آلودگی محیط‌زیست بر کیفیت و چرخه طبیعی اثر می‌گذارد و پیامدهای زیانباری برای زندگی انسان‌ها و دیگر موجودات کره زمین دارد. در جهان امروز، مسئله آلودگی محیط‌زیست، یکی از مهم‌ترین و حادترین مشکلات تمدن انسانی است و نقش انسان در این اتفاق، بسیار چشم‌گیر است. شدت این مشکل به حدی است که همه‌ساله قوانین محیط‌زیستی بسیاری توسط دولت‌ها و سازمان‌های مربوطه وضع می‌شوند. این قوانین می‌توانند به‌عنوان یک مشوق برای ابداع و نوآوری عمل کنند.
افزایش آگاهی از موارد محیط‌زیستی، ترجیحات مشتریان برای تولیدات دوستدار محیط‌زیست، توجه مداوم به رفتار محیط‌زیستی صنعت و جستجوی تأمین‌کنندگان سبز، همه و همه سبب می‌شوند که صنایع، مجبور به تغییر راهبرد در جهت تطابق فعالیت‌های خود با محیط‌زیست شوند.
افزایش آگاهی از موارد محیط‌زیستی، ترجیحات مشتریان برای تولیدات دوستدار محیط‌زیست، توجه مداوم به رفتار محیط‌زیستی صنعت و جستجوی تأمین‌کنندگان سبز، همه و همه سبب می‌شوند که صنایع، مجبور به تغییر راهبرد در جهت تطابق فعالیت‌های خود با محیط‌زیست شوند. قوانین محیط‌زیستی همچون مالیات سبز، از طریق تأثیر بر حمایت‌های مدیرعالی، آموزش، سرمایه‌گذاری پژوهش و توسعه، همکاری مجموعه‌ای و سیستم مدیریت محیط‌زیستی، عملکرد نوآورانه سازمان را ارتقا می‌بخشند.
محققینی از دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) در این رابطه، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن تأثیر قوانین محیط‌زیستی و فشار مشتریان بر عملکرد نوآورانه سبز واحدهای صنعتی، بررسی‌شده و راهکارهای لازم در خصوص آن ارائه گردیده است.
سپیده محمدنژاد مدردی، دانش‌آموخته رشته MBA دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) و از محققین این پروژه در گفتگو با سیناپرس و در تعریف مفهوم نوآوری سبز گفت: «نوآوری سبز شامل سه بعد است که عبارت‌اند از محصول سبز به این معنی که محصول تولیدشده به محیط زیست آسیب کمتری بزند و به‌طور مثال قابل بازیافت باشد و درواقع دوستدار محیط زیست باشد. فرایند سبز بدین معنی که در فرایند تولید محصول، آلودگی کمتری ایجاد شود، و بالاخره مدیریت سبز، یعنی این‌که مدیر سازمان روش‌هایی را انتخاب کند تا صنعت مربوطه باعث وارد آمدن آسیب کمتری را به محیط زیست شود».
این تحقیق با تمرکز بر شهرک صنعتی ماهدشت واقع در استان البرز به دلیل وجود صنایع آلوده‌کننده بسیاری از قبیل صنایع شیمیایی، دارویی، سلولزی در آن و درنتیجه بروز مشکلات محیط‌زیستی بسیار توسط آن انجام شده است.
روش گردآوری داده‌ها در این پژوهش به‌صورت پرسشنامه و همچنین مصاحبه بوده که با استفاده از اطلاعات صنایع کوچک و متوسط حاضر در شهرک صنعتی مورداشاره تکمیل گردیده و انجام شدند.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق، قوانین محیط‌زیستی می‌توانند اثر مثبت و قابل‌توجهی بر سرمایه‌گذاری‌های صنایع در امر تحقیق و توسعه داشته و سیستم مدیریت محیط‌زیستی این صنایع را بهبود بخشند. سیستم مدیریت محیط‌زیستی نیز خود می‌تواند بر عملکرد نوآورانه سبز بنگاه، اثر مثبت و مفیدی گذاشته و باعث بهبود آن شود.
به گفته مجریان این پژوهش: «فشار مشتریان نیز در این خصوص می‌تواند مفید واقع شود. بر این اساس، فشار مشتری اثر مثبت و معنی‌داری بر حمایت مدیر عالی داشته، سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه در شرکت را افزایش داده و سیستم مدیریت محیط‌زیستی را بهبود می‌بخشد».
این محققین در نتیجه‌گیری از پژوهش خود اظهار داشته‌اند: «به‌طورکلی می‌توان این دو نتیجه مهم را از تحقیق فوق ارائه نمود که اولاً قوانین محیط‌زیستی از طریق میانجی سیستم مدیریت محیط‌زیستی، بر عملکرد نوآورانه سبز بنگاه تأثیرگذار هستند و دوم آن‌که فشار مشتریان از طریق حمایت مدیر عالی و ارتقای سیستم مدیریت محیط‌زیستی بر عملکرد نوآورانه سبز تأثیر می‌گذارد».
به بیان محمدنژاد، هم‌اکنون عدم همکاری دولت در همراهی با صنایع برای واردکردن فرایندها و تکنولوژی‌های سبز از مهم‌ترین موانع ایجاد نوآوری‌های سبز به‌حساب می‌آید.
این محقق در پاسخ به سؤالی در خصوص این‌که برای تأثیر روی شرکت‌ها و صنایع و توجه بیشتر آن‌ها به محیط زیست و رعایت نکات مربوطه، کدام روش‌ها ازجمله قانون و فشار مشتری، اثر و کارایی بیشتری داشته و با انجام هزینه‌های کمتری قابل‌دستیابی است، پاسخ داد: «نگاه و فرهنگ مردم اهمیت بسیار زیادی دارد و همچنین توجه به زیرساخت‌ها و ایجاد بستر مناسب نیز از اهمیت خاص خود برخوردار است. به‌طور مثال شرکت‌ها تمایل دارند تکنولوژی سبز را وارد کار خود کنند و حتی ممکن است دستگاهی را استفاده کنند که آلودگی‌های ایجادشده را تا 50 درصد کاهش دهد. ولی متأسفانه این موارد هزینه فراوانی داشته که معمولاً از عهده شرکت‌ها خارج است و متأسفانه حمایت لازم نیز از طرف دولت، انجام نمی‌شود. دولت صرفاً سعی دارد با افزایش مالیات و وضع قوانین این‌چنینی سعی در حمایت از محیط زیست داشته باشد که معمولاً به نتیجه‌ی مطلوب نمی‌رسد و اغلب، شرکت‌ها برای حل این مشکلات و رهایی از بار مالیاتی، تولید خود را 
محمدنژاد در مورد روش‌های ترغیب مشتریان برای فشار به صنایع در این خصوص اظهار داشت: «وضع قوانین و اصرار و تأکید برای اجرای آن‌ها تأثیر بسیار زیادی در این خصوص دارد و مواردی مانند بسته‌بندی مناسب محصول و ذکر نکات محیط زیستی در بسته‌بندی محصولات نیز اثرگذار است، زیرا اولین موردی است که مشتری آن را می‌بیند و به آن توجه می‌کند».
این پژوهشگر در خصوص کارهای پژوهشی آینده پیشنهاد داده است: «خود موضوع پردازش‌شده ما می‌تواند به‌صورت جزئی‌تر مورد بررسی قرار گیرد. از طرفی بحث مالیات سبز بسیار مهم است، ولی در بسیاری از شرکت‌ها و صنایع به‌درستی اجرا نمی‌شود. همچنین با توجه به این‌که مشتریان بسیاری از صنایع، افراد عادی نبوده و ممکن است محصولات برای شرکت‌های دیگری تولید شود و درواقع شرکت‌های دیگر، مشتری محصول باشند، لازم است روی موضوع فشار مشتری بیشتر کار شود».
گفتنی است توجه به نتایج این تحقیق که در فصل‌نامه «توسعه تکنولوژی صنعتی» وابسته به پژوهشکده توسعه تکنولوژی جهاد دانشگاهی منتشرشده، می‌تواند به برنامه‌ریزی بهتر جهت ارتقای کیفیت محیط‌زیست کمک کند.
گزارش و گفتگو: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: عزیزمحمدلو، ح. و محمدنژاد مدردی، س. 1397. بررسی اثر قوانین محیط زیستی و فشار مشتریان بر عملکرد نوآورانه سبز بنگاه های کوچک و متوسط (مطالعه موردی: شهرک صنعتی ماهدشت). توسعه تکنولوژی صنعتی، 16(32): 28-17.
No tags for this post.