک بازدهی اختصاصی و تکامل یافته صنعت گردشگری است. من محاسبه کرده ام یک بیمار وقتی وارد کشور می شود، از همان فرودگاه تا باربری، تاکسیرانی تا بیمارستان،هتل و رستوران ها، فروشگاه ها و مراکز خرید و سفرهای زیارتی و… باعث تقویت زوایای مختلف صنعت گردشگری می شود.

چالش‌های پیش روی صنعت گردشگری سلامت کدامند؟

عسکری، مدیرکل اعتبار بخشی و نظارت بر درمان وزارت بهداشت در این خصوص گفت: بافت بسیاری از کشورهای اطراف ایران قبیله ای است و چنانچه خدمات پزشکی قابل قبولی دریافت نکند بزرگترین تبلیغ منفی برای صنعت توریسم درمانی کشور است.

به گفته وی، تاکنون بسیاری از توریست ها خواهان انجام جراحی های زیبایی و کاشت مو بوده اند اما از تمام ظرفیت های پزشکی کشور استفاده نکرده اند. شورای راهبردی گردشگری سلامت سعی می کند هماهنگی لازم را انجام دهد. تاکنون این همگرایی کامل نبوده است زیرا اگر چنین بود موقعیت کشور در این صنعت بهتر از این بود.

وی افزود: بحث پیوند و تکنولوژی های به روز از جمله خدماتی است که بسیاری از کشورهای منطقه و اروپایی خواستار استفاده از آن هستند.

مدیرکل اعتبار بخشی و نظارت بر درمان وزارت بهداشت اظهار کرد: همه کشورها از جمله ترکیه به این باور رسیده اند که توریسم درمانی را تقویت کنند. هر توریسم بیمار یا نیازمند خدمات پزشکی همراه یا همراهانی دارد که باعث تقویت سایر مقوله‌های گردشگری از جمله هتل داری می شود. برخی از کشورها حتی اگر سریال های تلویزیونی با موضوع پزشکی تهیه می‌کنند برای تقویت صنعت گردشگری سلامت و جذب توریسم است.

جهانگیری، رئیس انجمن توسعه گردشگری سلامت ایران نیز در این زمینه گفت: سه شاخص برای توسعه گردشگری سلامت لازم است. تصویر سازی از خدمات گردشگری کشور و خدمات توریستی از جمله شاخص های زیر ساختی این مجموعه است.

وی با تاکید بر اینکه مجموعه خدمات گردشگری سلامت باید با یکدیگر کامل و مکمل باشند، از عملکرد این بخش انتقاد کرد و افزود: شرکت های توریستی گردشگری سلامت با هزینه های بسیار شروع به فعالیت کرده اند اما انجام خدمات پزشکی در بیمارستان های غیر تخصصی صورت می گیرد.

وی کشورهای منطقه را از جمله کشورهای هدف نام برد و گفت: از تمام دنیا برای انجام خدمات پزشکی وارد ایران می شوند. خدمات انواع پیوندها، چشم پزشکی، ناباروری، زیبایی و دندانپزشکی از جمله خدماتی است که ما در منطقه سرآمد هستیم اما تا به حال جزء کشورهای رتبه یک مقصد گردشگری نبوده ایم.

 جهانگیری با اشاره به اینکه سه کارگروه تخصصی در این زمینه تشکیل شده است، گفت: با الهام از اعتبار بخشی بین المللی از بین بیمارستان های کشور 166 بیمارستان انتخاب شده اند تا خدمات گردشگری سلامت در آنها صورت بگیرد.

رئیس انجمن توسعه گردشگری سلامت ایران افزود: 20 تا 30 درصد از خدمات پزشکی در اختیار توریست ها قرار می گیرد بنابر این بهبود وضعیت خدمات درمانی و پزشکی کشور بیشتر از توریست ها به نفع هموطنان خواهد بود. ارتقا رتبه خدمات پزشکی، کشور را در صدر کشورهای منطقه و در فهرست کشورهای برند جهان نگه می دارد.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.