آب آینه پاسخ در طبیعت

به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا،آب مایه حیات و زندگی است و بی شک در صورت نبود آب، حیات هم نیست؛ در چند سال گذشته به علت فشار بیش از حد بر منابع آبی؛ جهانیان به فکر چاره ای برای حفظ آن بر آمدند از این رو یک روز را به عنوان روز جهانی آب انتخاب کردند که هر سال شعار مخصوص به خود را دارد.
در واقع تغییر اقلیم، کاهش بارندگی، برداشت بی رویه از منابع آبی و مدیریت نادرست از سفره های آبی زیرزمینی کمبود آب را در دنیا از جمله کشور ما رقم زده است، بر این اساس در سال 1992 و در بیست و یکمین دستور جلسه کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل که در شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار شد، موضوع روز جهانی آب رسما مطرح شد، در این کنفرانس از تمام کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه 21 سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه ‌سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند و از طریق پخش و اشاعه نشریات و برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌ها در گرامیداشت آن بکوشند.
از آن سال تاکنون 22 مارس برابر با 2 فروردین، از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی آب نامگذاری شده است و هر سال شعار مخصوص به خود را دارد که شعار امسال 'طبیعت برای آب' Nature for Water انتخاب شده است، به این معنی که چگونه می توان از طبیعت برای غلبه بر چالش های آبی قرن 21 استفاده کرد.
به واقع، راه حل های طبیعت محور پتانسیل رفع بسیاری از چالش های آبی ما را دارند.
تورج فتحی کارشناس مسایل آب روز پنج شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا درباره شعار امسال روز جهانی آب گفت: شعاری که امسال برای روز جهانی آب در نظر گرفته شده می خواهد به ما بگوید هر آنچه نشاندهنده فعالیت های انسانی است چه در مقیاس جهانی مانند پدیده تغییر اقلیم و چه در مقیاس محلی تر و منطقه ای تر مانند آلودگی آب ها و رودخانه ها روی سیاره زمین اثر گذاشته است.
وی افزود: در تمام این پدیده ها می توانیم وضعیت عملکرد خود را در طبیعت ببنیم، به عنوان مثال به جز بحث خشکسالی در کشور ما که بخشی از آن مربوط به شرایط اقلیمی و طبیعی کشور است، بقیه فعالیت هایی که در ایران در منابع آب با هدف توسعه کشور انجام داده ایم، امروزه اثرات منفی خود را بیشتر از گذشته نشان می دهد.
وی اظهار کرد: یکی از مسایلی که در محیط زیست بیشتر نمود دارد این است که پدیده ها و بحران های محیط زیست معمولا اتفاقاتی هستند که در مقیاس دهه ای خود را نشان می دهند.
فتحی ادامه داد: به عنوان مثال بعد از جنگ تحمیلی، توسعه در کشور آغاز شد بر این اساس سدهای زیادی طراحی و اجرا شدند در واقع ساخت این سدها از اوایل دهه 70 آغاز شد و تا دهه 80 ادامه یافت اما اثرات آنرا در دهه 90 می بینم.
وی به حوضه آبریز دریاچه ارومیه اشاره کرد و گفت: در حوضه آبریز دریاچه ارومیه صدها سد ساخته شد یا فقط در حوزه استحفاظی استان آذربایجان شرقی بیش از 90 سد ساخته شد این تعداد سد عموما در دهه 70 و 80 احداث شده اند و تعداد اندکی در دهه 90 ساخته شدند به ویژه اینکه از سال 92 به این طرف سدهای در حال ساخت یا مطالعه به آن صورت نداشته ایم، بنابراین اتفاقاتی که در دو دهه اخیر در این حوضه آبریز افتاد باعث شد تقریبا سه دهه بعد پدیده خشک شدن دریاچه ارومیه خودش را نشان دهد.
وی افزود: همواره باید این موضوع را مد نظر داشته باشیم پدیده هایی که در محیط زیست منجر به بحران می شوند پدیده هایی هستند که در مقیاس های زمانی کوتاه مدت کمتر خودشان را نشان می دهند معمولا بحران های اصلی خودشان را به صورت دهه ای نشان می دهند.
فتحی ادامه داد: تغییر اقلیم هم همینطور است ، در واقع پدیده ای است که در سال های اخیر بیشتر تجربه می کنیم اما از دهه ها قبل یعنی بعد از جنگ جهانی دوم که کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شروع به توسعه کشورهای خود کردند آغاز شد زیرا در این زمان مصرف سوخت های فسیلی افزایش یافت، غلظت گازهای گلخانه ای در جو زمین بالا رفت و به تدریج هر سال روند افزایشی یافت و هر دهه نسبت به دهه قبل بیشتر شد.
وی افزود: با این روند از یک دهه پیش به این طرف اثرات آن را در قالب بروز برخی پدیده ها مانند گرد و غبار به خصوص در کشور خود بیشتر از سایر مناطق دنیا احساس می کنیم، البته ممکن است بخشی از آن ناشی از سوء مدیریت در منابع آب باشد اما بخش اصلی آن ناشی از تغییرات اقلیمی است که در این منطقه اتفاق افتاده است.
فتحی اظهار کرد: اما در داخل کشور اگر نگاه محلی تری بر منابع آبی خود بیندازیم می بینیم که رفتار خوبی در مورد منابع آبی خود نداشته ایم این رفتار بد هم از نگاه مدیریتی و هم اجتماعی، مردمی و فرهنگی قابل تامل است.
کارشناس مسایل آب به جنبه مدیریتی آن اشاره کرد و گفت: طی دو دهه اخیر یعنی اوایل دهه 70 تا دهه 80 مدیران و مسوولان در امور آب و سایر دستگاه ها مانند وزارت جهاد کشاورزی، صنعت معدن و تجارت، نفت و سایر دستگاه های اجرایی مجوزهای فعالیت های صنعتی و کشاورزی بی حساب و کتابی را در حوضه حریم منابع آبی صادر کردند که اینها باعث افزایش فشار بیشتر به منابع آبی چه از نظر کمی و چه کیفی شد.
وی افزود: از نظر کمی برخی عملکردها مانند سدسازی ها، در دشت ها و رودخانه های کشور بحران ایجاد کرده اند در واقع افت شدید منابع آب موجب افزایش غلظت آلاینده ها شده است.
فتحی ادامه داد: از سوی دیگر در بسیاری از نقاط کشور فعالیت های صنعتی به شکلی مستقر شده اند که پساب های آنها به نوعی یا مستقیم در منابع آبی تخلیه می شوند یا به طور غیر مستقیم این منابع را به صورت جدی تهدید می کنند.
وی افزود: اکنون تقریبا در استان های شمالی کشور رودخانه ای نداریم که در محدوده پایاب خود وضعیت نرمالی داشته باشد، همه آلوده هستند، وضعیت رودخانه های کارون و دِز را می بینیم که آلوده هستند، وضعیت سایر منابع آبی ما هم تقریبا به همین صورت است یا رودخانه ها کاملا خشک شده اند یا اگر آبی هم در آنها جریان دارد کیفیت بسیار پایینی دارند و به شدت آلوده هستند؛ این نشاندهنده این است که فعالیت های انسانی و توسعه ای که در کشور ایجاد کردیم بدون ملاحظه به حریم اکولوژیکی و حریم کمی و کیفی رودخانه ها و منابع آبی بوده است.
فتحی اظهار کرد: در مجموع با توجه به شعاری که برای روز جهانی در نظر گرفته شده می توانیم بگوییم تصویری که از طبیعت ایران در منابع آبی می بینم در واقع نتیجه عملکرد ما انسان ها در دهه های گذشته است.
وی به بروز سیلاب در کشور به ویژه در استان مازندران اشاره کرد و گفت: اگر آمار سیلاب های هفت دهه پیش و حتی یک دهه اخیر در کشور را در هر منطقه ای از کشور مثلا استان مازندران ببنیم متوجه می شویم که تا چه حد زیادی افزایش یافته است، سیلاب هایی که در طول یک دهه مثلا در دهه 20 خورشیدی در این استان رخ داده کمتر از تعداد انگشتان دست بوده است اما در دهه 80 به کرات سیلاب های وحشتناکی داشتیم که خسارت های سنگینی بر مردم منطقه وارد کرده است.
فتحی تاکید کرد: در دهه اخیر هر بار که رگبارها و بارش های شدید داشته باشیم بدون تردید در استان مازندران سیلاب های خسارت باری را تجربه کردیم این حاصل دست بردن ما در طبیعت است که منجر به جنگل تراشی و از بین رفتن پوشش گیاهی شده است، طبیعت کار خودش را انجام می دهد این رفتار ما است که باعث شدیم در طبیعت تصویر ناخوشایندی در برخی از نقاط کشور ایجاد کنیم، این اتفاقات در مجموع آینه ای از رفتار ما بر محیط زیست کشور است.
وی درباره اینکه آیا امیدی برای بهبود وضعیت و جلوگیری از تخریب بیشتر وجود دارد، گفت: بله اما باید تمام بخش ها هماهنگ تر عمل کنند، یکی از مشکلات ما این است که دستگاه های اجرایی هر کدام بر اساس شرح وظایف و تکالیف قانونی خودشان مستقل عمل می کنند.
وی افزود: به عنوان مثال وزارت جهاد کشاورزی در ارتباط با بهره برداری منابع آب مثلا در استان چهارمحال و بختیاری تعداد زیادی مجوز بهره برداری از آبزی پروری ها صادر کرده است که بر این اساس تعداد زیادی استخرهای آبزی پروری در سرشاخه های کارون در این استان ایجاد شده که تمام آنها در یک بازه زمانی کوتاه کمتر از 10 سال اتفاق است.
فتحی ادامه داد: این استخرها آب خام را از رودخانه بر می دارند و پساب ها و فاضلاب های سرشار از انواع آلودگی ها را دوباره وارد رودخانه می کنند، آنها از مواد آلی تا انواع آنتی بیوتیک ها، داروها و آلاینده های نوظهور برای افزایش ظرفیت میزان پروتیین در استخرها استفاده می کنند که مازاد آنها به صورت فاضلاب دوباره به رودخانه کارون تخلیه می شود.
وی گفت: در نتیجه با این کار یک رودخانه را در سرشاخه آلوده می کنیم زیرا این مجوزها بدون اینکه رعایت حریم کیفی یا وضعیت کیفیت آب رودخانه ها در نظر گرفته شود صادر شده اند در نتیجه وقتی کیفیت آب رودخانه را در پایین دست این آبزی پروری ها ارزیابی می کنیم، می بینیم نسبت به زمان قبل از احداث این استخرها کیفیت آب حداقل سه پله سقوط کرده است .
وی ادامه داد: این افت شدید کیفیت آب در سرشاخه ها نشاندهنده این است که نمی توانیم انتظار داشته باشیم در مناطق پایین دست یعنی در پایاب کیفیت آب مناسب باشد، این وضعیت در مورد خیلی از رودخانه ها مانند هراز و چالوس هم صدق می کند در واقع هر رودخانه ای به شکلی با نوعی از فعالیت ها تحت تاثیر قرار گرفته است.
این کارشناس مسایل آب تاکید کرد: در حالی که می توانیم نسبت به ساماندهی آنها هماهنگ شده تر عمل کنیم ، اگر نسبت به ساماندهی فعالیت هایی که در هر حوزه در هر دستگاه اجرایی انجام می شود نگاه آمایش سرزمین را ایجاد کنیم می توانیم امیدوار باشیم که خیلی از این فعالیت ها را می شود در مدت دو دهه ساماندهی کرد به شکلی که هم در فعالیت های اقتصادی پیشرفت مناسبی اتفاق بیفتد و هم بر محیط زیست فشار و خسارت کمتری وارد شود تا بتواند خودش را بازیابی و احیا کند.

No tags for this post.