یکی از اساسی‌ترین چالش‌های مربوط به نیروی کار، بهره‌وری و مسائل مرتبط با آن است و با توجه به محدودیت منابع و نامحدود بودن نیازهای انسانی، بهبود بهره‌وری یک ضرورت است.
با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی و فناوری اطلاعات، ابزارهای هوشمند، محیط مجازی و خلاقیت‌های فناورانه بخشی از زندگی انسان‌ها شده‌اند. اگرچه این پیشرفت‌ها می‌توانند برای جامعه انسانی به‌عنوان تهدید هم محسوب شوند، اما می‌توان از آنها در فرصت‌های فراروی سازمان‌ها، بهره‌برداری بهینه کرد.
فراگیر شدن فناوری اطلاعات در سازمان‌ها، بستری را برای جمع‌آوری حجم انبوهی از داده‌ها فراهم کرده است. ازاین‌رو، «داده‌های کلان یا حجیم» یکی از موضوعاتی است که موردتوجه مدیران قرار گرفته است. امروزه کلان‌داده در علوم مختلف، فناوری، بازار، پزشکی و غیره کاربرد فراوانی یافته است.
فراگیر شدن فناوری اطلاعات در سازمان‌ها، بستری را برای جمع‌آوری حجم انبوهی از داده‌ها فراهم کرده است. ازاین‌رو، «داده‌های کلان یا حجیم» یکی از موضوعاتی است که موردتوجه مدیران قرار گرفته است. امروزه کلان‌داده در علوم مختلف، فناوری، بازار، پزشکی و غیره کاربرد فراوانی یافته است.
تاکنون مطالعات مختلفی در زمینه روش‌های نگهداری و تجزیه‌وتحلیل این داده‌ها در حوزه بهداشت و درمان، بازاریابی و غیره انجام‌شده، اما در حوزه مدیریت منابع انسانی، کمتر بدان توجه شده و موضوعی ناشناخته بوده است.
به همین منظور، پژوهشگران دانشگاه فردوسی مشهد طی یک مطالعه مروری و با توجه به اهمیت استفاده از داده‌های کلان در مدیریت منابع انسانی و تبیین مفهوم کلان داده، پیشنهاد‌هایی را در رابطه با راهبردهای مبتنی بر کلان داده در حیطه منابع انسانی با بهره‌گیری از روش «تحلیل نظام‌مند» منابع علمی و با هدف آمادگی برای جایگزینی سامانه‌های کلان داده، ارائه کرده‌اند.
در این پژوهش با توجه به گستردگی، سطح پیچیدگی و اهمیت موضوع، از مرور مطالعات پیشین یا «تحلیل نظام‌مند» استفاده شد تا به‌طور دقیق‌تر به بررسی پژوهش‌هایی که بیشترین ارتباط را با موضوع دارند، پرداخته شود.
نتایج این پژوهش نشان داد که با توجه به حجم بالای اطلاعات جمع‌آوری‌شده در سازمان‌ها، ایجاد یک پایگاه ساختاریافته از داده‌ها، اطلاعات وسیع‌تری از حوزه کسب‌وکار را عاید سازمان خواهد کرد که با کاهش هزینه‌های سازمان نیز همراه خواهد بود. همچنین کلان داده‌ها می‌توانند فرهنگی در سازمان‌ها ایجاد کنند که از طریق آن کسب‌وکارها و مدیران فناوری اطلاعات، به سمت استفاده از تمامی ارزش‌های پنهان در داده‌ها حرکت کنند.
محققین در این پژوهش خاطرنشان کرده‌اند که کلان داده باعث افزایش بینش در ساختار منابع انسانی و شناسایی استعدادها در سازمان می‌شود. همچنین فهم دلایل مرتبط با فرسایش یا ترک کار افراد، ایجاد درک عمیق‌تر از تجربیات عملکردی کارکنان و انجام اقدامات مناسب و هدفمند جهت ارتقای رضایت‌مندی و بهره‌وری کارکنان، از دیگر دستاوردهای تحلیل کلان داده‌ها است.
دکتر ملکزاده، عضو هیئت‌علمی گروه مدیریت دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد و از محققین این مطالعه در گفتگوی اختصاصی با سیناپرس، ضمن بیان این‌که پژوهش انجام‌شده، نوعی نوآوری است که در آن تأثیر داده‌های بسیار زیاد موجود برای مدیریت اثربخش‌تر منابع انسانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، می‌گوید: «بهره‌برداری درست از داده‌های به‌ظاهر دست و پاگیر، می‌تواند منافع متعدد و غیرقابل‌انکاری برای سازمان‌ها داشته باشد. کلان داده، می‌تواند تغییر نگرش‌ها در ساختار منابع انسانی را به دنبال داشته باشد و نوعی تعامل مجازی میان فرد و سازمان ایجاد می‌کند. به‌عنوان‌مثال اطلاع از میزان کارآیی و توانمندی‌های هر فرد و گرایش‌های و تمایلات وی، می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با منابع انسانی ایفا کند.»
این پژوهشگر در پاسخ به سؤالی در مورد چگونگی تأثیر راهکارهای ارائه‌شده در این پژوهش با توجه به کمبود زیرساخت‌های ارتباطی و ابزارهای فناوری در ایران و از طرفی موضع‌گیری مدیران و عدم رغبت آنها به استفاده از فناوری‌های جدید، می‌گوید: «سرعت تغییر فناوری‌ها به حدی زیاد است که زیرساخت‌های لازم را به وجود می‌آورد و شاید بتوان گفت نباید خیلی نگران امکانات زیرساختی باشیم. اما در مورد موضع‌گیری‌ها، باید به این نکته توجه کرد که در مقابل هر تغییری، مقاومت وجود دارد که البته بخشی از آن‌هم طبیعی است و به عوامل مختلف فرهنگی و اجتماعی بستگی دارد. تغییر همیشه دشوار است، ولی با توجه به‌سرعت تغییرات و لزوم هماهنگی سازمان‌ها با آن تغییرات، این مواضع تغییر خواهند کرد. به نظر می‌رسد راهکارهای ارائه‌شده باید با بومی‌سازی و فرهنگ‌سازی مناسب به‌کاربرده شود و البته از شتاب‌زدگی هم باید پرهیز شود».
ملکزاده می‌افزاید: «هرگاه تغییری لازم باشد باید به دو نکته اساسی توجه کرد: سرعت تغییر و وسعت تغییر. ما تجربیات متعددی در رابطه با سیستم‌های اطلاعات مدیریت و تغییر از شیوه‌های سنتی به شیوه‌های مبتنی بر رایانه داشته‌ایم که می‌تواند در این مورد به ما کمک کند، نظیر تغییر تدریجی و مرحله‌ای از سیستم‌های سنتی به سیستم‌های جدید اطلاعاتی. راهکارهای ارائه‌شده در این پژوهش نیز راهکارهای عمومی هستند که باید متناسب با بافت و مأموریت هر سازمان تطبیق داده شود. طبیعتاً یک راه‌حل و یا نسخه کلی که برای همه سازمان‌ها یکسان باشد در این مورد هم وجود ندارد و برای هر سازمان باید الزامات خاص سازمان در نظر گرفته شود».
محققین اعتقاد دارند که تحلیل صحیح کلان داده‌ها باعث بهبود قابلیت پیش‌بینی روندهای آینده و راهبردی‌تر شدن 
دکتر ملکزاده،در خصوص وجود نهاد یا سازمانی که از روش یا روش‌هایی برای ذخیره داده‌های کلان سازمانی و تحلیل آنها استفاده کند، اظهار می‌دارد: «در برخی از حوزه‌ها مثل بهداشت و درمان اقداماتی شروع شده است که البته بیشتر به شکل داده‌کاوی است. در صنعت بیمه و بانکداری نیز اقداماتی در حال انجام است. آموزش عالی نیز از حوزه هایی است که مجموعه‌ای وسیع از داده‌ها را تولید، ذخیره‌سازی و دسته‌بندی می‌کند که می‌تواند در سطح کلان مورد استفاده قرار گیرد. اما تحلیل‌های مبتنی بر کلان داده‌ها و به‌کارگیری آنها در مدیریت منابع انسانی هنوز به شکل قابل‌توجه آغاز نشده است».
محققین مجری این پژوهش در پایان مقاله مروری خود اشاره کرده‌اند: «به‌عنوان نتیجه کلی از پژوهش انجام‌شده، می‌توان گفت که فناوری اطلاعات و شبکه‌های ارتباطی علاوه بر تغییر ساختارهای ذهنی و نگرش افراد، درگاه وسیعی برای استفاده از داده‌های موجود و تبدیل آنها به اطلاعات متناسب، برای مدیران خواهد بود و ابزاری قدرتمند در اختیار آنها قرار می‌دهد تا بر مبنای آن، راهبردهای مربوط به فرآیندهای جذب، آموزش و حفظ سرمایه‌های انسانی را تدوین کنند. همچنین فناوری می‌تواند به پر کردن شکاف‌های موجود در زمینه استفاده درست از جایگاه نیروی انسانی به‌عنوان یک مزیت رقابتی در کسب‌وکار کمک کند».
قابل‌ذکر است فصلنامه «رشد فناوری» از نشریات جهاد دانشگاهی و متعلق به مرکز رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات رویش نتایج علمی و فنی این مطالعه پژوهشی را منتشر کرده است.
گزارش و گفتگو: محمدرضا دلفیه
منبع: ملکزاده، غ. و صادقی، ص. 1396. راهبرد مدیریت منابع انسانی در عصر دیجیتال با تکیه بر کلان داده. رشد فناوری، 13(51): 70-62.
No tags for this post.