پرستاران،رابطان حیاتی بهداشت و درمان در كشورهای مختلف هستند و ازاین‌رو، به‌عنوان یكی از تأثیرگذارترین اجزای نیروی انسانی نظام سلامت محسوب می‌شوند. وجود پرستاران باانگیزه و توانمند، نقش مهمی در ارتقای كیفیت خدمات بهداشتی و درمانی دارد. پرستاران در فرآیند ارائه خدمات، با بیماران و بیماری‌های مختلف روبرو می‌شوند و به همین دلیل، پیوسته فشارهای روانی شدیدی را تجربه می‌کنند. بر این اساس پرستاری به‌عنوان یكی از حرفه‌های پراسترس شناخته‌شده است.
یكی از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر استرس در کار، فرسودگی شغلی است. برای سنجش دقیق این متغیر باید تلاش كرد كه ابعاد مختلف آن شناسایی و سنجیده شود. طبق نظر متخصصین، فرسودگی شغلی شامل سه بعد خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و عدم‌کفایت فردی است.
پرستاران در فرآیند ارائه خدمات، با بیماران و بیماری‌های مختلف روبرو می‌شوند و به همین دلیل، پیوسته فشارهای روانی شدیدی را تجربه می‌کنند. بر این اساس پرستاری به‌عنوان یكی از حرفه‌های پراسترس شناخته‌شده است.
خستگی هیجانی، احساس زیر فشار قرار گرفتن و از بین رفتن منابع هیجانی در فرد است. مسخ شخصیت پاسخی منفی و سنگدلانه به افرادی است كه معمولاً دریافت‌کنندگان خدمت از سوی فرد شاغل هستند و به برداشت منفی فرد از سوی مددجویانش اشاره دارد و كاهش عملكرد شخصی نیز، كم شدن احساس شایستگی در انجام وظایف شخصی است و درواقع یك ارزیابی منفی از خود در رابطه با انجام كار به شمار می‌رود.
در این رابطه، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، پژوهشكده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی و همچنین مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به مطالعه جامعه پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران پرداخته‌اند.
برای انجام این پژوهش، از بین بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران، چهار مركز به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. این مراكز عبارت بودند از بیمارستان فوق تخصصی كودكان بهرامی، بیمارستان روان‌پزشکی روزبه، بیمارستان فوق تخصصی پوست رازی و بیمارستان عمومی ضیائیان.
در مرحله بعد، 200 نفر از پرستاران بیمارستان‌های فوق از بین لیست پرستاران حاضر در روزهای مراجعه پرسشگر، انتخاب شده و مورد ارزیابی قرار گرفتند. این پرستاران، از بخش‌های مختلف بیمارستانی و همچنین از رده‌های مختلف تحصیلی بودند.
محققین پس از بررسی‌های انجام‌شده در این پژوهش، میانگین فرسودگی شغلی را 1.99 برآورد کردند كه كمتر از حد متوسط ارزیابی می‌شود.
همچنین بر اساس نتایج حاصله، ابعاد خستگی هیجانی با میانگین 2.26 و عدم‌کفایت فردی با میانگین 2.02 نزدیك به حد متوسط بودند و بعد مسخ شخصیت نیز با میانگین 1.44 كمتر از حد متوسط برآورد شد.
بااین‌حال، در این تحقیق، پژوهشگران متوجه شدند که با افزایش سطح تحصیلات، میزان فرسودگی شغلی در پرستاران افزایش می‌یابد. همچنین كاركنانی كه وضعیت استخدامی آنان، پیمانی، قراردادی یا شركتی است، نسبت به كاركنان رسمی فرسودگی شغلی بالاتری دارند.
بررسی میزان فرسودگی شغلی پرستاران به تفكیك بیمارستان‌های موردبررسی نیز نشان داد كه بیشترین میزان فرسودگی شغلی مربوط به بیمارستان روان‌پزشکی روزبه است.
علاوه بر این، بررسی تأثیر سن بر فرسودگی شغلی نشان داد كه سابقه كاری پرستاران با فرسودگی شغلی در آن‌ها
کرمی اژدری و همکاران، مجریان این پژوهش می‌گویند: «نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد كه وضعیت كاركنان در بعد مسخ شخصیت بهتر از سایر ابعاد است و اگر قرار است مداخله‌ای برای بهبود وضعیت موجود انجام شود، بهتر است بیشتر به ابعاد خستگی عاطفی و كاهش احساس كفایت فردی توجه شود. همچنین در تفسیر ارتباط مستقیم بین فرسودگی شغلی و میزان تحصیلات فرد، می‌توان گفت كه هرچه سطح تحصیلات پرستاران بالاتر رود این مسئله موجب افزایش فرسودگی در كاركنان می‌شود».
محققین فوق معتقدند که توجه به مبانی و عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی، نقشی پیشگیری‌کننده در ابتلای پرستاران به فرسودگی شغلی خواهد داشت كه به دنبال آن سلامت پرستاران، كیفیت مراقبت از بیماران و درنهایت وضعیت بهداشت و درمان در سطح بیمارستان‌ها ارتقا خواهد یافت.
قابل‌ذکر است نتایج پژوهش فوق به‌صورت مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «پایش» وابسته به پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي به چاپ رسیده است.
گزارش: محمدرضا دلفیه
منبع: کرمی اژدری، پ. و همکاران. 1396. میزان فرسودگی شغلی بین پرستاران بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران. پایش، 5(16): 603-595.
No tags for this post.