میخائیل ماتز (Mikhail Matz) پژوهشگر حوزه مرجان‌های دریایی به بررسی روند آسیب‌دیدگی و خطرات موجود برای ادامه بقای این موجودات بسیار مهم در اکوسیستم دریاها پرداخته است. وی در این رابطه می‌گوید: «این مسئله را باید پذیرفت که در شرایط فعلی تصور کنیم مرجان‌های دریایی در آینده نابود خواهند شد. آیا این موضوع به این مفهوم است که در شرایط امروزی تمام مرجان‌ها محکوم‌به مرگ هستند؟ پاسخ این سؤال منفی است زیرا لزوماً این اتفاق نخواهد افتاد و ما باید بحث تکامل و تطبیق‌پذیری جانوران را نیز در نظر بگیریم.»
به باور کارشناسان بخشی از تنش موجود در زندگی مرجان‌ها حاصل از این واقعیت است که این موجودات توانایی انطباق و یا تکامل با محیط را دارند اما مشخص نیست که این توانایی قادر است تا چه زمانی تاب آورد.
ماتز یک متخصص تکاملی در دانشگاه تگزاس در آستین است به همراه همکارانش میزان تغییرات و تطبیق‌پذیری مرجان‌های استرالیایی را بر اساس با تغییرات آب و هوایی تغییر برای مدت‌زمان مشخصی محاسبه کرده‌اند. بر طبق مدل پیشنهادی این گروه تحقیقاتی، برخی از مرجان‌ها در حوضه بزرگ دیواره‌های مرجانی نزدیک به ساحل (Barrier Reef) قادر خواهند بود تا حداقل یک قرن دیگر در شرایط فعلی دوام آورند.
برخلاف مدل‌هایی که ما معمولاً درباره تغییرات آب و هوایی در موردشان بحث می‌کنیم، مدل گروه تحقیقاتی ماتز بر اساس داده‌های ژنتیکی شکل‌گرفته است. به‌عبارت‌دیگر، آن‌ها فقط نمی‌پرسند که شرایط مرجان‌ها در آب‌های گرم اقیانوس چگونه است بلکه آن‌ها به بررسی این موضوع پرداخته‌اند که چگونه مرجان‌ها در طول زمان با افزایش دمای آب سازگار می‌شوند.
ماتس در توضیح شرایط فعلی مرجان‌های دریایی می‌گوید: «از آنجا که صخره‌هایی که با خسارات جدی روبرو شدند، تنها بخش کوچکی از کل گونه‌ها را تشکیل می‌دهند، جمعیت این گونه‌ها به میزان زیادی کاهش نیافته است و حتی اگر شما نیمی از تمام جمعیت یک‌گونه را از دست بدهید، به معنی انقراض و نابودی آن‌گونه نیست. مرجان‌ها ازنظر ژنتیکی تنوع زیادی دارند و بر اساس قانون طبیعت اگر شما تنوع ژنتیکی دارید، نسلتان برای مدت‌زمان طولانی ادامه خواهد داشت»
روت گیتس (Ruth Gates) رئیس انجمن بین‌المللی تحقیقات صخره‌های مرجانی و مدیر موسسه زیست‌شناسی دریایی هاوایی در واکنش به این نظریه می‌گوید: «من امیدوارم که فرضیه این پژوهشگران درست باشد زیرا یک بیانیه در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که پیش‌بینی می‌شود که اکثر صخره‌های دریایی جهان طی مدتی کوتاه از بین بروند.» گیتس در ادامه توضیحات خود می‌گوید: « زمانی که این بیانیه صادر شد، ۳۰ درصد از صخره‌های دریایی جهان را درنتیجه دو رویداد جهانی سفیدسازی از دست دادیم. متأسفانه ما در حال حاضر ۵۰ درصد از صخره‌های جهان را ازدست‌داده‌ایم.»
به باور کارشناسان بخشی از تنش موجود در زندگی مرجان‌ها حاصل از این واقعیت است که این موجودات توانایی انطباق و یا تکامل با محیط را دارند اما مشخص نیست که این توانایی قادر است تا چه زمانی تاب آورد.
آندره گروتولی (Andrea Grottoli) زیست‌شناس مرجانی در دانشگاه ایالتی اوهایو در تائید نظریه تاب‌آوری مرجان‌ها در برابر شرایط دشوار زیست‌محیطی می‌گوید: «شواهدی وجود دارد که برخی از مرجان‌ها قادر به انطباق بسیار سریع هستند اما متأسفانه این مسئله یک قانون کلی نیست.»
وی در تحقیقاتی که سال گذشته منتشر شد به بررسی مرجان‌های دریای سرخ پرداخته و دریافت که این مرجان‌ها قادر هستند پنج یا شش برابر بیشتر از شرایط فعلی گرما را که در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ پشت سر گذاشتیم را تحمل کنند.
نگاهی به وضعیت مرجان‌های خلیج‌فارس
باید در نظر داشت که خلیج‌فارس نیز دارای گونه‌های متنوعی از مرجان‌ها بوده و این موجودات نقش مهمی در اکوسیستم منطقه ایفا می‌کنند. متأسفانه طی سال‌های اخیر گرم شدن آب و همچنین آلودگی‌های نفتی باعث مرگ بخش عمده‌ای از صخره‌های مرجانی این ناحیه شده‌اند.
پروین فرشچی، معاون دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، دو سال پیش اعلام کرد که دمای سطح آب خلیج‌فارس دو درجه افزایش پیداکرده و شوری آن نیز دو برابر شده است و همچنین میزان آلایندگی آب بسیار بالا رفته است.
مجموعه این عوامل، تأثیر مخرب خود را روی صخره‌های مرجانی که عناصر بسیار حساسی از اکوسیستم آبی هستند گذاشته و با از دست رفتن این اکوسیستم‌ها، لطمه جبران‌ناپذیری به صنعت ماهیگیری در منطقه خلیج‌فارس وارد می‌شود و بخش مهمی از تنوع زیستی این منطقه از بین خواهد رفت. به همین دلیل ضروری است که در این خصوص اقداماتی انجام گیرد. در ایران موسسه تحقیقاتی خلیج‌فارس مرتبط با سازمان شیلات و دیگر سازمان‌های مرتبط دست به انجام یک پروژه تحقیقاتی در این زمینه زده‌اند، اما همانند بسیاری دیگر از کشورهای دنیا به دلیل کمبود بودجه هنوز نتوانسته‌اند آن را به سرانجام برسانند. بااین‌وجود درک این نکته بسیار مهم است که از بین رفتن صخره‌های مرجانی می‌تواند باعث ایجاد لطمات اقتصادی بسیار هنگفتی شود.
در سال ۲۱۰۵، تحقیقات یک زیست‌شناس دریایی به نام جان برت نشان داد که آبسنگ‌های مرجانی خلیج‌فارس بیش از هر جای دیگری در دنیا تحمل نوسانات دما دارند و یافتن علت آن را امیدی برای احیای صخره‌های مرجانی در دنیا دانسته بود.
مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران نیز در این رابطه می‌گوید نتایج بررسی‌ها در آذر سال۹۶ نشان می‌دهد نود درصد آبسنگ‌های مرجانی جزایر خارکو، خارک و فارسی به حدی سفید شده‌اند که دیگر قابل‌برگشت نیست.
وی افزود: هرساله گزارش سفید شدگی مرجان‌ها تهیه می‌شود. تاکنون بررسی سفید شدگی مرجان‌ها در چندین منطقه انجام‌شده است. طبق بررسی‌های سال نود و چهار، چهل درصد از آبسنگ‌های مرجانی در عمق کمتر از پنج‌متر سفید شدگی داشتند که در سال ۹۵ به حالت عادی بازگشتند و خوشبختانه این سفید شدگی مرجان‌ها در نایبند و چابهار کمتر بود. در سال ۹۵، پانزده تا بیست درصد مرجان‌ها در عمق کمتر از پنج‌متر دچار سفید شدگی شدند که غیرقابل‌بازگشت بود؛ حتی در خارکو بیش از ۵۰ درصد سفید شدگی در اعماق کمتر از پنج‌متر داشتیم.
بر این اساس در سال ۹۶ در خارک، خارکو و فارس بیش از نود درصد آبسنگ‌های مرجانی دچار سفید شدگی داشت که این سفید شدگی غیرقابل‌بازگشت بود. سال96 سفید شدگی مرجان‌ها برخلاف سال‌های گذشته شامل همه گونه‌های مرجانی بود و حتی این سفید شدگی در اعماق بیشتر از پنج‌متر نیز قابل‌رؤیت بود.
در خاتمه گفتنی است بنا بر اعلام سازمان محیط‌زیست ایران، بیشترین گسترش آبسنگ‌ها در آب‌های مجاور ایران در خلیج‌فارس، در جزایر خارک و خارکو است و مرجان‌ها در چابهار شرایط مساعدتری دارند. در این منطقه سفید شدگی بیشتر به دلیل ساخت‌وساز بوده است.
ترجمه و گردآوری گزارش: احسان محمدحسینی
منبع: popsci
No tags for this post.