پیش از پرتاب این ماهواره شوروی دو ماهواره اسپوتنیک ۱ و اسپوتنیک ۲ را یک سال پیش از آن به فضا فرستاده بود. این ماهواره ۱۳٫۹۷ کیلوگرم وزن داشت و از پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال در ایالت فلوریدا به فضا پرتاب‌شد.رقابت ایجاد شده بین دو قدرت فضائی آن زمان، ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا را بر آن داشت که اکسپلورر 1 را به عنوان اولین ماهواره این کشور در مدار قرار دهد.
این ماهواره از پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال به فضا پرتاب شد و در مداری با ارتفاع‌های اوج و حضیض به ترتیب ۲۵۲۰ و ۳۶۰ کیلومتر با پریود مداری ۱۱۵ دقیقه قرار گرفت. اکسپلورر-۱ را آزمایشگاه پیشرانش جت (جی‌پی‌ال) ناسا ساخت و برای پرتاب آن از نمونه اصلاح شده راکت ژوپیتر-سی با نام جونو استفاده شد. اصلاح ژوپیتر-سی و ساخت اکسپلورر-۱ در ۸۴ روز انجام گرفت.
وزن این ماهواره نزدیک به ۱۴ کیلوگرم بود که بیش از ۸ کیلوگرم آن را تجهیزات ماهواره به خود اختصاص داده بودند. اطلاعات به دست آمده از اکسپلورر-۱، منجر به کشف کمربند تشعشی ون آلن شد.
در طول سال‌های بعد، امریکا ساخت و پرتاب ماهواره‌های اکسپلورر را ادامه داد. این ماهوارهها که پس از مدتی تحت عنوان فضاپیماهای رباتی پرتاب می‌شدند، با حمل تجهیزات علمی گوناگون، کمک زیادی به پیشرفت علوم، خصوصاً در زمینه پرتوهای کیهانی، میدان‌های مغناطیسی زمین و بین‌سیاره‌ای، بادهای خورشیدی و ذرات پرانرژی کردند.
تا سال ۲۰۰۴، برنامه اکسپلورر، ۷۹ پرتاب موفق را پشت‌سر گذاشت. تعدادی از این ماهوارهها نزدیک به ده سال یا بیشتر در مدار عملیاتی بودند. یکی از ماهواره‌های این مجموعه بیش از ۲۶ سال در مدار فعال بوده، هم اکنون نیز اطلاعات مفیدی در خصوص بادهای خورشیدی ارسال می‌کند. هشتاد و سومین ماهواره از مجموعه اکسپلورر، بیستم نوامبر ۲۰۰۴، با مأموریتی تحت عنوان “ستاره‌شناسی پرتوی گاما” به فضا پرتاب شد. سری ماهواره‌های علمی تحقیقاتی اکسپلورر را می‌توان از موفق‌ترین ماهواره‌های جهان به شمار آورد.