ترکیب خورشید و نان برای سلامت مردم

بر خلاف بسیاری از دیگر ویتامین ها، ویتامین دی در مواد غذائی محدودی وجود داشته و بخش عمده آن توسط بدن و بر اثر تابش نور خورشید ساخته می شود و اگر به این وسیله میزان مورد نیاز ویتامین دی بدن تولید و تامین نشود، باید به روش های دیگری این ماده حیاتی را به بدن رساند. در بسیاری از کشورهای جهان برای حل این مشکل اقدام به افزودن ویتامین دی به مواد غذائی مورد مصرف روزانه کرده اند.

محققان تخمین زده اند که حدود یک میلیارد نفر در سراسر جهان از کمبود ویتامین دی رنج می برند که علت آن قرار نگرفتن در معرض نور خورشید  است. از این رو می توان گفت که نور خورشید یکی از منابع طبیعی ویتامین دی است که افراد باید به آن اهمیت دهند.

 بیشتر این کشورها در مناطق سردسیری قرار دارند که در بیشتر روزهای سال خبری از خورشید نیست و به همین دلیل مردم توانائی دریافت میزان کافی ویتامین دی را به طور طبیعی ندارند. ویتامین دی جز ویتامین های محلول در چربی است و لزوما تنها مواد غذایی معدودی قابلیت حل کردن و حمل این ماده را دارند. در بیشتر کشورهای جهان ویتامین دی علاوه بر مکمل های داروئی با کره، روغن، شیر و نان مخلوط می شود.

ویتامین دی چیست؟

ویتامین دی از جمله موادی است که وجود ان برای سلامتی انسان حیاتی است. همانطور که گفته شد عمده ترین بخش مورد نیاز ویتامین دی بدن بر اثر تابش خورشید به دست امده و بخش دیگر ان از مواد غذائی تامین می شود. در این فرایند اشعه‌ ماورا بنفش خورشید، کلسترول را در پوست به ویتامین دی تبدیل می‎کند. در افرادی با پوست روشن، تابش نور آفتاب بر پوست صورت، ۲ تا ۳ بار در هفته به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه، ویتامین D مورد نیازشان را تامین می‌کند. اما این زمان برای افرادی با پوست تیره‌ تر و سالمندان باید بیشتر باشد. توجه داشتن به این مساله نیز ضروری است که تابش نورخورشید باید مستقیم بوده و تابش آفتاب از پشت شیشه‌  پنجره برای تامین ویتامین دی بدن کافی نیست.

عوارض کمبود ویتامین دی

وجود ویتامین دی در بدن از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که جذب کلسیم در بدن به وسیله این ویتامین انجام گرفته  و در نتیجه به استخوان سازی کمک می کند و در صورت کمبود و فقدان این ویتامین،  عارضه نرمی استخوان ایجاد می شود که بسیار خطرناک است. پژوهش های  انجام شده همچنین  نشان می دهد؛ افرادی که از کمبود ویتامین دی رنج می برند، بدون در نظر گرفتن اضافه وزنشان، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری دیابت هستند.

پژوهشگران معتقدند، افرادی که فاقد ویتامین دی در بدن خود هستند به احتمال زیاد از بیماری های متابولیکی همچون دیابت نوع دو ، پیش دیابت و چاقی رنج می برند. محققان تخمین زده اند که حدود یک میلیارد نفر در سراسر جهان از کمبود ویتامین دی رنج می برند که علت آن قرار نگرفتن در معرض نور خورشید  است. از این رو می توان گفت که نور خورشید یکی از منابع طبیعی ویتامین دی است که افراد باید به آن اهمیت دهند. یکی از اصلی ترین بیماری هایی که بر اثر کمبود حاد ویتامین دی به وجود می آید، راشیتیسم است که به ویژه برای کودکان خطرناک بوده و موجب تغییر شکل استخوان پای این اطفال می شود. از جمله مهمترین علائم کمبود ویتامین دی در بدن می توان به این موارد اشاره کرد: درد و ضعف ماهیچه‌ها؛ سردرد و سرگیجه؛ عفونت‌های مکرر؛ مشکلات گوارشی؛عرق بیش از حد، احساس افسردگی و   ریزش مو

قابل توجه است که کمبود ویتامین دی به شدت بخشیدن برخی از بیماری کمک می کند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود :

1- بیماری های قلب و عروق :

کمبود ویتامین دی خطر ابتلا به بیماری های قلبی – عروقی را تا 62 درصد افزایش می دهد . این مطالعات جدید نشان می دهد که کمبود ویتامین دی همانند عواملی چون سیگار کشیدن ، کمبود فعالیت های بدنی و سایر عوامل موثر در بیماری های قلبی – عروقی ، به طور قابل توجهی باعث افزایش احتمال خطر ابتلا به این بیماری های کشنده می شود .

2- آنفلوآنزا:

فقدان ویتامین دی در بدن می تواند باعث عود کردن سرماخوردگی و افزایش عفونت تنفسی شود چرا که این ویتامین نقش مهمی در فعال کردن سلول های سیستم ایمنی بدن داشته تا بتوانند به مقابله عفونت بپردازند .

3- کم خونی :

کمبود هموگلوبین در خون باعث ایجاد بیماری کم خونی می شود و مطالعات انجام شده توسط محققان مرکز کودکان جانز هاپکینزنشان می دهد ، افرادی که سطح هموگلوبین خونشان پائین است از کمبود ویتامین دی نیز رنج می برند . اگر چه هنوز نقش دقیق ویتامین D و کم خونی در حال بررسی و پژوهش قرار داشته اما شواهد  و دلایل کافی  وجود دارد که نشان دهنده  ارتباط مستقیمی بین بیماری کم خونی و کمبود ویتامین دی است .

4- آسیب های مغزی :

پژوهش های انجام شده توسط محققان دانشگاه کنتاکی  نشان می دهد که کمبود ویتامین دی می تواند به برخی از پروتئین های مغز موش ها صدمه وارد کند . این تحقیقات نشان می دهد که فقدان این ویتامین بر وضعیت اکسیداتیو مغز ، عملکرد شناختی و قدرت حافظه تاثیر منفی می گذارد .

5- ناباروری:

پژوهش های انجام شده توسط پزشکان اتریشی مشخص می کند که ویتامین دی باعث تحریک تولید هورمون مردانه تستوسترون و هورمون زنانه پروژسترون می شود ، در نتیجه ، کمبود این ویتامین در تولید مثل اختلال ایجاد خواهد کرد . محققان معتقدند که پیاده روی روزانه در معرض نور خورشید به تقویت سلامت باروری کمک می کند .

6- ام اس :

مطالعات پژوهشگران دانشگاه هاروارد نشان می دهد به میزان هر 50 نانو مول افزایش ویتامین دی در یک لیتر از خون، احتمال بروز بیماری ام اس در سال های بعدی را به میزان 39 درصد کاهش می دهد. از سوی دیگر در این مطالعات مشخص شد زنانی که دچار کمبود ویتامین دی در بدن خود هستند به میزان 43 درصد بیشتر در خطر ابتلا به بیماری ام اس قرار دارند.

7- آفتاب سوختگی:

تیمی از پژوهشگران دانشکده پزشکی  دانشگاه وسترن ریزرو (Western Reserve University) با همکاری بیمارستان آموزشی و دانشگاه کلولند (University Hospitals Cleveland Medical Center) در مطالعات خود دریافتند که مصرف ویتامین دی یکساعت پس از آفتاب سوختگی موجب کاهش سرخ شدن پوست، تورم ، عرق سوز شدن و التهابات پوستی می شود.

8- بیش فعالی کودکان:

پژوهشگران دریافتند کودکانی که مادران آن ها در دوران بارداری از قرص های ویتامین دی استفاده کرده و سطح این ویتامین (25OHD) در خون آن ها  بیش از 25  nmol/L  بود، به میزان بسیار کمتری دچار اختلال بیش فعالی و کمبود توجه می شوند.

 

پیشینه افزودن ویتامین دی به مواد غذائی

پس از پایان جنگ جهانی دوم و بروز مشکلات بهداشتی شدید برای مردم بسیاری از مناطق جهان از جمله اروپا، دولت ها تصمیم گرفتند مواد غذائی و ویتامین های مورد نیاز را به مواد غذائی اضافه کنند. یکی از این مواد ویتامین دی بود. پس از مدتی این موضوع با عوارض و بروز مشکلات متعددی همراه شده و مسمویت های زیادی گزارش شد که این مساله موجب شد تا قوانینی مبنی بر ممنوعیت افزودن مواد غذائی از جمله ویتامین دی به مواد غذائی تصویب شود. در ادامه پژوهشگران دریافتند که میزان مکمل های اضافه شده به مواد غذائی در ابتدا بسیار زیاد بوده و این مساله موجب بروز مشکلات شدیدی در مصرف کنندگان شده بود. در ادامه بار دیگر روند افزودن مواد و مکمل های مورد نیاز به محصولات غذائی آغاز شد که اینبار میزان افزوده شده، تحت کنترل و بر مبنای میزان مورد نیاز بدن انسان محاسبه شده بود.

افزودن ویتامین دی به مواد غذائی در ایران

متاسفانه در کشور ایران نیز علی رغم این که آب و هوا و اقلیمی آفتابی وجود دارد، بسیاری از مردم و به ویژه زنان و کودکان با کمبود ویتامین دی رو به رو هستند که در سال های اخیر برای رفع این مشکل اقدامات مهمی صورت گرفته است. در این بازه زمانی شاهد حضور شیرهای غنی شده با ویتامین دی در فروشگاه ها بودیم که متاسفانه این رویکرد با توجه به میزان سرانه مصرف بسیار کم شیر در ایران نیز پاسخگو نبوده و محققان در پی یافتن روش های جدیدتر و کارآمد تری بودند. یکی از این مهمترین روش های پیش بینی شده، افزودن ویتامین دی به نان است که تقریبا همه روزه توسط تمامی اقشار جامعه استفاده می شود.به تازگی  نشست بررسی برنامه غنی سازی نان با ویتامین D با حضور کارشناسان معاونت بهداشت وزارت بهداشت و پروفسور ابراهیم المدفا رئیس سابق انجمن بین المللی علوم تغذیه (IUNS) و رئیس دپارتمان تغذیه دانشگاه وین و سازمان جهانی بهداشت در انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور برگزار شد.

در این نشست هدایت حسینی، رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور با تاکید بر اهمیت پرداختن به کمبود گسترده ویتامین D بیان کرد: کمبود ویتامین D از مشکلات شایع در سراسر دنیاست و ایران نیز از این امر مستثنی نیست. اطلاعات موجود حاکی است که بیش از 70 درصد کودکان و بزرگسالان ایران مبتلا به درجات مختلفی از کمبود ویتامین D هستند. گفتنی است؛ در این جلسه به استفاده از غنی سازی اجباری مواد غذایی به خصوص آرد گندم به عنوان راهکار بهینه مقابله با کمبود گسترده ویتامین D تاکید شد

.

شرایط جهانی

در ایالات متحده آمریکا افزودن ویتامین دی به شیر از دهه 20 میلادی آغاز شده است هرچند قانون مشخصی برای این موضوع وجود نداشته و این امر به خواست تولید کنندگان و نیاز مصرف کنندگان انجام می شود. در بریتانیا اما دولت این موضوع را به کلی رد کرده و تشخیص استفاده از مکمل ویتامین دی بر عهده پزشکان قرار دارد. این موضوع در حالی است که حدود 39 درصد از بزرگسالان این کشور با کمبود ویتامین دی مواجه هستند و مارتین هویسون (Martin Hewison) ، استاد بخش غدد درون ریز و متابولیسم مولکولی در دانشگاه بیرمنگام می گوید در رابطه با این موضوع  می گوید: « هیچ کس نمی تواند انکار کند که ما یک مشکل عمده با کمبود ویتامین D در این کشور داریم.»

افزودن ویتامین دی به محصولات غذائی در بسیاری از کشورها چون روسیه، آلمان، فرانسه، کشورهای اسکاندیناوی، کانادا، ایالات متحده و …. وجود دارد هرچند مهمترین نگرانی درباره این عمل، مصرف بیش از حد ویتامین دی است زیرا این ویتامین محلول در چربی بوده و دفع آن از بدن به سادگی انجام نمی شود. مازاد برخی ویتامین ها که مانند ویتامین C محلول در آب هستند، از طریق ادرار از بدن دفع می شود اما این اتفاق برای ویتامین های محلول در چربی رخ نداده و مصرف بیش از حد آن موجب مسمومیت می شود.

آیا افزودن ویتامین دی به مواد غذائی منطقی است؟

مطالعات انجام شده در گوشه و کنار جهان نشان می دهد احتمال ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا و عفونت های جدی مانند پنومونی در افرادی که از مکمل های ویتامین D استفاده می کنند، کمتر از سایرین است. در این مطالعات که توسط پژوهشگران بریتانیایی انجام شد، 25 مطالعه در 14 کشور تجزیه و تحلیل شده و افراد تحت مطالعه، دوزهای منظم ویتامین D را به میزان قابل توجهی به ویژه در افرادی که کمبود ویتامین داشتند، دریافت کردند.

محققان می گویند این نتایج این مطالعه با هدف ترغیب دولت بریتانیا به صدور مجوز برای اضافه کردن ویتامین D به شیر، آب پرتقال، غلات و نان – غذاهایی است که توسط عموم مردم مصرف می شود.

دانشمندان معتقد هستند این روش برای کسب اطمینان از این مساله که همه افراد به اندازه کافی از ویتامین استفاده می کنند؛  بسیار مناسب بوده و سطح عمومی سلامت استخوان ها، دندان ها و عضلات سالم  و توانایی سیستم ایمنی افراد جامعه بیشتر خواهد شد.

باید توجه داشت که اگر چه این ماده مغذی به طور طبیعی در ماهی های چرب، پنیر و زرده تخم مرغ یافت می شود، اما میزان مصرف این مواد توسط عموم افراد کافی نبوده و به همین دلیل افزودن مکمل های ویتامینی به مواد غذائی روزانه مورد مصرف مردم،  کاری منطقی محسوب می شود.

گزارش: فاطمه کردی

No tags for this post.