برخی آمارها (بدون ارائه مستندات کافی) از 100 هزار بیکار دکترا سخن می‌گویند؛ برخی آمارها این میزان را 50 هزار دانش‌آموخته بیکار در مقطع دکترا عنوان می‌کنند که سالی 30 هزار نفر به این آمار اضافه می‌شود! در گزارش دیگری، این آمار 20 هزار فارغ‌التحصیل دکترای بیکار و 47 هزار دانشجو در مقطع دکترا اعلام می‌شود.
در میان آمار متفاوت داخلی، آمارهای خارجی نیز چندان دقیق و به‌روز نیستند و شاید دلیل این مسئله، اساساً نبود دغدغه برای تحصیل و اشتغال فارغ‌التحصیلان دکترا باشد.
فارغ‌التحصیلان مقطع دکترا در OECD
گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در سال 2014 ( آخرین آمار در این زمینه) نشان می‌دهد، تعداد فارغ‌التحصیلان مقطع دکترا در دو دهه گذشته در سراسر جهان افزایش‌یافته و اکثر این فارغ‌التحصیلان مربوط به 35 کشور عضو OECD است. دراین‌بین، حوزه‌های علمی خاصی با اقبال بیشتر مواجه شده‌اند.
(تصویر: OECD)
حدود 40 درصد فارغ‌التحصیلان مقطع دکترا در کشورهای عضو OECD در حوزه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) هستند.
- ایالات‌متحده 67449
- آلمان 28147
- بریتانیا 25020
- هند 24300
- ژاپن 16039
- فرانسه 13729
- کره جنوبی 12931
- اسپانیا 10889
- ایتالیا 10678
- استرالیا 8400
اما در جدول کشورهای عضو OECD با بیشترین تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار (در محدوده سنی 64-25 سال) کشور یونان با نرخ بیکاری 19.4 درصد در رتبه نخست جای دارد. کشورهای اسپانیا، ترکیه، ایتالیا، ایرلند به ترتیب با 14.9، 7.7، 7، 6.7 درصد نیز در رتبه‌های دوم تا پنجم قرار دارند.
(تصویر: OECD)
رکوردشکنی چین در اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
در سال 2017 بیش از 8 میلیون نفر از دانشگاه‌های چین فارغ‌التحصیل شدند که این میزان 10 برابر بیشتر از سال 1997 است.
گزارش سال 2017 نشان می‌دهد، تعداد فارغ‌التحصیلان مقطع دکترا در چین به‌سرعت در حال افزایش است. در سال 2002 تنها 14368 فارغ‌التحصیل دکترا در این کشور وجود داشت که این تعداد در سال‌های 2005 و 2010 به ترتیب به 27677 و 48987 نفر رسید.
گزارش موسسه تحقیقاتیMyCOS نشان می‌دهد، نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان در چین نسبتاً پایدار باقی‌مانده است و تنها 8 درصد از افرادی که در سال 2015 فارغ‌التحصیل شدند، شش ماه بعد از فارغ‌التحصیلی هنوز بیکار بودند.
چرا اکثر فارغ‌التحصیلان چینی به کشور خود بازمی‌گردند؟
برخی از دانشجویان چینی برای ادامه تحصیل راهی کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌شوند؛ اما تعداد زیادی از آن‌ها بعد از فارغ‌التحصیلی به کشور خود بازمی‌گردند یا ارتباط خود با مراکز علمی و تحقیقاتی چین را قطع نمی‌کنند.
در نظرسنجی صورت گرفته از برخی دانشجویان چینی، دل‌بستگی‌های عاطفی و وابستگی فرهنگی (44 درصد)، چشم‌انداز خوب توسعه اقتصادی چین و محیط سیاسی پایدار (37 درصد) به‌عنوان اصلی‌ترین دلایل بازگشت به کشور عنوان‌شده است. همچنین 23 درصد از پاسخ‌دهندگان عنوان کردند که بازار کار در کشورهای دیگر از مطلوبیت کمتری نسبت به بازار کار چین برخوردار است.
درعین‌حال، استراتژی دولت چین تحت عنوان Made in China 2025 برای تبدیل شدن این کشور به پیشتاز "های تک" در حوزه‌هایی مانند IT و رباتیک، فرصت‌های زیادی را برای فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها ایجاد کرده است.
وضعیت فارغ‌التحصیلان دکترا در ایران
افزایش نرخ بیکاری در کشور باعث شده است که جوانان، درس خواندن در مقاطع بالاتر تحصیلی را امیدی برای یافتن موقعیت شغلی بهتر و راهی برای فرار از بیکاری بدانند؛ از همین رو در سال‌های اخیر با افزایش تعداد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان حتی در مقطع دکترا مواجه هستیم.
فرهاد رهبر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی (بهمن 96) از وجود 20 هزار فارغ‌التحصیل دکترای بیکار و 47 هزار نفر دانشجوی دکترا در سطح کشور خبر داد و تأکید کرد: اگر برای آن‌ها فکری نشود، برای کشور ایجاد بحران خواهد کرد و همه باید دست‌به‌دست هم بدهیم تا این مشکل حل شود.
امید شنعه، مدیرعامل بنیاد توسعه کارآفرینی و تعاون استان تهران (اسفند 95) تأکید کرد: در حال حاضر شاهد بیکاری 3 هزار نفر با مدرک دکترا در تهران هستیم که به سمت مسافرکشی و بازاریابی هدایت شده‌اند. دلیل آمار بالای بیکاری این گروه، تمایل آن‌ها به پشت میزنشینی و کارهای اداری است؛ اما بیشتر فارغ‌التحصیلان بیکار در رشته‌ای درس خوانده‌اند که تولیدمحور است و می‌توانند باتدبیر درست، یک کارآفرینی مناسب داشته باشند.
(تصویر: IRIBNEWS)
افزایش تعداد دانشجویان / فارغ‌التحصیلان دکترا در رشته‌های مختلف بدون توجه به کیفیت آموزشی و آینده شغلی آن‌ها، باعث افزایش نرخ بیکاری در بین این گروه شده است.
در این شرایط، بسیاری از جوانان باهدف ادامه تحصیل، گسترش فعالیت‌های علمی، و یافتن موقعیت شغلی مناسب، راهی کشورهای دیگر می‌شوند. اغلب دانشجویان ایرانی که برای ادامه تحصیل به‌ویژه در مقطع دکترا به کشورهای اروپایی و آمریکایی سفر می‌کنند، تمایل چندانی برای بازگشت به کشور ندارند.
چرا فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار می‌مانند؟
میشا یورچنکو (Misha Yurchenko) نویسنده و کارآفرین ژاپنی معتقد است، فارغ‌التحصیلان جدید، اساساً تنبل نبوده و کار اشتباهی انجام نداده‌اند. مشکل اصلی، ضعف سیستم آموزشی و مدل‌های اقتصادی است که افراد را به این سمت – تحصیل در مدرسه، رفتن به دانشگاه و یافتن شغل – هدایت کرده است و والدین نیز در تمام این مدت، از هیچ حمایت مادی و معنوی دریغ نکرده‌اند. اقتصاد توسط شرکت‌ها کنترل می‌شود و پول و شغل نیز در اختیار آن‌ها است. این شرکت‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند آیا شما را استخدام کنند یا نه و اگر به مهارت‌های شما نیاز نداشته باشند، هیچ شانسی برای استخدام نخواهید داشت.
به گفته یورچنکو، باید این واقعیت را پذیرفت و به صحبت‌های دکتر محمد یونس (Muhammad Yunus) اقتصاددان بنگلادشی و برنده جایزه صلح نوبل 2006 عمل کرد. دکتر یونس معتقد است: هر فرد باید یک کارآفرین باشد؛ هیچ‌گاه به دنبال شغل نباشید، بلکه خود ایجادکننده شغل باشید!
گزارش: معصومه سوهانی
منابع: تسنیم / مهر / timeshighereducation / oecd / weforum
No tags for this post.