به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا،دانش رباتیک علمی میان رشته ای متشکل از علوم مهندسی مکانیک، مهندسی برق، رایانه و هوش مصنوعی و مهندسی مواد همچنین شامل طراحی، ساخت، برنامه نویسی و استفاده از ربات ها در رشته های مختلف است؛ به نوعی که ربات بی جان و روح بتواند مسئولیت های انسانی را در دایره تعریف شده حتی با کیفیت بهتر انجام دهد.
هر چند طرح اصلی ساخت و استفاده از انسان خودکار سابقه دیرینه ای دارد؛ اولین ربات های برقی مستقل با رفتاری پیچیده توسط ویلیام گری والتر از موسسه عصب شناسی بردن در بریستول انگلیسی سال های 1948 و 1949 طراحی شد.
در پی 70 سالی که از ساخت و توسعه ربات ها در جهان می گذرد؛ این دانش به دلیل جذابیت ها و توانایی افزایش بهره وری در صنایع مختلف، همچنین کمک به نیروی انسانی در مواقع خطر مانند اطفای حریق و نجات غریق توانسته است دانشمندان مختلف را به خود جلب کند. همین امر موجب شده است که مراکز مختلف تحقیقاتی و دانشگاه ها به آموزش این رشته و دانشجویان علاقمند و در حال تحصیل در رشته های مرتبط از جمله الکترونیک، مکانیک، نرم افزار و نظایر آن روی آورند.
استفاده از ربات ها در صنایع و یا برای جلوگیری از خطراتی که نیروی انسانی مانند آتش نشانان را تهدید می کند، امروزه به موضوعی مهم تبدیل شده است، اما به نظر می رسد در کشورمان هنوز از همه توان علمی در این زمینه استفاده نمی شود.
به گفته رئیس کمیته ملی رباتیک، آمار دقیقی از میزان استفاده ربات ها در صنایع کشور نیست، اما احتمالا تنها 10 درصد از صنایع کشور از ربات های پیشرفته استفاده می کنند، در حالی که این آمار در دنیا 60 تا 70 درصد است.
دکتر مرتضی موسی خانی اخیرا در نشست خبری سیزدهمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد تهران اضافه کرد: این عدد نشان می دهد صنایع کشور نتوانسته اند به سمت به کار گیری ربات های پیشرفته حرکت کنند.
در همین حال رئیس دانشکده برق دانشگاه خواجه نصیر طوسی به خبرنگار علمی ایرنا گفت: در صنایع داخلی به ویژه صنایع خودروسازی از ربات ها زیاد استفاده می شود، برای نمونه کارخانه ایران خودرو در خط تولید از ربات های فراوانی کمک می گیرد اما این ربات ها بومی نیستند.
این امر می تواند به دلایل مختلف روی دهد که کیفیت پایین ربات های تولید داخل، حمایت نشدن صنعت جوان رباتیک توسط صنایع قدیمی و حتی دولت، همچنین ارتباط ناقص صنعت و دانشگاه و ترس از افزایش نرخ بیکاری به دلیل جایگزینی نیروی انسانی با ربات ها از جمله این دلایل است.
دکتر حمیدرضا تقی راد افزود: نکته اول بحث اعتماد به دانشگاه است و باید در این زمینه ربات های باکیفیت در دانشگاه ها تولید شود؛ موضوع دوم اقبال صنایع به کالاهای ایرانی است که در هر دو زمینه ضعف داریم. وقتی تولید ربات ها در سطح مسابقات باقی می ماند؛ گام های بعدی برای صنعتی شدن طی نمی شود.
وی خاطرنشان کرد: از طرف دیگر صنایع ما هنوز آمادگی حمایت از مراحل رشد طبیعی صنعت رباتیک را ندارند و به رغم توان خوب داخلی، توسعه این دانش هنوز با محدودیت های زیادی روبروست.
جوانان دانشجو و دانش آموز ایرانی با رغبت در مسابقات روباتیک داخلی و خارجی شرکت و عناوین خوبی کسب می کنند.
مسابقات ربوکاپ و فیراکاپ دو مسابقه اصلی در این حوزه است که به صورت جهانی هر ساله برگزار می شود. مسابقات ربوکاپ توسط فدراسیون جهانی ربوکاپ و فیراکاپ را فدراسیون بین المللی ربات فوتبال برگزار می کند.
سالانه مسابقات ملی مختلفی نیز در سطح دانشجویی و دانش آموزی و آزاد برگزار می شود؛ اما بیشتر علاقمندان برای حضور در روبوکاپ و فیراکاپ تلاش می کنند.
کمیته ملی ربوکاپ ایران و کمیته ملی رباتیک جمهوری اسلامی ایران (فیرا) مسابقات را در سطح ملی در ایران برگزار می کنند و معمولا برگزیدگان این مسابقات به رقابت های جهانی اعزام می شوند.
ربوکاپ آزاد ایران که هر ساله فروردین ماه در تهران به همت کمیته ملی ربوکاپ و دانشگاه آزاد قزوین برگزار می شود، محمل خوبی برای رقابت هایی است که علاقمندانی را از خارج ایران نیز میزبانی می کند.
این رقابت ها امسال با حضور 478 تیم و 38 تیم خارجی از کشورهایی از جمله ترکیه، آلمان، چین، آمریکا، هلند، فرانسه، انگلیس، پرو، هند، سنگاپور و کره در سه لیگ اصلی دانش آموزی، دانشجویی و کاربردی روزهای 16 تا 18 فروردین در محل نمایشگاه بین المللی تهران برگزار شد.
مسابقات سال جاری ربوکاپ آزاد ایران با رونمایی از یک ربات آتش نشان همراه بود که در لیگ ربات های کاربردی رونمایی شد و به گفته دکتر موسی خانی، دو حادثه تلخ ملی آتش سوزی در پلاسکو و غرق شدن نفت کش سانچی دلیل اجرای کار و توسعه دادن این نوع ربات ها بوده است.
به واقع، فارغ از اینکه صنایع چقدر به سوی به کارگیری ربات ها گام برخواهند داشت و صرف نظر از بحث بر سر بیکاری نیروی کار انسانی به دلیل استفاده از ربات ها و یا استدلال موافقان ربات ها که معتقد به افزایش بهره وری هستند، به نظر می رسد تعریف ماموریت های جدید دانش رباتیک و توسعه این علم در حوزه هایی که قطعا نیروی انسانی به آسانی از عهده امور برنمی آید، می تواند به نوعی به توسعه این دانش کمک کند.
دکتر مرتضی موسی خانی به خبرنگار گروه علمی ایرنا در مورد ربات آتش نشان که توانایی تحمل دمای 1000 درجه را دارد، گفت: این ربات در واقع با هدف از بین بردن محدودیت ورود آتش نشانان به میان آتش و دمای بسیار بالا که حتی پیشرفته ترین لباس های آتش نشانی نیز توان تحمل در برابر آن را ندارند، ساخته شده است.
این ربات که محصول مرکز تحقیقات مکاترونیک دانشگاه آزاد اسلامی قزوین است، از یک بدنه دو جداره تشکیل شده است که آب در درون آن می چرخد و به صورت بای پس بیرون می ریزد که هم بدنه را خنک می کند و هم قابلیت ورود به فضای آتش را ایجاد می کند.
غیر از این، در لیگ ربات های کاربردی نیز با توجه به حادثه غرق شدن کشتی سانچی ربات های زیردریایی مد نظر قرار گرفته بودند. یک ربات زیر دریایی در آزمایشگاه ربات های زیر دریایی دانشگاه آزاد قزوین به طول 90 سانتی متر، عرض 65 سانتی متر و ارتفاع 55 سانتی متر طراحی و ساخته شده است. وزن این ربات 50 سانتی متر است که قادر به انجام عملیات جستجو با عمق 100 متری آب است.
همچنین ماکت کشتی سانچی در اندازه ای مناسب ساخته شده بود و تیم‌ها باید راهکارهایی برای امداد و نجات این کشتی ارائه می دادند.
رشته مستقل رباتیک در دانشگاه ها باشد یا نباشد؟
با اینکه اقبال صنایع به ربات های تولید داخل یکی از مهم ترین مسایل حوزه رباتیک است، چالش های دیگری هم پیش روی علاقمندان این حوزه وجود دارد.
محمد کوشا از اعضای تیم وی سی سی /VCC از دبیرستان رضا واثقی اصفهان است که در لیگ مسابقات فوتبالیست وزن آزاد رتبه نخست را کسب کرد.
وی با اشاره به هزینه های فراوان ساخت و توسعه ربات ها ادامه داد: هزینه های ساخت ربات ها را امسال بنیاد فرهنگی امام محمد باقر (ع) تامین کرده است، حدودا برای ساخت هر ربات 8 میلیون تومان هزینه کرده ایم و این یکی از چالش های پیش روی دانش آموزان علاقمند به رباتیک است؛ زیرا معمولا این هزینه ها از جایی تامین نمی شود.
کوشا همچنین در مورد ادامه تحصیل در دانشگاه توضیح داد: رباتیک به عنوان رشته مستقل در دانشگاه ها تدریس نمی شود و علاقمندان مجبورند در رشته های نزدیک مانند نرم افزار، مکانیک، برق تحصیل کنند در حالیکه در دانشگاه های کشورهای دیگر مهندسی رباتیک تدریس می شود ولی هوش مصنوعی هم در ایران بعد از مقطع کارشناسی وجود دارد.
مشکلی که دکتر تقی راد در مورد آن توضیح داد: این موضوع از 5 سال قبل در انجمن علمی رباتیک نیز مطرح است؛ از نظر ما تاسیس این رشته در سطح کارشناسی ضرورتی ندارد.
وی ادامه داد: علاقمندان می توانند در یکی از رشته های پایه مهندسی شامل نرم افزار، الکترونیک، مکانیک و مهندسی مواد تحصیل کرده و در مقاطع ارشد و دکتری بسته به علاقمندی خود به رشته های رباتیک، مکاترونیک یا هوش مصنوعی تغییر گرایش دهند.
مسابقات خوب یا بد؟
یکی از اعضای تیم ام آر ال/MRL از دانشگاه آزاد قزوین نیز که در لیگ فوتبالیست سایز متوسط برگزیده رقابت فنی شناخته شده است، در مورد حمایت های دانشگاه در این زمینه می گوید: یک مشکل فعالان در عرصه رباتیک این است که به دلیل سختی مسابقات جهانی فیراکاپ و ربوکاپپ، بیشتر باید روی آمادگی برای مسابقات متمرکز شوند و زمان زیادی برای مذاکره با صنایع و تجاری سازی دستاوردهای خود ندارند.
پدرام سلیمی ادامه داد: دلیل دیگر علاقه نداشتن صنایع به استفاده از ربات ها و چالش های فراوان تعامل با آنهاست.
غیر از دشواری مسابقات اصلی ربوکاپ آزاد و فیراکاپ، کثرت مسابقات ملی و استانی نیز می تواند بخشی از توجه و نیروی دانشجویان و دانش آموزان علاقمند به این رشته را به خود معطوف کند.
دکتر تقی راد در مورد کثرت مسابقات می گوید: در انجمن علمی رباتیک ما نیز موافق تجمیع این مسابقات هستیم؛ اما نمی توان مانع برگزاری مسابقات مثلا در یک دبیرستان برای دانش آموزان علاقمند شد زیرا شرکت در مسابقات ملی ربوکاپ آزاد ایران و فیراکاپ به دلیل دشواری و استرس زیاد برای همه ممکن نیست.
وی گفت: با وجود این، طی 13 سالی که مسابقات ربوکاپ آزاد برگزار می شود بسیاری مسابقات ملی دیگر تجمیع شده است.
نقش فراوان ربات ها در صنایع ماشین سازی چین
با این همه و با گسترش کاربردهای فناوری، گسترش ربات ها و به کارگیری آنها در صنایع بیش از پیش اهمیت پیدا می کند.
جی جون هی/Jijun He سرپرست تیم میراکل 2018/ miracle 2018 از چین که در مسابقات روبوکاپ مقام دوم را در لیگ شبیه ساز فوتبال دوبعدی کسب کرد، گفت که دانش رباتیک در صنایع مختلفی مانند خودروسازی و مکانیک بیشتر قابل استفاده است و در چین هم اکنون در همین صنایع نقش مهمی دارد.