کتیرا، صمغی طبیعی است که از گیاهی به نام گون یا آستراگالوس ترشح می‌شود. این گیاه در منطقه‌های مرتفع آسیا در محدوده ترکیه تا افغانستان می‌روید. کتیرا از دیرباز کاربرد گسترده‌ای در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی، کاشی و سرامیک، نساجی و همچنین طب سنتی داشته است.
امروزه هم با توجه به ویژگی‌های مناسب و سابقه کاربرد کتیرا در پزشکی سنتی، ایجاد فرصت‌های جدید استفاده از این ماده، به‌ویژه در پزشکی و زیست‌پزشکی امکان‌پذیر بوده و مناسب به نظر می‌رسد.
کتیرا، صمغی طبیعی است که از گیاهی به نام گون یا آستراگالوس ترشح می‌شود. این گیاه در منطقه‌های مرتفع آسیا در محدوده ترکیه تا افغانستان می‌روید.
در این رابطه، پژوهشی مروری توسط محققین ایرانی انجام‌شده تا ضمن شناخت بیشتر ویژگی‌های کتیرا، امکان استفاده از آن در کاربردهای جدید زیست‌پزشکی بحث و بررسی شود.
آقای مسلم توکل، محقق پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای یزد که با همکاری آقای محمدامین محمدی فر از دانشگاه صنعتی دانمارک، این پژوهش مروری را انجام داده‌اند، در رابطه با کتیرا می‌گویند: «کاربردهای سنتی و متداول کتیرا، موارد متعددی را شامل می‌شوند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: این صمغ در صنایع غذایی به‌عنوان قوام دهنده، تعلیق کننده و پایدارکننده در فرآورده‌های گوناگونی مانند بستنی، نوشیدنی، شیرینی، شکلات، سس و پاستیل استفاده می‌شود».
این محققین بنا بر نتایج تحقیق خود، می‌افزایند: «این صمغ، در پزشکی سنتی، در نقش مرهم سوختگی و التیام دهنده زخم‌های سطحی استفاده می‌شده است. کتیرا موجب افزایش سرعت بهبود و بسته شدن زخم‌ها و همچنین موجب بهبود تشکیل بافت گرانوله و بازسازی مخاطی می‌شود. همچنین، صمغ کتیرا در صنایع دارویی به‌عنوان یک عامل تعلیق کننده برای جلوگیری از رسوب‌دهی مواد نامحلول و پایدارسازی تعلیق‌های دارویی روغن در آب و آب در روغن استفاده می‌شده است».
به گفته محققین فوق که نتایج پژوهش آن‌ها در نشریه «شیمی و مهندسی شیمی ایران» که توسط پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی ایران زیر نظر جهاد دانشگاهی منتشر می‌شود، منعکس گردیده، کتیرا، کاربردهای گوناگونی نیز در 
توکل و محمدی فر می‌گویند: «کتیرا به دلیل داشتن ویژگی‌های دلخواهی مانند آب‌دوستی، ماهیت یونی، حضور گروه‌های عاملی حساس به pH و زیست‌تخریب‌پذیری، دارای پتانسیل استفاده در سامانه‌های کنترل رهایش داروی هیدروژلی است. به‌علاوه، کتیرا به دلایلی مانند آب‌دوستی، زیست‌سازگاری، حضور گروه‌های عاملی و ساختار نزدیک به پلیمرهای موجود در بدن و حضور مونوساکاریدهای خاص در ساختار به‌عنوان یک ماده امیدوارکننده می‌تواند برای تهیه داربست‌های مورداستفاده در مهندسی بافت ارزیابی شود».
یافته‌های پژوهش مورداشاره، در کل نشان از آن دارند که صمغ طبیعی کتیرا، در مقایسه با پلیمرهای زیستی دیگر مورد استفاده در زیست‌پزشکی، ازنظر قدرت جذب و نگهداشت آب، قابل رقابت بوده و دارای زیست‌سازگاری مناسبی است. افزون بر این، به دلیل داشتن مونوساکاریدهای خاص در ساختار خود، قابلیتی منحصربه‌فرد در کاربردهای خاص مهندسی بافت و رهایش ژن و دارو داشته و لذا می‌تواند به‌عنوان یک ماده مطلوب، مورد ارزیابی بیشتر جهت استفاده‌های آتی قرار گیرد».
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: توکل، م. و محمدی‌فر، م. 1396. مروری بر صمغ کتیرا و استفاده از آن در زیست‌پزشکی. نشریه شیمی و مهندسی شیمی ایران، 36(2): 20-1.
No tags for this post.