فروریزش زمین در کمین پایتخت

بحث جلوگیری از فرو ریزش زمین از جمله موضوع هایی است که هنگام حفاری، احداث خطوط مترو و طرح فاضلاب تهران مورد توجه بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است. فروریزش یا فروچاله، حفره‌های کوچکی هستند که پدیداری آنها ناگهانی است و هنگام بروز می تواند همراه با خسارت های جبران ناپذیری باشد.

یک نهاد تحقیقاتی مرتبط با موضوع زلزله و خطرپذیری‌های ناشی از بروز انواع حوادث غیرمترقبه، نسبت به احتمال ادامه سریال فرو‌ریزش‌ها در شهر تهران در «سطح بالا» هشدار داد.

بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ضمن هشدار درباره خطر و تهدیدهای «زمین‌سست» در پایتخت دست‌کم سه منطقه شهر تهران شامل منطقه ۱۲، ۱۷ و ۱۸ را به‌عنوان مناطق دارای ریسک بالا و کانون خطر در سریال فروریزش زمین معرفی می‌کند و در عین حال تاکید می‌کند با توجه به برآوردهای صورت گرفته، احتمال وقوع فروریزش‌های بعدی در صورت عدم چاره‌اندیشی موثر از سوی نهادهای متولی در شهر تهران در «سطح بالا» ارزیابی می‌شود.

شناسایی ۶ عامل فروریزش

۶ عامل عمده فروریزش در مناطق مختلف شهر تهران به خصوص مناطق مرکزی پایتخت از سوی این تیم تحقیقاتی شناسایی و معرفی شده است؛ «آب شستگی» ناشی از آسیب‌دیدگی کانال‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی و همچنین کانال‌های انتقال آب شهری در پی بروز فرسودگی یا حفاری‌های انجام شده نظیر حفاری مترو اولین عامل فروریزش زمین سست پایتخت است؛ همچنین «خاک‌های دستی» موجود در لایه‌های زیرین سطح زمین که از فعالیت‌های ساختمانی مربوط به سال‌های گذشته در این لایه‌های زیرسطحی مدفون شده‌اند نیز دومین عامل بروز فروریزش‌های سریالی محسوب می‌شود؛ وجود «چشمه»‌، «قنات‌ها»، «نهرهای زیرسطحی» و همچنین «حفره‌ها و مغارها» از دیگر عوامل بروز فروریزش زمین در پایتخت هستند که از مهم‌ترین عوامل، تشدید آب شستگی به‌عنوان مهم‌ترین علت فروریزش زمین در مناطق مختلف شهر تهران نیز محسوب می‌شوند.

نتایج مطالعات انجام شده نشان می‌دهد، توالی پدیده فروریزش زمین طی دو سال اخیر و همچنین مطالعات صورت گرفته روی وضعیت زمین شهر تهران از بابت وجود قنات‌ها، چشمه‌ها، حفره‌ها و مغارها حاکی از استعداد تکرار پدیده فروریزش در شهر تهران در سطح بالا است؛ به‌طوری که هم‌اکنون پدیده فروریزش به‌عنوان یک هشدار مهم برای شهر تهران مطرح است.

کانون فروریزش زمین پایتخت

یافته‌ها بر مبنای تحقیقات صورت گرفته از سوی بخش ژئوتکنیک و زیرساخت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درخصوص خطر فروریزش زمین برای شهر تهران حاکی است با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از فروریزش‌های ثبت نشده در شهر تهران مربوط به نیمه جنوبی شهر تهران به خصوص منطقه ۱۲ است، خطر فروریزش زمین در این منطقه حساس، به «تهدیدی مضاعف» تبدیل شده است؛ به این معنا که خطر فروریزش گذشته از اینکه تمام مناطق شهر تهران را تهدید می‌کند برای منطقه ۱۲ نوعی تهدید مضاعف نسبت به سایر مناطق محسوب می‌شود؛ بر اساس این گزارش، رخداد مکرر فروریزش در منطقه ۱۲ شهر تهران به سه دلیل عمده از جمله تراکم بالای جمعیت ساکن و کسبه، تراکم تردد در معابر منطقه و همچنین تراکم ساختمان‌ها و مراکز با اهمیت زیاد همچون ساختمان وزارت خارجه، ساختمان مخابرات، کاخ دادگستری، مدرسه دارالفنون، ساختمان سازمان ثبت اسناد و املاک، باغ ملی، موزه عبرت و موزه ملی و… از اهمیت و درجه ریسک بالاتری در مقایسه با سایر مناطق شهر تهران برخوردار است؛ همین موضوع اهمیت توجه جدی به امر ارزیابی ریسک فروریزش زمین در منطقه ۱۲ تهران و اثرات آب‌های زیرسطحی، قنوات، حفاری‌های زیرزمینی و مواردی از این قبیل را که بر شدت احتمال تکرار حادثه فروریزش در این منطقه می‌افزاید، بیش از پیش نمایان می‌کند.

تفاوت فروریزش با فرونشت

به گفته احمد صادقی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران، فرونشست زمین دشت‌های جنوب غربی تهران را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و پدیده‌ای غیر از فرونشست نیز به نام فرو ریزش وجود دارد که در داخل شهر اتفاق می‌افتد.

وی گفته است: پدیده فروریزش به علت جنس خاک تهران و اتفاقاتی است که زیر زمین می افتد. عواملی همچون ترکیدگی لوله یا آب‌های سرگردانی که تکلیفشان مشخص نیست، در ایجاد خطر فروریزش نقش دارند. یکی دیگر از دلایل فروریزش زمین تغییر مسیر قنوات تهران است، در نتیجه این تغییر مسیر حفره‌هایی در زمین به وجود می‌آید که احتمال فروریزش آنی را ایجاد کرده و باید به این نکته توجه شود که این جدای از مبحث فرو نشست دشت‌های جنوب تهران است.

وی  افزوده است: مکان این فرو ریزش مشخص نیست، شاید در بخشی از تهران به علت ترکیدگی و فرسودگی لوله‌ها آب نشت کرده باشد و این نشت آب موجب فرو ریزش و نشست زمین شود. در همین راستا دستورالعملی به همه مناطق ارسال شده است. بر اساس این دستورالعمل هر علایمی همچون ترک در معابر رصد می‌شود و اگر نیاز به اسکن زیر زمینی باشد، این کار را انجام می دهیم، در هر صورت مدام در حال رصد هستیم که در جایی با فرو ریزش آنی مواجه نشویم. البته فرو ریزش زمین در منطقه شهران تهران اتفاق خیلی خاص و علی حده بود.

او اضافه کرده است: اما فرونشست زمین به دلیل عدم استفاده صحیح از منابع آبی و برداشت بیش از حد و بی‌رویه از چاه‌ها و قنوات شهر تهران است. در نتیجه این برداشت بی رویه چاه‌ها و قنوات به مرور زمان خشک شده و حفره‌ها پر می‌شوند و فرونشست زمین را رقم می‌زند. هم اکنون بعضی از شریان‌های حیاتی به علت عمر زیاد فرسوده شده‌اند، همچنین به علت برداشت بی‌رویه از قنات‌های پایتخت احتمال فرو ریزش در داخل شهر تشدید می‌شود و احتمال دارد بعضی از قنوات بی‌آب شده باشد و این حفره‌ها در طول سنوات اخیر پر شده و احتمال نشست زمین را افزایش دهد.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در پایان درباره نقش مترو در تشدید خطر فرو ریزش زمین افزوده است: معمولا در نقاطی که شریان های حیاتی به ویژه لوله های آب و فاضلاب فرسوده هستند و مکان هایی که عملیات ساخت و ساز به قنات ها آسیب رسانده اند در معرض تهدید بیشتری قراردارند.

تدوین بسته اجرایی کاهش خطر فروریزش در شهر تهران

بهنام سعیدی، معاون پیشگیری سازمان مدیریت بحران کشور از ابلاغ بسته اجرایی کاهش خطرفروریزش در شهر تهران خبر داد و گفت: از مدت ها قبل بحث پیرامون تهیه و تدوین بسته اجرایی کاهش خطر فروریزش در شهر تهران در دستورکار قرار گرفت و نهایتا با برگزاری جلسه های مختلف با حضور کارشناسان و مسوولان مربوطه این بسته تصویب شده و اخیر ا نیز از سوی هیات وزیران برای اجرا ابلاغ شد.

وی با اشاره به ابلاغیه دیگر هیات وزیران در حوزه مدیریت بحران تصریح کرد: تهیه و تدوین سند آسیب­ شناسی مدیریت بحران کلانشهرهای کشور اقدام دیگری بود که با محوریت معاونت پیشگیری سازمان مدیریت بحران کشور انجام شد و سرانجام به تصویب رسیده و توسط هیات وزیران برای اجرا ابلاغ شد.

معاون پیشگیری سازمان مدیریت بحران کشور همچنین از تهیه، تدوین و تصویب ضابطه 406 که مربوط به برنامه آمادگی مدارس در برابر زلزله است خبر داد و گفت: این ضابطه پس از تصویب از سوی رییس سازمان برنامه و بودجه و وزیر کشور به تمامی دستگاه‌های ذیربط و استان‌های سراسر کشور ابلاغ شد تا اجرایی شود.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.