کار فناورانه احتیاج به کار علمی دارد

وی ضمن اشاره به اهمیت علم و فناوری، تصریح کرد: امروز از تولید علم و فناوری به عنوان یک ابزار استراتژیک استفاده می‌شود، ما جایی تحریم می‌شویم که مشکل فناورانه داریم، ما باید در بحث تولید ملی مسائل و مشکلاتی که داریم را حل کنیم.

طیبی ادامه داد: باید کیفیت را ارتقاء دهیم و قیمت ما باید قیمت مناسبی باشد. کیفیت حاصل تکنولوژی است، یعنی برای اینکه کیفیت داشته باشیم، باید مرتب فناوری را ارتقاء دهیم.

وی افزود: بنابر این ما یا باید صاحب فناوری شویم و یا اینکه فناوری را از خارج بیاوریم. برای اینکه صاحب فناوری شویم و فناوری را خودمان تولید و استفاده کنیم باید بنگاه‌های بزرگ داشته باشیم و این بنگاه‌های بزرگ باید سودآوری هم داشته باشند و بتوانند مراکز ‌تحقیق و توسعه ایجاد کنند. مراکز تحقیق و توسعه به طور طبیعی پُرهزینه‌اند و این امر مستلزم حضور افراد نخبه‌ در این مرکز است. از سویی وقتی فناوری را تولید کنیم، ارزش افزوده فناوری جدید تولید شده در مقابل هزینه بسیار ناچیز است.

 هنوز تعریفی از بنگاه‌های بزرگ نداریم

رئیس جهاد دانشگاهی اظهار کرد: ما هنوز تعریفی از بنگاه‌های بزرگ نداریم و بعد اقتصاد مقیاس برای بنگاه‌هایمان نداریم. بعنوان مثال هنوز مشخص نیست که باید در کشور چند تولیدکننده اتومبیل، چند شرکت فولاد و یا چند کارخانه فرش ماشینی داشته باشیم؟ اگر سالانه 10 دکل نفتی در کشور تولید می‌شود که ما نیز مدعی تولید آن هستیم، آیا باید در این زمینه یک تولید کننده داشته باشیم و یا تعداد بیشتر؟ ما باید تعریف کنیم که اصلا واحد بزرگ یعنی چه و بعد هم اقتصادمقیاس برای اینها به چه میزان است؟

دکتر طیبی ادامه داد: ما باید خیلی جاها رقابتمان را در دنیا ببینیم. ما باید یک سازنده داشته باشیم ولی این سازنده رقابتش را در دنیا داشته باشد. اگر واحد بزرگ داشته باشیم و این واحد بزرگ، بازار مناسب هم داشته باشد، باید مرکز تحقیق و توسعه داشته باشد و یا اینکه مجبورش کنیم این مرکز را داشته باشد، یا خدماتمان را به شرطی دهیم که مرکز تحقیق و توسعه داشته باشد و هر سال احساس کنیم که خود ارتقا می‌دهد. بعد برای زنجیره تامین واحدهای بزرگ، واحدهای کوچک و متوسط باید در زنجیره تامین این‌ها قرار بگیرند، یا اگر هم مستقل کار می‌کنند آن ها هم باید مرکز تحقیق و توسعه داشته باشند، اما آن‌ها به خاطر هزینه‌ها نمی‌توانند مرکز تحقیق و توسعه تشکیل دهند.

وی یادآور شد: به این خاطراست که مجموعه‌هایی مثل جهاد دانشگاهی و موسسات مشابه در ایران تشکیل شده است. این موسسات اصلا بر اساس این ایده تشکیل شده که مشکلات فناورانه واحدهای کوچک و متوسط را حل کند چرا که آن‌ها هم باید مرتب محصولات خود را ارتقا دهند. برای مثال تولید کننده اتومبیل که خودش نباید چراغ تولید کند. اگر تولید کننده برای اتومبیل یک چراغ تولید کند، مرتب باید کیفیت چراغ را ارتقا دهد و مرکز تحقیق و توسعه قوی داشته باشد.

رئیس جهاد دانشگاهی افزود: این مجموعه نمی‌تواند یک مجموعه  تحقیق و توسعه قوی داشته باشد، باید برود از موسساتی که خود دولت برنامه‌ریزی می‌کند که برای این‌ها ایجاد شوند کمک بگیرد، این مجموعه‌ها هم مثل جهاد دانشگاهی عموماً نیمه خصوصی هستند تا بتوانند چابک باشند.

طیبی اظهار کرد:  این گونه موسسات به عمد در برنامه‌ریزی‌های دولت گذاشته شده‌اند تا واحدهای کوچک و متوسط ما هم بتوانند مرکز تحقیق و توسعه داشته باشند و از خدمات این‌ها استفاده کنند

دانش تولید فناوری، کسب کردنی است

وی درباره انتقال فناوری از خارج از کشور به داخل گفت: یک بحث هم این است که فناوری را از خارج ارتقا دهیم که برای این مسئله یا باید فناوری خط تولید را ما بخریم یا بازار را در مقابل انتقال فناوری واگذار کنیم. ولی درهر حال چه انتقال دهیم، چه دانش بخریم و چه بازار را در برابر فناوری انتقال دهیم، مسئله این است که دانش تولید فناوری دادنی نیست، کسب کردنی است.

طیبی با تاکید بر اینکه دانش تولید فناوری کسب کردنی است، افزود: آن کسی که می‌گوید من به شما فناوری منتقل می‌کنم؛ در واقع یک تعداد نقشه به شما منتقل می‌کند. شما اگر نفهمی و آن دانش را به دست نیاوری نمی‌توانی فناوری را ارتقا دهی. ما حدود صدسال است که داریم بازارمان را به خارجی‌ها رایگان واگذار می‌کنیم، ولی از این به بعد نباید این کار را بکنیم، اگر برنامه‌ریزی هم می‌کنیم حتماً واحدهای علمی را کنار این‌ها بگذاریم که فناوری را بفهمند و ارتقا دهند تا ما صاحب فناوری شویم.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه اظهارکرد: همه ما می‌دانیم که پیشرفت حاصل برنامه‌ریزی جامع و دراز مدت و هماهنگ عمل کردن نهادهای مرتبط است. یعنی ما باید یک برنامه‌ریزی جامع براساس آمایش سرزمینی انجام دهیم و بعد همه نهادهای مرتبط باید هماهنگ با آن عمل کنند، یعنی در گردش‌های دولت و مجلس برنامه‌ها تغییر نکند.

یکی از مشکلات کشور، عدم برنامه‌ریزی دراز مدت است

وی افزود: یکی از مشکلاتی که ما داریم این است که ما نمی‌توانیم برنامه‌ریزی دراز مدت انجام دهیم و علت آن نداشتن تفاهم در بسیاری از مسائل است. یکی از این چیزهایی که این روزها بسیار ضروری است و عموم مردم نیز در مورد آن بحث می‌کنند، این است که نخبگان سیاسی، علمی، فرهنگی، فناورانه و اجتماعی ما، زیر نظر مقام معظم رهبری با حضور روسای قوای سه گانه و فرماندهان نظامی در اداره کشور به یک وحدت عمل برسند تا بتوانیم برنامه‌ریزی دراز مدت کنیم.

رئیس جهاد دانشگاهی اظهارکرد: این روزها شاهد مشکلاتی در کشور بودیم. خوشبختانه زیرساخت‌های ما در حوزه توسعه علم، فناوری و صنعت زیرساخت‌های خوبی است، فقط به یک اجماع نخبگانی نیاز داریم تا بتوانیم حداقل یک برنامه‌ریزی 10 ساله انجام دهیم.

اجماع نخبگان کشور باید حتماً به وجود بیاید

طیبی ادامه داد: با توجه به تجربه‌ای که در جهاد دانشگاهی در توسعه علم و فناوری کشور کسب کرده‌ایم، معتقدیم که اگر این برنامه‌ریزی دراز مدت انجام شود،‌ می‌توانیم به بسیاری از اهداف جمهوری اسلامی برسیم و جامعه را برای اداره به نسل بعد تحویل دهیم، اما این اجماع نخبگانی در کشور باید حتما به وجود بیاید.

وی تصریح کرد: اگر اجماع نخبگانی در کشور به وجود بیاید و برنامه‌ریزی دراز مدت انجام شود، حتماً یکی از مسائلی که به آن می‌پردازیم اصلاح نظام ملی علم، فناوری و نوآوری است،‌ زیرا این نظام ملی از سیاستگذاری تا برنامه‌ریزی و اجرا و کاربرد و حمایت‌های قانونی دچار اشکالات جدی است که البته این‌ها قابل رفع است.

اساس اقتصاد مقاومتی دانش بنیان، صاحب فناوری شدن است

رئیس جهاد دانشگاهی درباره اقتصاد مقاومتی دانش بنیان برای برون رفت از مشکلات کشور، گفت: من معتقدم در این زمینه آنطور که باید خوب عمل نکرده‌ایم. اساس اقتصاد مقاومتی دانش بنیان صاحب فناوری شدن است. چه بخواهیم خودمان تولید کنیم و چه بخواهیم از خارج از کشور بیاوریم. در این زمینه خوب عمل نشده است. ما اگر می خواهیم که کشورمان از این مشکلات رهایی پیدا کند، باید این مسائل را حل کنیم و دولت باید در زمینه توسعه و ارتقای تولید سرمایه‌گذاری و هزینه کند.

طیبی یادآور شد: یکی از مشکلاتی که امروزه در کشور وجود دارد، ترجیح رضایت کوتاه مدت مردم بر منافع بلند مدت آن‌ها است، یعنی ما به بهانه این که می‌خواهیم مردم را در صحنه نگه داریم، همیشه رضایتشان را بر منافعشان ترجیح داده‌ایم. رضایت مردم در این است که به آن‌ها یارانه دهیم، اما منافع در این است که این یارانه فقط به قشر آسیب‌پذیر داده شود و آن را صرف توسعه کشور کنیم.

وی ادامه داد: رضایت مردم در این است که سوخت ارزان داشته باشند، اما منافع در این است که سوخت افزایش قیمت داشته باشد و این افزایش در توسعه تولید هزینه شود، اما ما این کارها را نمی‌کنیم. در حال حاضر عملا در بودجه دولت پولی برای هزینه کردن در کارهای علمی – فناورانه و پروژه‌های عمرانی وجود ندارد.

رئیس جهاد دانشگاهی اضافه کرد: ما در جهاد دانشگاهی در سال‌های اخیر به شدت با نداشتن پروژه مواجه شدیم،‌ یعنی در کشور پروژه‌ای وجود ندارد که ما بخواهیم آن را اجرا کنیم، زیرا منابع مالی برای اجرای پروژه وجود ندارد و منابع مالی محدود موجود نیز فقط صرف اپراتوری وضعیت موجود می شود.

در کشور پرداخت‌های غیر ضروری بسیاری وجود دارد

طیبی اظهارکرد: پرداخت‌های غیر ضروری در کشور بسیار وجود دارد، پرداخت‌هایی که به صورت سنتی صدها سال توسط مردم انجام شده است. چرا ما باید پرداخت‌هایی که سال‌ها توسط مردم انجام شده است را به هزینه بودجه عمومی دولت انجام دهیم. بودجه عمومی باید صرف توسعه علمی و فناورانه شود.

وی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که ما در بحث توسعه فناورانه داریم این است که ما فناوری را با پول فلان وزارتخانه تولید می‌کنیم، اما در بحث کاربرد از ما می پرسند کدام آزمایشگاه مرجع بین‌المللی این‌ها را تایید کرده است. در همه کشورهای پیشرفته دنیا آزمایشگاه‌های مرجع وجود دارد، اما ما آزمایشگاه مرجع نداریم و از طرفی اولویت‌هایمان را مشخص نکرده‌ایم و نگفته‌ایم که براساس وضعیت موجود کشور، مزیت‌ها و نیروی انسانی باید در کدام حوزه‌ها ورود پیدا کنیم. ما که نمی‌توانیم در همه زمینه‌ها در دنیا قابلیت رقابت برای خودمان ایجاد کنیم، باید اولویت‌های را مشخص کنیم و در همین زمینه‌های مشخص شده نیز ابزار پیشرفت را باید فراهم کنیم.

رئیس جهاد دانشگاهی در ادامه تاکید کرد: یکی از ابزارهای مهم پیشرفت شبکه‌های آزمایشگاهی و آزمایشگاه‌ مرجع است.

اگر عدم اعتماد به توان داخلی وجود دارد، باید آن را از بین ببریم

طیبی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه راهکاری برای مواقعی که وزارتخانه‌ای برای تایید نهایی پروژه‌ای که توسط خود وزارتخانه انجام شده تایید یک مرجع بین‌المللی را نیاز دارد، چیست، گفت: چرا این اتفاق می‌افتد؟ یا اراده مدیر ارشد در آن سازمان بر این نیست که از آن توان استفاده شود و یا اینکه در آنجا یا فساد حاکم است یا عدم اعتماد به توان داخلی.

وی ادامه داد: ما باید همه این‌ها را از بین ببریم. اگر عدم اعتماد به توان داخلی وجود دارد، باید آن را از بین ببریم، زیرا وقتی که آزمایشگاه مرجع وجود ندارد باید پروژه در حین کار تست شود. در حین کار تست کردن بسیار زمان‌بر است و گاهی اوقات شرایط برای آن فراهم نمی‌شود. جای تاسف وجود دارد که باید بگویم در حال حاضر در جهاد دانشگاهی سه تا 10 سال طول می‌کشد برای آنکه اثبات کنیم توان فناوری داریم و دو تا سه برابر نیز برای اجرای پروژه زمان لازم است، زیرا در بحث پرداخت‌ها، تحریم،‌ تامین قطعات و ارسال ارز مشکلاتی وجود دارد. اگر آزمایشگاه مرجع وجود داشته باشد، همان ابتدا می‌توان گفت که تایید کیفیت وجود دارد.

قوانین باید به گونه‌ای باشد که کسی جرأت انجام فساد نداشته باشد

رئیس جهاد دانشگاهی ادامه داد: متاسفانه بخاطر منافع شخصی، برخی افراد علاقه به خرید خارجی دارند و فساد وجود دارد که باید این مساله نیز از بین برود. برخورد قانونی با کسانی که ایجاد فساد می‌کنند، متناسب نیست. با کسی که ایجاد فساد می‌کند باید چُنان برخورد جدی انجام شود که جرأت انجام فساد نداشته باشد.

طیبی اظهارکرد: من به عنوان یک محقق و سازنده ایرانی باید کیفیت و زمان ساخت را رعایت کنم. اگر این کار را کردم و از آزمایشگاه مرجع نیز تایید صلاحیت گرفتم و باز هم از محصولم استفاده نشد، باید با کسی که جلوی استفاده از محصولم را می‌گیرد برخورد شود و باید سازمانی وجود داشته باشد که من بتوانم احقاق حقم را از آنجا پیگیری کنم.

وی با اشاره به اهمیت مسائل فرهنگی گفت: مردم باید بدانند که چه تبعاتی برای استفاده نکردن از کالای ایرانی وجود دارد. چگونه می‌توانم توقع داشته باشم که از کالای ایرانی استفاده نکنم، اما بگویم که دولت باید حتماً باید برای فرزندم شغل ایجاد کند. شغل حاصل تولید است. اعم از نرم افزاری و سخت‌افزاری. بنابراین اگر از تولید ایرانی استفاده نشود،‌ مشکل ایجاد می‌شود.

رئیس جهاد دانشگاهی افزود: مدیران و کارگزاران دولتی و بخش خصوصی نیز که دارای پروژه هستند نیز باید از محصول ایرانی استفاده کنند یعنی به لحاظ فرهنگی باید صدا و سیما و سایر رسانه‌ها روی این موضوع کار کنند که مردم پیامد عدم حمایت از محصول ایرانی را متوجه شوند و هیچ ایرادی ندارد که اگر الان نیز  مشکلی وجود دارد از محصولی استفاده کنیم، اما از طرف دیگر دولت به عنوان برنامه‌ریز و تولید کننده موظف باشند که تولید را ارتقاء دهند.

برای حمایت از کالای داخلی، دنیا یک را پیموده؛ که آن هم حمایت مردم و دولت و تولید کننده از کالای ملی است

طیبی با بیان اهمیت حمایت از تولید ملی گفت: هم مردم، هم دولت و هم تولید کننده باید از کالای ملی حمایت کنند. این‌ها راه‌هایی است که در دنیا پیموده شده. باید یک اجماع نخبگانی به وجود بیاید. ما حداقل باید مرز دعواهایمان را مشخص کنیم. اقتصاد نباید مرز دعوای ما باشد. اگرچه اقتصاد با سیاست تنیده شده و قابل جدا کردن نیست، اما باید بنشینیم و به یک اجماع نخبگانی برسیم و برنامه‌ریزی بلند مدت کنیم. بدون شک ما به 10 سال زمان نیاز داریم تا بتوانیم کشور را به نقطه بسیار مطلبوبی برسانیم.

وی در خصوص راهکارهایی برای رسیدن به تولید کالای با کیفیت ایرانی، اظهارکرد: ما باید جامع به این مساله نگاه کنیم. در ابتدا باید اراده ملی را در کشور به وجود بیاوریم و بعد از اراده برنامه‌ریزی کنیم و آن برنامه را به درستی اجرا کنیم. ما به عنوان یک موسسه تحقیقاتی آمادگی اجرای پروژه‌هایی بزرگ را داریم اما تا وقتی که کسی سراغ ما نیاید، این محقق نمی‌شود.

رئیس جهاد دانشگاهی گفت: در طول عمر 37 ساله جهاد دانشگاهی همیشه خود ما سراغ این رفته‌ایم که بدانیم جامعه چه نیازهایی دارد تا بر مبنای آن تولید فناوری کنیم و به ندرت بخش خصوصی سراغ ما آمده است.

وی تاکید کرد: ما به برنامه‌ریزی، دقت شدید در نظارت بر برنامه‌ریزی و اجرای برنامه نیاز داریم. در حوزه منابع مالی ما باید واقعا پول داشته باشیم تا هزینه کنیم. ما الان پولی نداریم که هزینه کنیم. خود ما به سازمان برنامه‌ریزی و بودجه مراجعه می‌کنیم و می‌گوییم هر پولی که شما به ما داده‌اید ما ارزش افزوده‌ای حداقل پنج برابری بر روی آن ایجاد کرده‌ایم، اما به ما می‌گویند که ما منابع مالی‌مان محدود است.

مردم منافع دراز مدتشان را بر رضایت آنی خود ترجیح ندهند

طیبی افزود: اما از سوی دیگر با خود می‌گویم چرا ما باید پول بدون زحمت در اختیار مردم بگذاریم. پول باید در مقابل کار باشد. گاهی پولی به افراد داده می‌شود که فرد حس می‌کند دیگر احتیاج به کار کردن ندارد. در یکی از سازمان‌های امدادی ما به هر یک از افراد حدودا 140 هزار تومان داده می‌شود. در این صورت یک خانواده پنج نفره 700 هزار تومان ماهانه دریافت می‌کنند و در مناطق روستایی با احتساب مبلغ دریافتی از یارانه شاید با خود فکر کنند چرا باید کار کنند. ما نباید پول بدون زحمت به کسی بدهیم، مگر اینکه تشخیص دهیم اضطرار دارد.

رئیس جهاد دانشگاهی اظهارکرد: ما مشکلمان را اراده، برنامه‌ریزی جامع دراز مدت و ساختار سازی برای اجرای آن برنامه می‌دانیم و مشکلی در تولید علم و فناوری نداریم، اگر جایی هم در مورد فناوری به موقع اقدام نکردیم، بازار را در مقابل انتقال فناوری به داخل کشور در اختیار قرار دهیم.

دکتر طیبی افزود: ما تجربه این را داریم که حتی شرکت خارجی‌ای که حاضر نبوده به ما فناوری منتقل کند، در تعامل بین مهندسین ما با آن‌ها در حین انجام کار به طور طبیعی فناوری انتقال پیدا کرده است.

وی در پایان تصریح کرد: مردم باید حمایت کنند و منافع دراز مدتشان را بر رضایت آنی خود ترجیح ندهند. برای مثال، در حال حاضر ممکن است که یخچال خوب خارجی خریداری کنم، اما اگر یخچال ایرانی را بخرم و پیگیر آن شوم که مشکلات و ایرادهایش برطرف شود، منافع آتی من تامین می شود و اگر این کارخانه یخچال‌ سازی کارخانه بزرگی شود که همه نیاز ملی را تامین کند و صادرات نیز انجام دهد، هزاران جوان ایرانی را مشغول به کار می‌کند.