پیام‌رسان‌ها بخش مهمی از تعاملات روزانه انسان‌های امروزی را به خودشان اختصاص داده‌اند. این نرم‌افزارها بر روی تلفن‌های همراه و کامپیوترهای همه ما نصب هستند و بخش مهمی از ارتباطات ما را تشکیل می‌دهند. بااین‌وجود به نظر می‌رسد که فضای دولتی ما علیه پیام‌رسان‌های خارجی تعیین‌شده است و مقامات ما تأکیددارند که باید در این زمینه بومی‌سازی شود.
در ادامه به دلایلی اشاره خواهیم داشت که نشان می‌دهد این رویکرد به‌هیچ‌عنوان درست پایه‌ریزی نشده است و چرا پیامم رسان‌های داخلی نمی‌توانند جایگزینی برای پیام‌رسان‌های بین‌المللی باشند.
اعتمادسازی، حلقه گمشده
نخستین مبحثی که در این زمینه به چشم می‌خورد، بستر اعتمادسازی است. در طول چند سال گذشته هر بار که مقامات کشور ما با اطمینان از گران نشدن یک کالا یا خدمات حرف زدند، دقیقا عکس آن رخ داد و به همین دلیل نیز وقتی‌که مقامات ما با اعتماد کامل از نرم‌افزارهای داخلی و امنیت آن‌ها سخن می‌گویند، عکس این موضوع در ذهن مخاطب ایرانی شکل می‌گیرد.
این امر به‌سادگی نشان می‌دهد که حلقه گمشده این ارتباط، اعتمادسازی است. مردم نیاز دارند تا بتوانند به چیزی اعتماد کرده و سپس به سراغ استفاده از آن بروند. از سوی دیگر مسئولان کشور ما انتظار دارند که مردم بدون اعتماد و به‌صورت مستقیم به پیشنهاد آن‌ها تن بدهند که این امر موجب ایجاد حس دوری بیشتر بین مقامات و مردم خواهد شد.
اعتمادسازی امری دشوار نیست و تنها می‌توان بازمان و انرژی مناسب، خیریت نیت را به مردم ثابت کرد. با این حال عجله برای تعویض پیام‌رسان‌های خارجی با ایرانی موجب می‌شود که این حلقه شکل نگیرد. خدماتی از قبیل ترافیک رایگان برای پیام‌رسان‌های داخلی بیشتر شبیه به مشوق‌های پرزرق‌وبرق به نظر می‌رسند تا اعتمادسازی. مردم باید بتوانند با این نرم‌افزارها ارتباط برقرار کرده و سپس خودشان آن را به یکدیگر انتقال بدهند. تجربه اثبات کرده است که اجبار می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد.
از اختیار تا اجبار
نزدیک به صد سال پیش، کشف حجاب به‌صورت اجباری انجام شد ولی مردم ما نشان دادند که با اجبار مخالف هستند و دین و حجاب خود را حفظ کردند. همین موضوع در ابعاد به‌مراتب کوچک‌تر درزمینهٔ پیام‌رسان‌ها به چشم می‌خورد. مردم باید حق انتخاب داشته باشند و در این میان نرم‌افزارهای داخلی باید به‌قدری تقویت شده و امکانات مناسب ارائه کنند که مردم به‌صورت خودجوش به‌سوی آن‌ها روانه شوند.
اختیار نصب و انتخاب یک برنامه موجب می‌شود که انتخاب، به‌صورت عاقلانه انجام شود و درگیری کاربر نیز در سطحی بالا با برنامه شکل‌گرفته و جدایی از برنامه برای او سخت خواهد شد. بااین‌وجود انتخاب اجباری با حس دائمی تلاش برای فرار همراه خواهد بود و به‌این‌ترتیب ریزش کاربر پس از انتخاب اجباری به امری قابل پیش‌بینی بدل خواهد شد.
در تمامی جهان نرم‌افزارهای پیام‌رسان به‌دلخواه قابل انتخاب هستند، تقریبا در کمتر کشوری پیام‌رسان تولیدی آن کشور محبوب‌ترین است که سرآمد این موارد، آمریکا و چین هستند که نرم‌افزارهای فیس‌بوک مسنجر و وی چت در آن‌ها محبوبیت بالایی دارند. بااین‌وجود سایر کشورها حتی روسیه نیز اختیار انتخاب را به مردم داده‌اند و این اختیار موجب تبلور نرم‌افزارهای بومی شده است. نرم‌افزار جنجالی تلگرام، در دل روسیه رشد داده‌شده است و تنها با تکیه‌بر امکانات خود به محبوبیت فعلی دست پیداکرده است.
فناوری و آزمون‌وخطایی که پس داده نشده
در ساخت نرم‌افزار و تحلیل بازار، مبحثی به نام تحلیل قله‌های خالی وجود دارد. نرم‌افزارهای امروزی ایران بدن تحلیل این مورد به کپی کردن امکانات دیگران می‌پردازند. نرم‌افزارهای پیام‌رسان داخلی باید ابتدا ببیند که نیاز کاربران چیست و سپس ببیند که در کدام بخش، نرم‌افزارهای دیگر به این نیاز رسیدگی نکرده‌اند. نتیجه این امر نیز این خواهد بود که کاربران برای رفع نیاز یادشده به نرم‌افزار بومی روی خواهند آورد.
به‌این‌ترتیب باید گفت که نرم‌افزارهای بومی می‌توانند به این نیازها رسیدگی کرده و به عناصری محبوب بدل شوند ولی بدون انجام این کار، شانسی برای رقابت با دیگر نرم‌افزارها نخواهند داشت، حتی با حمایت شدید دولتی.
احمد محمدحسینی
No tags for this post.