تهدید امنیت غذایی ایران با کاهش منابع آب‌های زیرزمینی
هم اکنون حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آب زیرزمینی بوده و بیش از ٧٠ درصد منابع آب زیرزمینی به مصرف کشاورزی می رسد . بنابراین توسعه کشاورزی و صنعت باعث افزایش برداشت از منابع مذکور شده و برداشت بی رویه از مخازن آب زیرزمینی موجب شده که میزان تغذیه آبخوان جوابگوی برداشت نبوده و سطح آب زیرزمینی افت کند.
افت سطح آب زیرزمینی مشکل هایی مانند خشک شدن چاه های آب، کاهش دبی رودخانه و آب دریاچه ها ، تنزل کیفیت آب ، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب و نشست زمین را بدنبال دارد.
امروز افت سطح آب زیرزمینی در اکثر نقاط جهان مشاهده می شود. از میان کشورهایی که بيشترين ميزان استحصال از آب‌های زيرزمينی را دارند، نام ایران نیز به چشم می خورد. طی تحقیقات چند سال اخیر امريكا، چين، هند، بنگلادش، مكزيك و ایران از جمله کشورهایی هستند که سفره‌های آب زير زمينی را تخليه می‌كنند و با آن گندم، برنج و ذرت درست می‌كنند و‌محصولاتی كه صادر می کنند که اصلا با آبی از دست رفته برابری نمی‌كند. در آینده نزدیک اروپای شرقی و آفریقا نیز در معرض تخریب آب های زیرزمینی قرار دارند.
کاهش منابع زیر زمینی؛ تهدید برای امنیت غذایی
این تخریب آب های زیر زمینی به دنبال اتلاف آب در آبيارى محصول های كشاورزی هشداری تهدید کننده برای امنيت غذايی به حساب می آید. در این بین امريكا، مكزيك، ايران و چين در صدر كشورهايی قرار دارند كه اکنون از لحاظ امنيت آبی و غذايی در معرض خطر جدی قرار دارند.
به گفته محمد حاج رسولی ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، هم اکنون براساس آمارهای سالانه وزارت جهاد کشاورزی ۸٬۵ میلیون هکتار اراضی کشاورزی در سطح کشور وجود دارد که به صورت آبی اداره می شوند؛ در این خصوص این میزان سطح زیر کشت آبی عدد بالایی محسوب می شود. در این شاخصه جز ۶ کشوری هستیم که این میزان سطح را در اختیار داریم.
وی افزوده است: در شاخص های بین المللی به ازای هر یک هکتار زمین کشاورزی، امنیت غذایی ۲۵ نفر تامین باید تامین شود؛ در حالی که در کشور ما با این تعداد جمعیت این عدد برای ۱۰ نفر است. در صورتی که آینده نگری داشته باشیم، باید بتوانیم امنیت غذایی ۲۰ نفر را فراهم کنیم که باید با فرصت و تهدید به این شاخص برسیم.
وی بیان کرده است: بارندگی در سطح کشور ۴۰ درصد نسبت به چند سال گذشته کاهش یافته؛ عدم تناسب بارندگی در کشور نگران کننده است. میزان بارش در کل کشور نسبت به سال گذشته ۴۶ درصد و نسبت به درازمدت ۵۱ درصد کاهش یافته است. ورودی آب سدهای کشور پارسال ۱۴ میلیارد متر مکعب بود و ورودی امسال نیز ۱۰ میلیارد مترمکعب است؛ این آمار بیانگر کاهش ۳۴ درصدی ورودی آب به سدها است.
وی با بیان اینکه تا کنون ماهیت آب به عنوان یک نهاده تلقی نشده، گفته است: متاسفانه آب در کشور ما به عنوان یک کالای رایگان در نظر گرفته شده و این موضوع اشکال در قانون گذاری است. از طرفی انگیزه ای هم برای صرفه جویی در مصرف آب وجود ندارد و باز هم منشا این مساله ضعف در قانون گذاری است.
مدیر عامل شرکت مدیریت منابع آب ایران ادامه داده است: اقدام های بسیاری در خصوص مدیریت منابع آبی در کشور انجام شده؛ اما متاسفانه در این زمینه فرصت ها را از دست داده ایم؛ باید در بحث مدیریت منابع آب، اظهار نظرهای کارشناسی شده را در مجامعی که آب را به عنوان یک مسئله واحد تلقی می کنند، مورد توجه قرار داد.
به گفته رحیم میدانی، معاون پیشین آب و آبفای وزیر نیرو، احیای آب‌های زیرزمینی نیازمند 20 سال زمان است. در شرایطی که اکنون با افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی مواجه هستیم، همچنان برخی از افراد به دنبال حفر چاه‌های جدید و فشار به منابع زیرزمینی هستند.
ریشه بحران فعلی ما به برداشت بیش از اندازه از منابع آب کشور بازمی‌گردد. هر ساله به طور متوسط حدود 5.5 میلیارد مترمکعب بیش از توان سفره‌های زیرزمینی آب استخراج می‌کنیم و به طور مرتب قسمت تجدیدپذیر سفره‌های ما خالی می‌شود.
وی افزوده است: راه‌حل رفع معضل های آب کشور تنها در سدسازی یا احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی نیست؛ مدیریت منابع آب دارای فهرست بلندی از فعالیت‌ها است که یکی از آن‌ها می‌تواند اجرای پروژه‌های سدسازی باشد.
وی با اشاره به اینکه بخش اعظمی از آب تجدیدپذیر کشور در حوضه‌های آبریز و کف رودخانه‌ها تبخیر می‌شود، ادامه داده است: براساس آخرین بیلان استخراج شده مشخص شده که 28 درصد از نزولات آسمانی تبدیل به آب‌های سطحی و زیرزمینی شده و مابقی آن تبخیر می‌شود بنابراین، این تمامی حجم آبی است که باید روی آن برنامه‌ریزی کنیم.
وی اضافه کرده است: در حال حاضر 54 میلیارد مترمکعب از آب مصرفی ما مربوط به منابع تجدیدپذیر است که این رقم باید به 40 میلیارد متر مکعب کاهش یابد. طرح مهم احیا و تعادل بخشی منابع آب‌های زیرزمینی هم اکنون این هدف را در گام نخست با بستن چاه‌های غیرمجاز دنبال می‌کند.
میدانی با اشاره به اینکه از ابتدای اجرای این طرح تاکنون بیش از 40 هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور مسدود شده است، تصریح کرده است: ریشه بحران فعلی ما به برداشت بیش از اندازه از منابع آب کشور بازمی‌گردد. هر ساله به طور متوسط حدود 5.5 میلیارد مترمکعب بیش از توان سفره‌های زیرزمینی آب استخراج می‌کنیم و به طور مرتب قسمت تجدیدپذیر سفره‌های ما خالی می‌شود.
گزارش: فرزانه صدقی
No tags for this post.
