بحران آب در جهان ماجرای تازه ای نیست و آمارها نشان می دهد در سال 2050 گسست 40 درصدی بین تقاضا و عرضه آب وجود خواهد داشت.
این آمارها به ما یادآوری می کنند که راهکارهای حال حاضر برای حل مشکلات آب و سیستم تخلیه فاضلاب در دنیا کافی نیستند. در اختیار داشتن پیشرفت های سریع در حوزه فناوری اطلاعات در چهارمین انقلاب صنعتی امیدهای زیادی را برای ارتقای مدیریت چالش های کنونی از جمله آب به ارمغان می آورد اما این سوال مطرح است که چه طور می توان این امیدها را به واقعیت تبدیل کرد؟
"پروژه جهانی آب" متعلق به مجمع جهانی اقتصاد با همکاری گروه "عملکرد جهانی آب" (Water Global Practice) در بانک جهانی و "آژانس توسعه و همکاری" سوئیس طی یک سال اخیر تلاش کرده اند به این سوال پاسخ دهند. با برگزاری جلساتی با کارشناسان خبره در زمینه آب، کارآفرینان و نوآوران فناوری در کارگاه ها و جلسات مختلف، این پروژه به دیدگاه های مهمی رسیده که بخش آب را دچار تحول خواهند کرد.
کارشناسان این پروژه به راهکاری مختلفی رسیده اند که در این گزارش به پنج مورد از آن ها پرداخته شده است. محتوای گزارش حاضر نشان می دهد چهارمین انقلاب صنعتی چگونه می تواند به حل ناامنی آب کمک کند.
استفاده از پلتفرم نرم افزاری Blockchain برای مدیریت بهتر منابع آبی
با ارائه یک پلتفرم شفاف و ایمن جهت ثبت معاملات بین طرف های مختلف، فناوری blockchain می تواند شیوه مدیریت و تجارت منابع آبی را متحول کند. با این پلتفرم همه اشخاص در منازلشان، مصرف کنندگان صنعتی، مدیران آب و سیاست گزاران می توانند به داده های یکسانی در زمینه کیفیت و کمیت آب دسترسی داشته باشند و تصمیمات آگاهانه تری در این زمینه بگیرند. چنین شفافیتی به مصرف کنندگان کمک می کنند تصمیم بگیرند که چه هنگام آب را ذخیره یا از آن استفاده کنند.
این موضوع به نوبه خود به جلوگیری از رفتارهای فسادآمیز در موقعیت های مختلف کمک می کند، جایی که مقامات محلی ممکن است در داده های لازم درباره کیفیت آب مداخله کنند یا از ارائه آن ها به اشخاص نیازمند خودداری کنند.
فناوری Blockchain همچنین می تواند به افراد در تجارت نظیر- به- نظیر آب در یک بستر آبی خاص کمک کند. با استفاده از این پلتفرم، کاربرانی که آب کافی در اختیار دارند، می توانند منابع مازاد آب را در منطقه ای خاص با دیگران به اشتراک بگذارند بدون این که به سازمان یا مقام خاصی متکی باشند. به طور مثال، چند مزرعه را در یک بستر آبی در نظر بگیرید که بر اساس آخرین داده های تلفن همراهشان درباره هواشناسی، قیمت محصولات، روند بازار و روند آب و هوا در بلند مدت، درباره سهم آب شان تصمیم گیری می کنند.
استفاده از رویکرد شفاف و بلادرنگ Blockchain در قبال مدیریت آب، با امکان دسترسی همگان به اطلاعات و جلوگیری مداخله اشخاص خاص در داده ها، تا حد زیادی تنش های موجود در مناطق خاص را حل خواهد کرد.
از جمله شرکت های پیشرو در زمینه کاربردهای فناوری blockchain برای بخش آب، شرکت Power Ledger نام دارد. این شرکت در حال حاضر با شهر فریمانتل در استرالیا برای ایجاد نوعی سیستم معامله ای blockchain همکاری دارد که داده های هوشمند را در زمینه اندازه گیری آب ارائه خواهد داد.
سیستم های غیرمتمرکز استفاده مجدد از آب
تا سال 2050، 7.3 میلیارد نفر یا تقریبا 70 درصد جمعیت دنیا در شهرها زندگی خواهند کرد و تصور می شود بیش از 90 درصد این رشد شهری در بازارهای نوظهور اتفاق خواهد افتاد؛ جایی که به دلیل محدودیت های مالی، چالش های حکومتی یا تغییرات اقلیمی، استفاده از زیرساخت های آبی متمرکز در مقیاس بزرگ عملی یا عاقلانه نخواهد بود. در این میان، راهکارهای غیرمتمرکز می تواند نقش مهمی برای تکمیل کردن رویکردهای سنتی ایفا و امکان دسترسی گسترده به آب ایمن را فراهم کنند.
نقش راهکارهای نوآورانه در سرمایه گذاری و ارائه مدل های تجاری که از فناورهای چهارمین انقلاب صنعتی مثل اینترنت اشیا و هوش مصنوعی نهایت استفاده را ببرند، در ارائه راهکارهای غیرمتمرکز اساسی خواهد بود و بهداشت بهتر و انعطاف پذیری شهرها را تضمین خواهد کرد.
ارائه دیدگاه هایی در سطح بستر آب برای مدیریت خطرات آب
موقعیت هایی مانند آنچه در حال حاضر در شهر کیپ تاون افریقای جنوبی می گذرد، واقعیت تلخی را منعکس می کند و آن این که به خاطر تغییر آب و هوا، رشد جمعیت، مصارف صنعتی و سایر عوامل دخیل در ناامنی آبی، بسترهای آبی در سراسر دنیا با فشار روزافزونی روبرو هستند.
با این حال، در حال حاضر توانایی انسان در رهگیری و کاهش خطرات مربوط به آب بسیار چشمگیر است. صندوق جهانی طبیعت، سازمان زیست محیطی کانزویشن اینترنشنال در امریکا، شرکت the Earth Genome و سایر سازمان ها، راهکارهای امیدبخشی را برای نظارت بر سلامت آب ارائه داده اند. تصویربرداری ماهواره ای و شکل های دیگر مشاهده زمین به همراه فناوری سنجس از دور، اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و سایر فناوری های پیشرفته ما را قادر به شناسایی زودهنگام خطرات بستر آب کرده است.
مهم تر از همه این که این ابزارها ما را قادر می سازند خطرات را ارزیابی و سپس راهکارهایی را برای مدیریت آن ها شناسایی و اجرا کنیم. در این میان، بازیگرانی مثل مایکروسافت، the Earth Genome و آی بی ام تعدادی از این توانایی ها را چه در حوزه آب و چه خارج از آن بسط داده اند و راهکارهای ارزشمندی از آنچه می توان انجام داد، ارائه داده اند.
استفاده از مواد پیشرفته برای تولید منابع جدید آب
در دنیایی که در آن فقط نیم درصد آب زمین برای مصرف انسانی مهیاست، به تقاضاهای زیاد باید از طریق منابع جدید عرضه آب پاسخ داد. پیشرفت های مهم در زمینه مواد پیشرفته، بخشی مهم از راهکاری خواهند بود که برای کمبود آب ارائه شده اند. شکل های جدید غشاهای گرافن محور می توانند بازار تقاضا را متحول کنند، بازاری که طی چند سال گذشته رشد مداوم داشته است. سایر پیشرفت ها در زمینه مواد دانشمندان را قادر می سازد آسان تر آب را از هوا برداشت کنند بدون این که به رطوبت متکی باشند؛ این پیشرفت در مناطق خشکی که با کمبود آب مواجه هستند، تحول ایجاد خواهد کرد.
ایجاد شهرهای هوشمند در زمینه آب و سیستم تخلیه فاضلاب
ترکیب اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و پیشرفت های فناورانه دیگر، به طور قطع خدمات آب و سیستم تخلیه فاضلاب را در شهرها متحول خواهد کرد. این فناوری ها در حال ایجاد دیدگاه ها و فرصت های اقتصادی جدید هستند. به طور مثال، تلاش برای یکپارچه کردن حسگرها و وای فای در شبکه های سرویس بهداشتی در مناطقی مانند شهر پونه در هند می تواند داده ها و اطلاعات ارزشمندی را درباره بهداشت عمومی، رفتار مصرف کننده و همچنین کیفیت سیستم های نگهداری کننده آب ارائه دهد و مسیرها برای جمع آوری و انتقال فاضلاب را بهینه کند.
این ها فقط مثالهایی از این واقعیت هستند که چهارمین انقلاب صنعتی چگونه می تواند راهکارهای جدیدی ارائه دهد که به ما در سرعت بخشی به تحقق هدف ششم "برنامه توسعه پایدار" سازمان ملل کمک کند. این هدف عبارت است از: تضمین دسترسی به آب و سیستم فاضلاب برای همه.
در این بین نوآوری و فناوری به تنهایی کافی نیست و علاوه بر فناوری های جدید باید چهارچوب ها و سیاست های مدیریتی درست، مشارکت اجتماعی و مدل های سرمایه گذاری صحیح را نیز در اختیار داشته باشیم. در این بین، شکل های جدید همکاری بخش خصوصی و دولتی و نوآوری در زمینه مدل های تجاری نیز نقش مهمی را در دستیابی به هدف های مشخص شده ایفا خواهند کرد.
ناامنی آب ایران حل شدنی است؟
ایران یکی از کشورهایی است که با چالش ناامنی آب در آینده نزدیک روبروست و زنگ خطر این بحران سال هاست برای آن به صدا در آمده است. از نشانه های این وضعیت می توان به خشک شدن آب دریاچه ها، تالاب ها و رودخانه ها، فرسایش بی رویه خاک، کاهش منابع آب شیرین وقوع توفان های گرد و غبار در اثر بیابان زایی بی رویه نام برد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند کم آبی و وقوع خشکسالی های متعدد باعث بروز قحطی، مهاجرت اجباری، افزایش افت ها و بیمارهای مختلف و همچنین کاهش تنوع زیستی خواهد شد و آسیب های جبران ناپذیری را نه تنها در بخش اقتصادی بلکه در حوزه های اجتماعی و فرهنگی به دنبال خواهد داشت.
افت کردن آب چاه های زیرزمینی به دلیل مصارف بی رویه در بخش خانگی، صنعت و کشاورزی در نتیجه مدیریت غیراصولی از جمله عواملی است که کشور را وارد این ورطه چالش برانگیز کرده است.
متکی بودن به کشاورزی سنتی و عدم مکانیزه کردن این بخش در سطح وسیع موجب هدر رفت بی رویه آب شده است. این در حالی است که می توان از فناوری های پیشرفته جهت صنعتی کردن کشاورزی استفاده کرد و همچنین با بهره گیری از کشت گلخانه ای و علم ژنتیک برای اصلاح گیاهانی که به آب زیادی جهت رشد نیاز دارند، تا حد زیادی بحران کم آبی را مهار کرد.
در حالی که بسیاری از کشورهای صنعتی سال هاست با استفاده از فناوری های نوین به دنبال مهار کردن آب رودخانه ها و باردار کردن ابرها در سطح گسترده بر آمده اند و قدم های بزرگی در زمینه مبارزه با بحران آب برداشته اند، در ایران مقابله با کم آبی به شکل اصولی و صحیح چندان جدی گرفته نشده و این موضوع ابعاد بحران را روز به روز پیچیده تر کرده است.
با این حال، بسیاری اعتقاد دارند کشورمان هنوز در میانه راه بحران قرار دارد و اتخاذ سیاست های درست و مدیریت کارآمد و همچنین بهره گیری از پیشرفت های فناورانه به ویژه در بخش صنعت و کشاورزی می تواند ما را از خطری که در آینده نزدیک به طور جدی گریبانگیرمان خواهد شد، نجات دهد.
مترجم: شه تاو ناصری
No tags for this post.