مردم معمولاً به دلیل دور شدن از شرایط یا عوامل نامساعدی مانند فقر، کمبود غذا، بلایای طبیعی، جنگ، بیکاری و کمبود امنیت اقدام به مهاجرت می‌کنند. دلیل دوم این تصمیم می‌تواند شرایط و عوامل مساعد جذب‌کننده مانند امکانات بهداشتی بیشتر، آموزش بهتر، درآمد بیشتر و مسکن بهتر در مقصد مهاجرت باشد.
هرچند که مهاجرت مردم کشورهای جهان سوم یا درحال‌توسعه به کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته امری معمول و متداول است و کشوری مانند افغانستان جزء کشورهایی است که بیشترین مهاجر را در جهان دارد، اما باید گفت که در میان همین کشورهای مهاجرفرست، ایران از لحاظ مهاجرت افراد نخبه و متخصص در صدر قرار دارد.
نتیجه پژوهشی که توسط کارگروه مهاجرت و اشتغال انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران از افکارسنجی دانشجویان این دو دانشگاه درباره مهاجرت از ایران انجام شده است را در نمودار زیر می‌بینید.
مهاجرت نخبگان همواره با آسیب‌های فراوانی در کشور همراه است. این موضوع علاوه بر ایجاد خلاء نیروی متخصص و ماهر و اخلال در نظام شایسته‌سالاری در مدیریت کشور، زمینه بهره‌برداری کشورهای میزبان را از ماحصل آموزش و تعلیم این نخبگان فراهم می‌کند. نخبگانی که برای تعلیم و تربیت آن‌ها در نظام آموزشی کشور هزینه شده است. مصداق این گفته واکنش مدیران تعدادی از شرکت‌های داروسازی آمریکا و به ویژه شرکت‌های بایوتک به تبعات منفی فرمان نژادپرستانه ترامپ درخصوص ممنوعیت سفر و مهاجرت شهروندان تعدادی از کشورهای مسلمان به آمریکا است. این شرکت‌ها فرمان ترامپ را که به بهانه مبارزه با تروریسم صادر کرده بود، مورد انتقاد قرار دادند و نسبت به آن ابراز نگرانی کردند.
در بین کشورهای مسلمانی که سفر و مهاجرت شهروندان آن‌ها به آمریکا محدود شد، ایران تنها کشوری است که از یک صنعت داروسازی قابل‌توجه و قوی برخوردار است و بیانیه مدیران شرکت‌های داروسازی آمریکا در حقیقت مهر تأیید دیگری بر استعدادهای درخشان محققان و نیروهای کار داروسازی در ایران است. علاوه بر حوزه داروسازی در سایر حوزه‌های پزشکی نیز ایران نرخ مهاجرت‌فرستی بالایی نسبت به سایر حوزه‌ها داشته و برخی از این پزشکان مهاجر نیز در رشته‌های خود به افراد طراز اول در جهان تبدیل شده‌اند.
علیرضا زالی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران سال گذشته ضمن ابراز نگرانی از وضعیت خروج پزشکان از کشور، آمار این حوزه را اعلام کرد و از مسئولان خواست تا برای حل این معضل راه چاره‌ای بیابند چراکه به اعتقاد او، پنهان‌کاری در این زمینه به ضرر نظام سلامت و مصالح عمومی کشور تمام می‌شود.
در نمودار زیر سهم علل مختلف مهاجرت دانشجویان کشور را می‌بینید.
البته باید گفت که معضل خروج نخبگان و متخصصان ایرانی از کشور تنها منحصر به حوزه پزشکی و داروسازی نیست، بلکه ما سرمایه‌های گرانبهایی را در بسیاری از عرصه‌های علم و فرهنگ از دست داده‌ایم. می‌توان گفت مهاجرت بی‌بازگشت نخبگان از اواسط دهه٧٠ شیب صعودی داشته و بیشتر آمار آن متعلق به دانشجویان است. شاید در سال‌هایی این روند کم شده باشد، اما متأسفانه تاکنون برنامه دقیقی برای جذب سرمایه انسانی و بازگشت نخبگان به ایران به کار گرفته نشده است.
این بحران حتی در سطح نخبگان دانشگاهی نیز باقی نمانده و اخیراً دانش‌آموزان برتر کشور را نیز با خود همراه کرده است. به گفته معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش خروج از کشور از سطح دانشجویی و میان جوانان به دانش‌آموزان هم رسیده است؛ روندی که ایران را به سمت کشوری کم‌هوش و عاری از نخبه هدایت می‌کند و با ادامه این روند تا چند سال آینده به طور کلی ژن باهوشی در ایران از بین خواهد رفت.
درباره مهاجرت نخبگان بیشتر بخوانید.
No tags for this post.