نشست عمومی زلزله و آمادگی همگانی برگزار شد

در ابتدای نشست دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله درباره کاهش ریسک در هنگام زلزله صحبت کرد و گفت: هدف ما این است که با نگاه به زلزله های اخیر، با استفاده از داده های علمی به کاهش ریسک در هنگام بحران کمک کنیم.

زارع با مروری بر زلزله های ایران از اول آبان ماه  تاکنون گفت: اولین زلزله مهم، زلزله سرپل ذهاب (12 آبان) و پس لرزه های آن که به فاصله 10 روز از هم رخ داد بود. بعد از آن زلزله هایی در کرمان و سپس زلزله ای در غرب تهران یا همان زلزله ملارد اتفاق افتاد. جدیدترین زلزله نیز، زلزله فیروزکوه بود که 25 دی ماه اتفاق افتاد.

وی در ادامه با اشاره به وضعیت گسل های تهران افزود: با توجه به زلزله خیزی گسل های پیرامون شهر تهران می توان گفت ما گپ لرزه ای داریم یعنی این زلزله خیز بودن گسل های تهران باعث به وجود آمدن زمین لرزه های بعدی می شود.

استاد زلزله شناسی در ادامه درباره ارزیابی خود از سوانح اخیر تهران توضیحاتی ارائه داد و گفت: ارزیابی تحت عنوان سوانح چهارگانه(زلزله ، لغزش ، سیل و فرونشست) در تهران انجام دادیم. نتایج این مطالعه را با 2 فرض بررسی کردیم؛ تهران پر جمعیت و تهران خالی از جمعیت.

ایشان درادامه افزود: اگر تهران امروزی را با جمعیت کنونی در نظر بگیریم طبیعی است که مناطق پرجمعیت تهران مناطق مرکزی و جنوب هستند و بخشی دیگر به بافت های فرسوده نزدیکتر هستند.

زارع افزود: اگر 3 نقشه خطر ، بافت فرسوده و جمعیت را باهم تلفیق کنیم نقشه ای به نام ریسک تهران به دست می آید که عمدتا در نواحی مرکزی ، جنوب غربی و جنوب شرقی تهران ریسک های بالاتری را مشاهده می کنیم. 

وی با توجه به فاکتورهای ریسک افزود: اگر در یک منطقه جمعیت صفر باشد، ریسک بحران برای جمعیت انسانی صفر خواهد بود. در این صورت ریسک اقتصادی خواهیم داشت علاوه بر این هرچه جمعیت افزایش یابد، ریسک نیز بیشتر خواهد شد.

استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در پایان سخنان خود به زلزله ملارد پرداخت و در این باره گفت: صرفا براساس داده های آماری، می توان گفت بعد از زلزله ملارد، احتمال اینکه گسل شمال تهران بعد از 6 ماه یک زلزله 7 ریشتری را نشان دهد، دو برابر خواهد شد.

در بخش دوم این نشست علمی، دکترمسعود مجرب ، استادیار زلزله شناسی درباره «سامانه هشدار زود هنگام زلزله تهران»،صحبت کرد. وی بعد از مروری بر مطالعات انجام شده توسط زلزله شناسان و با اشاره به اینکه مطالعات مربوط به زلزله به 2 بخش کلی قبل از رخ داد و بعد از رخ داد، تقسیم می شوند، سخنان خود درباره سیستم های هشدار زلزله و چگونگی این هشدار ها را آغاز کرد.

دکتر مجرب درباره این سیستم ها گفت: بعد از زلزله با توجه به خصوصیتی که امواج زلزله دارند که بعضی از آن ها مخرب و بعضی هشدار دهنده هستند،سیستم های هشدار پیش هنگام را می توانیم مورد استفاده قرار دهیم.

در ادامه ایشان به انواع سیستم های هشدار براساس موج و زمان اشاره کرد و گفت: ما دو موج زلزله ای به نام های موج رادیویی و P داریم. این دو موج دو فاصله زمانی متفاوت دارند. زمانی که زلزله اتفاق می افتد همه امواج منتشر می شوند اما هنر ما در این است که بتوانیم در زمان محدود با چینش دستگاه ها بهترین و کم خطاترین هشدار را دهیم.

مجرب در ادامه اضافه کرد: بسته به اینکه کجا زلزله اتفاق می افتد، زمان هشدار هم متفاوت است.  اینکه کسانی می گویند ما دستگاهی ساخته ایم که می تواند 20 دقیقه زودتر یا 5 دقیقه زودتر هشدار دهد، امکان پذیر نیست.

کارشناس سیستم ها و دستگاه های هشدار زلزله در ادامه سخنان خود به مهم ترین مشکل ما در زلزله اشاره کرد و گفت: مهم ترین نکته این است که ما دستگاه های زلزله نگارمان را کجا نصب کنیم اما متاسفانه نمی دانیم ، کجای گسل ها، گسیختگی اتفاق می افتد.

ایشان راه حلی هم برای رفع این مشگل اشاره کرد و گفت: بهترین کار این است که یک شبکه بهینه درست کنیم تا هرجایی که این اتفاق می افتد ما بیشترین زمان هشدار را داشته باشیم.

دکتر مجرب درباره اقدامات صورت گرفته برای سیستم های هشدار در تهران توضیح داد و گفت: ما در تهران همه گسل ها را مدل کردیم و از همه گسل ها برای ساخت این شبکه بهینه استفاده کردیم.

استادیار زلزله شناسی، در پایان سخنان خود گفت: با توجه به 32 زلزله ای که اخیرا اتفاق افتاده است، می توان دید که این رخدادها بیش از 50 درصد، به ما زمان داده تا بتوانیم هشدار دهیم.

در ادامه نشست زلزله و آمادگی همگانی، مهندس عطیه محسنی با موضوع « آیا آماده ایم؟» سخنان خود را آغاز کرد.

وی بحث خود را با روانشناسی زلزله شروع کرد و گفت: روانشناسی زلزله مبحث بسیار مهمی است که در کشور ما به آن کمتر توجه شده است. درک جنبه های روانی تجربه و انتظار یک حادثه ترس آور توانایی ما را در شرایط اضطرار افزایش می دهد.

ایشان افزود: به جای اینکه خودمان را به بی خیالی بزنیم، یا بترسیم اگر یک رویکرد درست را دنبال کنیم، یعنی برای بدترین شرایط آماده بشیم ولی به امید بهترین شرایط زندگی کنیم. عطیه محسنی به دلایل نادیده گرفتن و یا کم اهمیت جلوه کردن آمادگی برای زلزله  در ایران اشاره کرد وگفت: دو دلیل مهم وجود دارد. یکی اینکه آمادگی نیاز به صرف زمان و انرژی زیادی دارد و علاوه برآن هزینه و تصور اینکه ما هیچ وقت بحرانی مثل زلزله را نخواهیم داشت، دو دلیل عمده بی توجهی به آمادگی در برابر زلزله است. مهندس محسنی در ادامه به گام های موثر برای کسب آمادگی بیشتر و آسیب دیدگی کم تر در هنگام بحران،  اشاره کرد وگفت: گام های زیادی وجود دارد که من به چندتایی اشاره می کنم اینکه سعی کنی بر شرایط کنترل کافی داشته باشید، هم سوبا هدفتان حرکت کنید و توانایی های خود را باور کنید، از خودتان مراقبت کنید، سعی کنید مراقبت های اولیه پزشکی را یاد بگیرید و آن ها را به هنگام حادثه به کار بگیرید. وی درباره اهمیت توسعه فرهنگ آمادگی برای بحران در کشور توضیحاتی ارائه کرد و گفت: مهمترین قشری که باید اول از همه آموزش ببیند کودکان هستند. از همان سنین ابتدایی باید در مراکز آموزشی مثل مدارس و مهدکودک ها به این موضوع توجه شود ،تا در آینده که همین کودکان جمعیت کشورمان را تشکیل می دهند برای مواجهه با بحران آماده تر باشند و آسیب کم تری ببینند. وی با تاکیید بر حفظ آرامش و خونسردی در هنگام زلزله و آموزش های لازم برای کاهش خسارات و حفظ ایمنی در هنگام بحران سخنان خود را به پایان برد. در ادامه نشست نیز، دکتر عشقی درباره برخی مسائل مهم در موضوع زلزله صحبت کوتاهی کرد و گفت: مهم ترین چیزی که در بحث زلزله ساده انگاری بحران است. ما باید دست از این ساده انگاری هایمان برداریم. وی در ادامه به اتفاقات احتمالی در هنگام زلزله اشره کرد وگفت: بیشتر ایمنی در هنگام زلزله دست خودمان است. اینکه ختنهایمان را چگونه می سازیم، نقاط امن خانه مان را می شناسیم و از همه مهم تر اینکه آیا در هنگام بحران متوجه شرایط بدن خود هستیم. وی در پایان سخنان خود افزود: مهم ترین نکته این است که ما باید به دانسته ها و آموزش هایی که تا قبل از وقوع بحران دیده ایم در هنگام بروز حادثه مراجعه کنیم و با حفظ خونسردی از آن ها بهره بگیریم.

در بخش بعدی این نشست ،دکتر پروانه پیشنمازی، دکترای ارتباطات با موضوع « چگونگی استفاده از رسانه ها و شبکه های اجتماعی برای کسب اطلاعات هنگام زلزله» سخنان خود را آغاز کرد. ایشان با تاکیید برفضای مجازی و شبکه های اجتماعی گفت: بحث درباره شبکه های اجتماعی به این دلیل که در رقابت تنگاتنگی با رسانه های رسمی ما قرار دارند بسیار مهم است. در عین حال نمی توانیم منکر اهمیت و گستره رسانه های رسمی بشویم. رسانه های رسمی دارای ویژگی بسیار مهمی هستند آن هم اعتماد و اطمینان مردم به رسانه های رسمی است. پروانه پیشنمازی با مرور کوتاهی بر عملکرد رسانه ها گفت: در ارتباط رسانه با بحران حرف های زیادی برای گفتن وجود دارد. اما در یک جمله می توان گفت رسانه در مواقع بحرانی ، می تواند 2 کار متضاد انجام دهد یعنی هم می تواند به عنوان ابزاری برای کاهش خسارات و دامنه بحران عمل کند و هم با عملکرد نادرست خود، دامنه بحران را افزایش دهد. وی در ادامه به نقش رسانه در 2  فاز قبل و بعد از بحران اشاره کرد و افزود: رسانه قبل از بحران می تواند کارهایی مثل آموزش های لازم به مردم و بعد از بحران هم کار هایی مثل اطلاع رسانی و پیگیری وعده هایی که قرار بوده محقق شوند را انجام دهد. او در ادامه اضافه کرد: قبل از بروز حادثه رسانه می تواند، آموزش ها وپیش بینی های لازم را به مردم ارائه دهد. در کشور ما که یک کشور بلاخیز است و طبق اعلام سازمان ملل، از 40 بلای پیش بینی شده ما 32 تای آن را تجربه کرده ایم، باید به این نقش رسانه بیشتر توجه شود. پیشنمازی درباره چگونگی پیش بینی ها و صحت آن ها در رسانه ها افزود: پیش بینی زلزله در شهری مثل تهران که هر لحظه ممکن است در آن اتفاق بیفتد، آسان است و می توان گفت ممکن است زلزله ای در تهران رخ دهد اما رسانه ها نمی توانند زمان دقیق وقوع حادثه را پیش بینی کنند. دکترای علوم ارتباطات، عملکرد رسانه های کشور در زمان بحران را اینگونه ارزیابی کرد: سه نقطه در رابطه با عملکرد آموزشی  رسانه ها در هنگام بحران وجود دارد، یک نقطه وقوع بحران است که نقش آموزشی در این قسمت ، رسانه نمودی نداشته است.است. نقطه دیگر اوج بحران است که در این قسمت هم به شکل ضعیفی، رسانه ها شروع به آموزش دادن می کنند. در نقطه سوم یعنی افول بحران یا اتمام بحران که در این مرحله رسانه ها باید نقش آموزشی خود را به شکل پر رنگی ادامه بدهند که متاسفانه می بینیم، آموزش در این قسمت توسط رسانه ها رها می شود. دکتر پروانه پیشنمازی، دکترای علوم ارتباطات در پایان، جمع بندی از سخنان خود ارائه داد وگفت: فضای مجازی، فضایی است که چه بخواهیم  چه نخواهیم وجود دارد. ما باید شیوه های صحیح استفاده از آن در مدیریت بحران و مواقع بحرانی را بیاموزیم. پیشنهاد و یا راه حلی که در این زمینه وجود دارد، ارتقاء سواد رسانه ای مردم است. اینکه مردم باید یاموزند هر خبر و هر اطلاعاتی که در فضای مجازی می بینند، باور نکنند. این توانایی در مردم نیاز به تمرین و ممارست دارد و مردم باید مهارت هایی را در قالب سواد رسانه ای بیاموزند.  

آخرین موضوع نشست زلزله و آمادگی همگانی ، تحت عنوان « پیش بینی زلزله با استفاده از تغییرات آب های زیر زمینی» توسط مهندس نازلی ضیائی ارائه شد.

وی بحث خود را با توضیحات کلی درباره ماهیت پیش نشانگرها آغاز کرد: پیش نشانگرها نشانه هایی هستند که به ما هشدارمی دهند که قرار است، چیزی اتفاق بیفتد. در مورد زلزله هم همین طور است ، در واقع اتفاقاتی دست به دست هم می دهند تا به ما بگویند زمین ارزه ای در راه است. وی در دامه افزود: پیش نشانگر ها در مورد زلزله می تواند، تغییر شکل پوسته زمین ، تغییر در تراز سطح دریا ، کج شدگی های داخل پوسته زمین باشد.مندس ضیائی اشاره کرد این بخشی از پژوهشی است که توسط ایشان چند سال پیش ارائه شده است اما چون آن زمان پیش بینی های لازم در مورد زلزله صورت نگرفته بود و فکر اینکه ممکن است زمین لرزه اتفاق بیفتد به آن توجه زیادی نشد. وی درباره نتایج مثبتی که این تحقیق داشت افزود:هرگونه تغییری که در فشار، آهنگ جریان ، رنگ ، دما، بو و مزه نفت و گاز و آب های زیر زمینی اتفاق بیفتد. در واقع هرگونه تغییر در میزان آب دهی چشمه ها، تغییر در یون های محلول در آب و انتشار فلزات فرار از محل گسل ها همه این تغییرات نشان دهنده این است که زلزله ای در راه است. ضیائی در ادامه به تحقیقات و کارهایی که دردنیا در زمینه بررسی تغییرات در آب های زیرزمینی، انجام شده است اشاره ای کرد و گفت: این کار در کشور هایی مثل ایسلند در دهکده ای به صورت کاملا تخصصی انجام شده است. محققان  در کشور هایی مثل چین وژاپن این آزمایش را تکرار کردند آن ها به مدت 5 ماه ، توسط یک سامانه رصد، بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که ترکیب شیمیایی آب های زیرزمینی در مدت 4 تا 6 ماه قبل از وقوع دو زلزله بزرگ، تغییراتی کرده است. علاوه براین عناصری مثل سدیم وهیدروژن هم قبل از وقوع زلزله، در آب های زیر زمینی افزایش چشمگیری پیدا کرده بود. مهندس نازلی ضیائی در پایان صحبت های خود افزود:ما حدود 3 یا 4سال پیش هم پیشنهاداتی برای انجام این کار ها به منظور پیش بینی زلزله توسط پیش نشانگر ها در ایران داده بودیم، اما به این علت که برخی سیستم های ما در تحریم بود، امکانات لازم در اختیار ما قرار نگرفت. اما به همت متخصصان قرار است تا سال آینده این پروژه کلید بخورد و امیدوارم مثمر ثمر باشد.

درپایان این نشست، سخنرانان به سوالات حضار پاسخ دادند.

No tags for this post.