محققان و دانشمندانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند به کمک این دستاوردها به محدوده‌ای فراتر از مرزهای پیشین دنیای علم و فناوری قدم گذشته‌اند و افق‌های جدیدی پیش روی آنها گشوده شده است.
پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی یکی از این گروه‌های موفق است که به کمک دانشمندان و متخصصان توانسته است در سال‌های اخیر، دانش و فناوری سلول‌های بنیادی و سلولدرمانی را در کشور توسعه دهد تا جایی که مقام معظم رهبری، شرایط تولید علم در این زمینه را در سطح علوم نانو و هسته‌ای می‌دانند و فعالیت‌های انجام شده در این زمینه را از اولویت‌های اصلی دانشی کشور معرفی کرده‌اند.
با توجه به اهمیت این موضوع گروه سلول‌های بنیادی رویان با هدف مطالعه و تحقیق درباره سلول‌های بنیادی از سال 1382 فعالیت خود را در این زمینه آغاز کرد و پس از گذشت 8 سال از راه‌اندازی، این گروه به سطح پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلول‌های بنیادی ارتقا پیدا کرد.
این پژوهشکده اکنون فعالیت‌های خود را در سه حوزه تولید، ترجمان و کاربرد دانش سلول‌های بنیادی متمرکز کرده است. محققان این مرکز به دستاوردهای مهم و ارزشمندی در زمینه شناخت قابلیت‌های سلول‌های بنیادی دست یافته‌اند.
به این ترتیب به همت محققان کشور توانسته‌ایم همزمان با دیگر کشورها در این حوزه پیش رویم. با وجود این که عمر تحقیقات در حوزه سلول‌های بنیادی به حدود 20 سال می‌رسد به پیشرفت‌های مهم و قابل توجهی در زمینه تحقیقات و درمان در کشور دست یافته‌ایم. سلول‌های بنیادی بالقوه در درمان بسیاری از بیماریها می توانند مورد استفاده قرار گیرند و محققان پژوهشگاه رویان توانستهاند در درمان بیماری‌های مختلفی مانند بیماری‌های پوستی، قلبی و همچنین بیماری‌های عصبی با استفاده از سلول‌های بنیادی به موفقیتهایی دست یابند.
اکنون در این پژوهشگاه برای درمان بیماری‌های پوستی مانند ویتیلیگو یا لک و پیس، سوختگی و رفع چین و چروکهای پوستی با استفاده از قابلیت‌های سلول‌های بنیادی، خدمات درمانی ارائه می‌شود. علاوه بر این مرکز سلولدرمانی رویان برای درمان بیماری‌های دستگاه عصبی مانند فلج مغزی و ام.اس (MS) نیز خدمات درمانی ارائه میکند. افرادی که دچار نارساییهای مزمن قلبی هستند نیز می‌توانند در این مرکز تحت درمان قرار گیرند. درمان بعضی از بیماری‌های ارتوپدی به کمک سلول‌های بنیادی نیز از دیگر خدمات ارائه شده در این مرکز درمانی است.
الفبای سلول‌های بنیادی
سلول‌های بنیادی از ویژگی‌های اختصاصی برخوردارند و تحقیق درباره قابلیت‌های این سلول‌ها در روند درمان بیماریها از سال‌ها پیش مورد توجه قرار گرفته است. محققان بر این باورند با وجود تحقیقات گستردهای که در 40 سال اخیر درباره این سلول‌ها انجام شده است همچنان باید به تحقیق در این حوزه ادامه داد تا بتوان به اطلاعات بیشتری درباره سلول‌های بنیادی دست یافت.
دو ویژگی مهم در سلول‌های بنیادی دیده می‌شود که آنها را از دیگر انواع سلول‌ها متمایز می‌سازد. یکی از ویژگی‌های مهم این گروه از سلول‌ها توانایی باز تولید یا خودنوزایی این سلول‌ها برای مدت زمان طولانی است. دیگر ویژگی متمایز این سلول‌ها توانایی آنها در تولید سلولهایی است که در نهایت می‌توانند در داخل بدن یا در شرایط آزمایشگاه به انواع خاصی از سلول‌ها تبدیل شوند. این ویژگی سلول‌های بنیادی تمایز یا تخصصی شدن نام دارد. جالب است بدانید ردپای سلول‌های بنیادی را در گیاهان نیز میتوان یافت. در گیاهان این گروه از سلول‌ها مرکز رشد گیاه هستند که به برگ، گل و میوه تبدیل می‌شوند. در جانوران، سلول‌های بنیادی به دیگر انواع سلول‌های بدن مانند سلول‌های خون، پوست و سلول‌های عصبی تبدیل می‌شوند.
سلول‌های بنیادی را میتوان در دو گروه سلول‌های بنیادی جنینی و سلول‌های بنیادی بالغ یا بزرگسال طبقهبندی کرد. سلول‌های بنیادی جنینی می‌توانند انواع سلول‌های بدن یک موجود بالغ را بسازند. سلول‌های بنیادی بالغ که به سلول‌های بنیادی بافتی معروفند در بسیاری از بافتهای بدن وجود دارند. قابلیت مهم این سلول‌ها این است که می‌توانند در یک بافت خاص هر نوع سلولی را بسازند.
جنین انسان از سلولهایی تشکیل شده است که می‌توانند هر نوع سلولی را بسازند. در بدن افراد بالغ نیز در انواع بافتها، سلول‌های بافتی متفاوتی وجود دارد. زمانی که یک سلول بنیادی تقسیم می‌شود یکی از سلول‌ها به شکل سلول بنیادی باقی می‌ماند و سلول دیگر به سلول خونی، پوست یا هر نوع سلول بالغ دیگری تبدیل می‌شود.
توانایی تولید دو نوع متفاوت از سلول‌ها در روند تقسیم سلولی یکی از ویژگی‌های مهم سلول‌های بنیادی است که می‌تواند تضمین کننده عملکرد ترمیمی بدن باشد. بر این اساس به کمک این ویژگی، سلول‌های بنیادی همزمان با تولید سلول‌های تمایز یافته یا تخصصی ، حجم انبوهی از سلول‌های بنیادی تولید می‌کنند که بدن از آنها برای ساخت دیگر انواع سلول‌ها استفاده میکند. به این ترتیب میتوان گفت وظیفه اصلی سلول‌های بنیادی، جایگزینی سلول‌ها و بافتهایی است که در اثر ابتلا به بیماری، فرسودگی یا آسیب دیدگی از بین میروند. در بافت معده و روده سلول‌های بنیادی به طور پیوسته و مداوم جایگزین می‌شوند و به این ترتیب سلول‌های موردنیاز بدن ساخته می‌شود. سلول‌های بنیادی پوست نیز به همین ترتیب جایگزین می‌شوند و پوست جدید ساخته می‌شود. سلول‌های بنیادی مغز استخوان نیز مسئولیت ساخت سلول‌های خونی جدید را بر عهده دارند.
محققان در تحقیقات انجام شده در زمینه سلول‌های بنیادی دریافته‌اند مجموعهای از سلول‌های بنیادی در مغز استخوان، مغز، قلب، کبد، سیستم تولید مثل، ماهیچه‌های اسکلتی، دندان و پوست وجود دارد. آنها در تلاش هستند در تحقیقات گسترده‌تر ، عملکرد سلول‌های بنیادی را در ابعاد وسیعتری مورد بررسی قرار دهند تا بتوانند درباره چگونگی عملکرد این سلول‌ها در انجام کارهای مختلف از تولید سلول‌های تولید کننده انسولین تا ترمیم غلاف حفاظتی سلول‌های آسیبدیده اطلاعاتی به دست آورند و بتوانند در آیندهای نه چندان دور از قابلیتها و ویژگی‌های این سلول‌ها در روند درمان بیماریها و بهبود وضع زندگی بیماران مبتلا به بیماری‌های صعبالعلاج بهره گیرند.
گزارش: فرانک فراهانی
No tags for this post.