اختلالات روانی پس از زایمان به سه دسته طبقه‌بندی می‌گردند: اندوه پس از زایمان، افسردگی پس از زایمان و سایکوز پس از زایمان. افسردگی پس از زایمان یک اختلال خلقی و روانی جدی با شیوع گاهی تا 41 درصد است و بیش از 12.5 درصد از پذیرش‌های زنان به دلیل مشکلات روانی را در مراکز بهداشتی درمانی به خود اختصاص می‌دهد.
به اعتقاد متخصصین، سواد سلامت، یک مهارت فردی و اجتماعی و شامل ظرفیت و توان دسترسی، فهم و درک، پردازش و ارزیابی، تصمیم‌گیری و رفتار در خصوص اطلاعات و خدمات پزشکی و سلامت است که لزوما به سال‌های تحصیل یا توانایی خواندن و نوشتن عمومی برنمی‌گردد.
یکی از راه‌های دور ماندن از مشکلات روانی، افزایش سطح سواد سلامت است. به اعتقاد متخصصین، سواد سلامت، یک مهارت فردی و اجتماعی و شامل ظرفیت و توان دسترسی، فهم و درک، پردازش و ارزیابی، تصمیم‌گیری و رفتار در خصوص اطلاعات و خدمات پزشکی و سلامت است که لزوما به سال‌های تحصیل یا توانایی خواندن و نوشتن عمومی برنمی‌گردد. اما باوجود اهمیت بسیار زیاد امر سواد سلامت در کیفیت زندگی و ارتقای سلامت مادران، متاسفانه در ایران تاکنون به این موضوع به‌خوبی پرداخته نشده است.
لذا محققینی از دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه علوم پزشکی البرز و پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی در این خصوص مطالعه‌ای را به انجام رسانده اند که در آن ارتباط وضعیت افسردگی پس از زایمان با سطح سواد سلامت زنان نخست‌زا در بین مراجعین به مراکز بهداشتی-درمانی به صورت علمی، ارزیابی شده است.
در این مطالعه، تعداد 375 زن باردار نخست‌زای واقع در سه‌ماهه سوم بارداری که از مراجعین مراکز بهداشتی-درمانی شهر کرج بودند، پس از آگاهی از اهداف پژوهش و کسب رضایت آگاهانه، سوالات جمعیت شناختی و باروری طراحی‌شده توسط پژوهشگر، پرسشنامه سواد سلامت جمعیت شهری و پرسشنامه گونه ایرانی افسردگی بارداری و پس از زایمان را تکمیل کردند.
این افراد، مجددا و در هفته هشتم پس از زایمان، مجددا مورد پیگیری پژوهشی قرار گرفته و ضمن مشخص کردن نوع زایمان، پرسشنامه‌های تحقیقاتی لازم را در خصوص افسردگی پس از زایمان تکمیل کردند. در نهایت نیز، داده های به دست آمده، توسط محققین و به کمک روش ها و نرم افزارهای آماری مورد تجزیه‌وتحلیل دقیق قرار گرفت.
بر اساس نتایج این مطالعه، سطح سلامت 210 نفر از افراد، مطلوب ارزیابی شد، ولی در 138 نفر نیز، سطح سواد سلامت، نامطلوب بود.
نتایج نشان داد که افسردگی پس از زایمان، با نمره سواد سلامت افراد، ارتباط معنی‌دار و قابل توجهی دارد. به عبارت دیگر، هرچه افراد از سواد سلامت مطلوب‌تری برخوردار باشند، میزان ابتلای آن‌ها به افسردگی پس از زایمان کمتر بوده 
خانم مینور لمیعیان، پژوهشگر گروه مامایی و بهداشت باروری دانشگاه تربیت مدرس و همکارانشان، در خصوص سایر نتایج می‌گویند: «افسردگی پس از زایمان، با موارد دیگری نیز مثل خواسته یا ناخواسته بودن بارداری، نمره افسردگی در سه‌ماهه سوم بارداری، سزارین به دلایل پزشکی و اورژانس، ارتباط معنی‌داری نشان می دهد. ولی با توجه به نتایج به دست آمده ما، به نظر ارتباطی با سن زنان، شاخص توده بدنی، سن هنگام ازدواج، جنسیت نوزاد و سزارین انتخابی ندارد».
لمیعیان و همکاران ادامه می‌دهند: «عدم توجه به عواقب بارداری‌های ناخواسته و کمرنگ شدن نقش متخصصان حرفه مامایی در خصوص تنظیم خانواده در مراکز بهداشتی-درمانی کشور، می‌تواند به عنوان زنگ خطری برای بهداشت جسمی و روانی زنان کشور محسوب شود».
به اعتقاد این محققان که نتایج پژوهش آن‌ها در نشریه «پایش» وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی منتشر شده است: «با توجه به نتایج مطالعه انجام‌شده، به نظر می‌رسد که افزایش آگاهی‌های بهداشتی و سواد سلامت زنان به‌ویژه زنان باردار می‌تواند کمک شایانی برای سلامت روان آن‌ها باشد و از مسائلی نظیر افسردگی پس از زایمان جلوگیری کند».
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: غفارزاده خویی، م. و همکاران. 1396. ارتباط وضعیت افسردگی پس از زایمان با سطح سواد سلامت زنان نخست‌زا. نشریه، 16(6): 805-797.
No tags for this post.