یوز ایرانی آخرین نفس‌هایش را می‌کشد

به گفته کارشناسان این حوزه، خشکسالی و کاهش منابع آبی  یکی از مهمترین عوامل تهدید حیات وحش ایران به ویژه برای گوشتخوارن و گربه‌سانان است.

در این بین یوزها مخاطره آمیزترین زندگی را در میان تمامی جانوران بیابانی و گربه سانان دارند. آنها دارای دو نقطه ضعف هستند که معمولا برای آنها گران تمام می شود. نخست اینکه قادر نیستند در ماه‌های گرم سال، گرمای خورشید را تحمل کنند؛ در این هنگام از سال آنها باید کاملا در سایه باقی بمانند. اگر یوزی مورد آزار و اذیت قرار گیرد و مجبور به ترک پناهگاه خود و راه رفتن در آفتاب شدید شود، ریسک بزرگی کرده و پس از طی چند کیلومتر ممکن است بر اثر گرما تلف شود.

دومین نقطه ضعف یوزهای ایران این است که به شدت نگران امنیت خود هستند و این نگرانی باعث استرس آنها می شود. وقتی انسان به آن نزدیک می شود، اولین واکنش آن این است بدون جلب توجه کاملا روی زمین دراز بکشد تا خودش را استتار کند. اگر عامل استرس نزدیک تر شود، جانور در اولین پناهگاه قابل دسترس مانند حفره ای در میان کوه ، لانه جانورانی نظیر روباه، خرگوش و یا کفتار پناه می گیرد. در نهایت اگر نتواند محلی را برای پنهان شدن بیابد سعی می کند فرار کند.

زیستگاه اصلی یوزپلنگ های ایرانی در مناطق استپی و بيابانی از بمپور در بلوچستان تا طبس، پارک ملی گلستان، خوش ييلاق و ذخيره گاه زيست سپهر توران، پارک ملي کوير، موته اصفهان، بافق يزد، خبروروچون و راور کرمان حاجی آباد، بندرعباس و منطقه بهرام گور فارس است.

خشکسالی و کمبود منابع آبی ایران طی چند سال اخیر در این مناطق بیابانی به ویژه در یزد، عامل تهدید کننده ای برای ادامه حیات این جانوران شده است.

حسن اکبری، معاون فنی اداره کل محیط زیست استان یزد در این خصوص گفته است: ما امسال در بررسی‌هایمان تنها دو یوزپلنگ دیده ایم. دو یوز برادر هستند که سال ۸۷ به‌ همراه یک برادر دیگر در پارک ملی سیاه کوه یزد به دنیا آمده بودند که مدتی بعد به‌ همراه مادرشان به پناهگاه حیات وحش دره انجیر رفتند و حدود ۱۸ ماه آنجا بودند. از سال ۹۲ یکی از آنها جدا و چندین بار به‌ صورت تنها دیده شد. امیدواریم در بررسی هایمان اشتباه کرده باشیم وگرنه این می‌تواند تلخ‌ترین خبر برای دوستداران طبیعت و حیات وحش در این سرزمین باشد.

وی درباره علت کاهش ناگهانی یوزها در زیستگاه‌های یزد گفت: در سال ۸۸ مجلس قانون رفع موانع تولید و سرمایه‌گذاری را تصویب کرد که به موجب این قانون سازمان محیط زیست از گردونه استعلام‌های معدنی در خارج از مناطق حفاظت شده خارج شد. این قانون تیشه به ریشه یوزپلنگ‌ها زد چون بسیاری از معادن در زیستگاه های آزاد که عمدتا یوزها در آنجا تردد می‌کردند بدون کسب نظر محیط زیست به بهره‌برداری رسیدند. آغاز فعالیت معدنی باعث توسعه جاده‌ها شد و راه دسترسی انسان به بسیاری از مناطق بکر باز و امنیت برای یوزها کلا از بین رفت.

این مقام افزوده است: جاده‌ها و معادن و کاهش طعمه در مناطق آزاد مهم‌ترین علت کاهش جمعیت یوزها در استان یزد شد. تاثیر جاده به حدی است که تنها در دهه ۸۰ حدود ۷ یوز در اثر تصادف جاده‌ای در جاده‌های استان کشته شدند که از این تعداد ۵ یوز فقط در منطقه کالمند و بهادران از بین رفت و از بین‌رفتن این تعداد یوز تاثیر بسیار زیادی بر کاهش جمعیت و زاد و ولد دارد.

اکبری افزود: در حال حاضر تنها کاری که می‌توان کرد تکثیر در اسارت یوز در استان است اما تلاش برای تکثیر این گونه در شرایط نیمه طبیعی به‌ دلیل محدودیت اعتبار مالی، مسکوت مانده و فقط نظاره گر نابودی تدریجی آن هستیم.

در سال ۸۸ مجلس قانون رفع موانع تولید و سرمایه‌گذاری را تصویب کرد که به موجب این قانون سازمان محیط زیست از گردونه استعلام‌های معدنی در خارج از مناطق حفاظت شده خارج شد. این قانون تیشه به ریشه یوزپلنگ‌ها زد چون بسیاری از معادن در زیستگاه های آزاد که عمدتا یوزها در آنجا تردد می‌کردند بدون کسب نظر محیط زیست به بهره‌برداری رسیدند.

در حفاظت از یوز شکست خورده ایم

محمدصادق فرهادی‌نیا، عضو گروه تخصصی گربه‌سانان اتحادیه جهانی حفاظت IUCN گفته است: به نظر می رسد تعداد یوزهای ما نسبت به زمانی که حفاظت شده نبودند، کمتر شده است؛ سیاست حفظ زیستگاه برای این جانور کافی نبوده و اقدام‌های بیشتری لازم بوده که متاسفانه در هیاهوی فقدان گفتمان صحیح میان حافظان یوز و نبود اعتماد به کارشناسان ایرانی هیچوقت اقدام های ما از حفظ زیستگاه فراتر نرفته است.

این دکترای جانورشناسی افزوده است: ما برای حفاظت از یوز در ایران زیاد تلاش کردیم، جمعی از بهترین و مطلع ترین کارشناسان و محیط بانان ایران، از جان و دل برای این کار وقت گذاشتند اما نتیجه آن چیزی نبوده که انتظار داشتیم. شاید بهتر باشد همان نقل قول مدیران سازمان محیط زیست درباره آب را به یوز هم تعمیم دهیم. «ما در مورد حفاظت از یوز شکست خورده ایم».

وی عنوان کرده است: چاره امروز یوز در ایران، ابتدا زنده گیری یوزها، بعد تکثیر در اسارت و سرانجام معرفی کنترل شده آنها به طبیعت است. نباید برای حفظ یوز نگران از دست دادن روزها و هفته ها باشیم. امروز ساعت‌ها هستند که برای یوز ایران سرنوشت ساز شده اند. اگر امروز این روند را طی نکنیم، شاید روزی ناچار شویم از آفریقا یوز بیاوریم تا به جای یوز ایرانی کاملا نابود شده، حداقل یوز ایرانی ناخالص داشته باشیم.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.