دیدن مردان جوانی که صبح زود در سواحل بمبیی در حال پر کردن گاری‌های خود از ماسه هستند، تصویری غیرعادی محسوب نمی‌شود. در جنوب بمبیی که پایتخت اقتصادی هندوستان محسوب می‌شود هزاران نفر با ابتدایی‌ترین روش ممکن و استفاده از سطل و بیل در حال استخراج ماسه‌های ساحلی بوده و این ماده را به کارخانه‌های سیمان می‌فروشند.
بیشتر مردم فکر می‌کنند ماسه و شن‌های ساحلی یک منبع بی‌پایان هستند درحالی‌که این‌گونه نبوده و این نگرانی در مناطق مختلف جهان ازجمله آسیا که شهرهای آن با سرعت زیادی در حال رشد هستند دیده می‌شود. سرعت‌بالای ساخت‌وساز در این قاره، تبعات زیست‌محیطی زیادی را در پی داشته و می‌تواند منجر به تغییرات محیطی شود.
سومایرا عبدالعلی (Sumaira Abdulali) یک کارشناس بومی محیط‌زیست که به‌تازگی در جریان مقابله با استخراج‌کنندگان شن و ماسه مورد ضرب و شتم قرارگرفته است در این رابطه می‌گوید: «هرچند هر نوع ایجاد تغییر در ساختار سواحل هندوستان ازنظر قانونی ممنوع است اما این قانون از نظارت و سازوکارهای حفاظتی مناسبی برخوردار نبوده و به‌راحتی توسط قانون‌شکنان شکسته می‌شود.»
متأسفانه این مسئله تنها منحصر به بمبیی و هندوستان نبوده و در سراسر آسیا با شدت و سرعت زیادی در حال انجام است. آئورا تورس (Aurora Torres) کارشناس محیط‌زیست در مرکز تحقیقات تنوع زیستی در لایپزیگ آلمان در این رابطه می‌گوید: «بیشتر مردم فکر می‌کنند ماسه و شن‌های ساحلی یک منبع بی‌پایان هستند درحالی‌که این‌گونه نبوده و این نگرانی در مناطق مختلف جهان ازجمله آسیا که شهرهای آن با سرعت زیادی در حال رشد هستند دیده می‌شود. سرعت‌بالای ساخت‌وساز در این قاره، تبعات زیست‌محیطی زیادی را در پی داشته و می‌تواند منجر به تغییرات محیطی شود.»
بررسی‌های دانشمندان نشان‌دهنده وجود ارتباط مستقیم بین از بین رفتن شرایط عادی زندگی بسیاری از گونه‌های جانوری و استخراج شن و ماسه‌های ساحلی است. مطالعات انجام‌شده در مناطق مختلفی مانند هند، مالزی و … نشان می‌دهد ساختار جانوری این مناطق آسیب جدی از استخراج ماسه دیده‌اند. گونه‌های دریایی در سواحل اندونزی، دلفین‌های بومی رود گنگ، جانوران و لاک‌پشت‌های تراپین (terrapins) در مالزی به‌طور قابل‌توجهی براثر حفاری ماسه‌های ساحلی آسیب‌دیده‌اند.
در خلیج دریاچه پویانگ ( Poyang Lake) واقع در شرق چین، قایق‌های لایروبی، ده‌ها میلیون تن شن و ماسه را در سال جابه‌جا می‌کنند و این موضوع ساختار هیدرولوژی بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین این منطقه را که ایستگاهی مهم برای پرندگان مهاجر است، تغییر می‌دهد.
تاکنون گروه‌های حفاظتی و فعالان محیط‌زیست بارها از دولت‌ها خواسته‌اند که برای حل این معضل، چاره‌ای اندیشیده شود اما نفوذ سیاسی و اقتصادی مراکز برداشت کننده ماسه‌های ساحلی همواره یک خطر بالقوه محسوب شده و سبب نابرابر شدن این جنگ بین فعالان محیط‌زیست و آن‌ها می‌شود.
برای نمونه در سپتامبر سال گذشته، دو فعال محیط‌زیست در کشور کامبوج به جرم فیلم‌برداری غیرقانونی از استخراج شن و ماسه در ساحل این کشور دستگیر و متهم به نقض حریم خصوصی و برای چند ماه زندانی شدند.
ماسه ماده اولیه و بسیار مناسب برای ساخت بتن، شیشه و بسیاری از دیگر موارد ساخت‌وسازهای مدرن است. شن و ماسه یکی از اجزای اصلی به‌کاررفته در بزرگراه‌ها، فرودگاه، سدها، صفحات خورشیدی و … محسوب می‌شود. اگرچه شن و ماسه بیابان فراوان است، اما نوع ماسه‌های بیابانی به دلیل ریزتر بودن برای مواد ساختمانی مناسب نیست. در عوض ماسه‌های استخراج‌شده از معادن، خطوط ساحلی و رودخانه‌ها بسیار باکیفیت بوده و طرفداران زیادی دارد.
دیوید شانکمن (David Shankman) استاد ممتاز جغرافیایی در دانشگاه آلاباما که مطالعات گسترده‌ای درباره ساختار هیدرولوژی دریاچه پویانگ انجام داده، در این رابطه می‌گوید: «بهترین و مرغوب‌ترین نوع شن و ماسه برای ساخت‌وساز و عملیات عمرانی، شن و ماسه رودخانه است؛ اندازه ذرات و شکل این ماسه مناسب است.»
در فاصله بین سال‌های 1994 تا 2012، تولید سیمان و بتن در جهان سه برابر شده است . این رقم از 1.37 تا 3.7 میلیارد تن افزایش داشته و بخش اصلی آن عمدتاً توسط ساخت‌وساز در قاره آسیا مصرف‌شده است.
پروژه‌های احیاء زمین نیز تهدید دیگری برای از بین رفتن منابع شن و ماسه است. برای مثال کشور سنگاپور سطح زمین‌های خود را با این روش 22 درصد افزایش داده است. شن و ماسه مورد مصرف در این طرح نیز به‌طور عمده از مالزی، کامبوج و اندونزی دریافت شده است.
. ریچارد انسورث (Richard Unsworth) پژوهشگر اکولوژیست در دانشگاه سووانسی انگلستان و همکارانش طی مقاله‌ای که در مجله Science of the Total Environment منتشر شد به بررسی ابعاد مختلف استخراج شن و ماسه در جهان پرداخته و توضیح می‌دهند که چگونه استخراج معادن شن و ماسه باعث کاهش میزان گیاهان موجود در بستر دریاچه‌های کشور اندونزی شده است.این موضوع بر ساختار اقلیمی منطقه تأثیر داشته و منابع غذایی جانوران ساکن در آن را از بین می‌برد. ازجمله مهم‌ترین جانورانی که حیات آن‌ها به‌واسطه این صنعت و تجارت در معرض انقراض قرارگرفته، لاک‌پشت‌های بومی مالزی هستند.
البته این مشکلات تنها منحصر به لاک‌پشت‌ها نشده و دانشمندان می‌گویند، دیگر موجودات نیز به‌طور مستقیم تحت تأثیر استخراج معادن شن و ماسه در سواحل دریاها و رودخانه هستند.
ترجمه: احسان محمدحسینی
منبع: sciencemag
No tags for this post.