طی چند روز گذشته مدارس تهران، تبریز و برخی دیگر از شهرهای کشورمان به دلیل آلودگی هوا تعطیل شده و به کودکان، سالمندان و افراد بیمار توصیه شد در منازل باقی مانده و از تردد در شهر خودداری کنند. این واکنش در حقیقت یک اقدام پیشگیرانه از سوی مسئولین به منظور حفظ سلامتی شهروندان محسوب شده و بر اساس استانداردهای بهداشتی در سراسر جهان اعمال می شود.
پژوهش های محققان اسپانیائی نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در مسیر مدرسه می تواند بر حافظه کودکان تاثیراتی منفی داشته باشد. در این مطالعات به ارتباط بین کاهش قدرت حافظه و ذرات آلاینده جوی پی برده شده و مشخص شد ریز ذرات دارای ابعاد دو نیم میکرومتر یا کمتر و همچنین دوده کربن که هر دو به طور مستقیم بر اثر ترافیک به وجود می آیند، بر حافظه کودکان در مسیر مدرسه تاثیر دارد.
در حقیقت در سراسر جهان مدارس تابع یک تقویم آموزشی هستند که در آن روزهای دقیق کاری ، تعطیلات و …. ذکر شده است که در این میان گاهی تعطیلات غیر مترقبه باعث تغییر در این جدول و تقویم اموزشی می شود. شاید مهمترین دلایل این تعطیلات را بتوان آلودگی هوا، سرما و برف، یا گرمای شدید محسوب کرد.
تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا
امروزه بسیاری از کلانشهرهای جهان دارای مشکل آلودگی هوا هستند که این موضوع می تواند تبعات بهداشتی نامطلوبی بر سلامت شهروندان داشته باشد. بر اساس استانداردهای جهانی شاخص آلاینده ها و ریزگردها در حد فاصل 0 تا 50 هوای پاک محسوب شده، شاخص 50 تا 100 سالم ، شاخص 100 تا 150 ناسالم برای گروه های حساس ، شاخص 150 تا 200 ناسالم و شاخص 200 به بالا بسیار ناسالم ارزیابی می شود که در حقیقت این جدول معیار اعلام تعطیلی و توقف فعالیت ها در کلان شهرها محسوب شده و معمولا در صورت ثبت شاخص 150 به بالا، مدارس تعطیل شده و اعلام اخطار می شود.
تعطیلی مدارس بر اثر آلودگی هوا تنها منحصر به تهران نبوده و در بسیاری از دیگر کشورها نیز مشاهده می شود. برای مثال در طول سال دانش آموزان شهر دهلی نو که یکی از آلوده ترین شهرهای جهان از نظر آلاینده های جوی است، به دفعات با تعطیلی رو به رو شده و شرایط حاد در این کشور به گونه ای است که حتی دادگاه عالی هند قانونی را در این زمینه ابلاغ کرده است که بر اساس آن دولت مکلف به واکنش سریع و اعلام تعطیلی مدارس بوده و باید در این زمینه هوشیار باشد. در کشور چین نیز دانش آموزان پکن در طول سال بارها شاهد تعطیلی مدارس بر اثر آلودگی هوا بوده و این موضوع امری عجیب در پکن محسوب نمی شود. در کشورهای اروپائی و کلان شهرها این رویداد به ندرت اتفاق افتاده و تنها در برخی موارد استثنائی مانند فوران اتشفشان در ایسلند در سال 2010 میلادی که منجر به پخش شدن میزان زیادی غبار و خاکستر در هوا شده بود، دانش آموزان خانه نشین شده و علاوه بر مدارس، بسیاری از ادارات، فرودگاه ها و سایر مراکز کشور ایسلند و برخی کشورهای مجاور نیز تعطیل شدند.
از سوی دیگر شرایط بحران آب و هوائی در بسیاری از کشورهای آفریقائی نیز حاد و بغرنج بوده و این موضوع در کشورهای غربی این قاره و به ویژه نیجریه به مراتب بیشتر دیده می شود. در قاره افریقا علاوه بر خودروها و آلاینده های ناشی از ان، مصرف زیاد زغال سنگ نیز مزید بر علت شده و موجب افزایش آلودگی هوا می شود.هر چند نبود زیر ساخت های لازم و کافی در این قاره سبب شده است تا امار دقیقی از روزهای سالم و ناسالم از نظر آلاینده های جوی در دست نبوده و معمولا کودکان افریقائی در روزهای ناسالم از نظر آلاینده های جوی نیز به فعالیت های خود ادامه داده و به مدرسه می روند.
چرا مدارس در شرایط آلودگی هوا باید تعطیل شوند؟
پژوهش های محققان اسپانیائی نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در مسیر مدرسه می تواند بر حافظه کودکان تاثیراتی منفی داشته باشد. در این مطالعات به ارتباط بین کاهش قدرت حافظه و ذرات آلاینده جوی پی برده شده و مشخص شد ریز ذرات دارای ابعاد دو نیم میکرومتر یا کمتر و همچنین دوده کربن که هر دو به طور مستقیم بر اثر ترافیک به وجود می آیند، بر حافظه کودکان در مسیر مدرسه تاثیر دارد. یافته های مطالعات پیشین نشان می داد که بیست درصد از کربن تولید شده در ترافیک های شهری توسط انسان ها استنشاق می شود. از سوی دیگر مطالعات جدید پژوهشگران نشان می دهد که تنفس کودکان در شهرهای بزرگ که دارای آلودگی هوا هستند، بر سلامت آن ها تاثیر نامطلوبی گذاشته و این موضوع با توجه به آلودگی هوا در بیشتر کلان شهر های دنیا ، بسیار با اهمیت قلمداد می شود.
از سوی دیگر مطالعات و پژوهش های محققان دانشگاه مونتانا در ایالات متحده نشان می دهد که آلودگی هوا تاثیری نامطلوب روی ژن موسوم به apolipoprotein epsilon 4 allele داشته و به میزان ده امتیاز از ضریب هوشی کودکان خواهد کاست. این موضوع به نوبه خود تاثیر منفی در جنبه های مختلف زندگی علمی و اجتماعی کودکان گذاشته و میزان بزه کاری و اختلالات رفتاری را در آن ها افزایش می دهد.
از سوی دیگر دانشمندان در مطالعات متعددی دریافته اند که زندگی به مدت طولانی در فضای دارای آلودگی شدید هوا و محیط های دارای ریزگردهای مضر، سبب بالا رفتن خطر التهاب مغزی و تغییرات ساختار عصبی مغز و بروز بیماری هائی از قبیل آلزایمر و پارکینسون خواهد شد.
آژانس بین المللی انرژی نیز چندی پیش در بیانیه ای رسمی اعلام کرد به طور سالانه 6 میلیون و 500 هزار نفر در سراسر جهان به طور مستقیم بر اثر عوارض ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.
بر این اساس قاره های آسیا و آفریقا دارای بالاترین میزان مرگ بر اثر آلودگی هوا بوده و بسیاری از مردم این مناطق همه ساله بر اثر الودگی هوا جان خود را از دست می دهند. در این گزارش همچنین عنوان شده است که آلودگی هوا و تاثیرات جانبی آن ؛ چهارمین عامل اصلی مرگ و میر انسان ها در سراسر جهان محسوب می شود.
بر اساس آمارهای بین المللی به طور سالانه خسارات ناشی از آلودگی هوا در سطح جهان رقمی بالغ بر 2تریلیون و 600 میلیارد دلار تخمین زده می شود که این موضوع می تواند تاثیرات مخربی بر حوزه های کشاورزی و بهداشت و سلامت عمومی بشر داشته باشد.
شرایط آب و هوای تهران از نظر آلاینده های جوی
شهر تهران همواره در دهه های گذشته با مشکل آلودگی هوا رو به رو بوده و این معضل حتی در دهه های 50 و 60 نیز که تعداد خودرو های شهر تهران بسیار کمتر از تعداد فعلی بود نیز مردم تهران با مشکل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کردند. باید در نظر داشت که آلاینده های هوا هم از نظر ترکیب شیمیایی و هم نظر اندازه با یکدیگر تفاوت دارند و البته اثراتی که بر سلامت افراد هم می‌گذارند، متفاوت است اما در میان شاخص هایی که روزانه و به طور ثابت اندازه گیری می‌شوند، می‌توان به ذرات معلق، دی اکسید گوگرد، منوکسید کربن، ازن و دی اکسید نیتروژن اشاره کرد. البته جز این آلاینده ها، هوایی که در شهرهای آلوده تنفس می‌کنیم، حاوی آلاینده های دیگری نیز هست که به دلایلی در نمودارهای روزانه درج نمی‌شوند. بر اساس شاخص های استانداردی که در بالا به ان اشاره شد در سال جاری مردم شهر تهران تنها 12 روز هوای پاک استنشاق کرده و تعداد روزهای هوای سالم در سال جاری نیز 200 روز بوده است. این اساس 59 روز از سال جاری هوا برای گروه های حساس، ناسالم بوده و با احتساب امروز، دومین روز از هوای ناسالم را در شهر تهران تجربه کرده ایم. در جدول زیر که توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران منتشر شده است می توانید به تفکیک و تعیین درصد، شرایط کیفی هوای تهران در سال جاری و سال گذشته را مشاهده کنید.
آلودگی هوا متهم کاهش بارندگی در تهران
نکته جالبی که باید به آن توجه کرده و در نظر داشت، تاثیر آلاینده های جوی بر کاهش میزان بارندگی است. موضوعی که در سال های اخیر به وضوح در تهران مشاهده شده است. بر اساس مطالعات انجام شده توسط تیمی از پژوهشگران بین المللی مشخص شد که در بیشتر رشته کوه ها در مرکزی و شرق چین ؛ بارش باران روندی رو به کاهش داشته است که بسیاری از محققان آلودگی را مقصر این امر می دانند. هرچند پیش از این شواهد جدی از این ارتباط به اثبات نرسیده بود؛ اما با تحقیقات جدید انجام شده توسط محققان آزمایشگاه ملی پاسیفیک نورث وست ؛ صحت این نظریه به اثبات رسید.
دانشمندان در این آزمایشگاه با ترکیبی از جمع آوری اطلاعات و مدل سازی کامپیوتری توانستند نشان دهند که آلودگی هوا باعث کم کردن سرعت نسیم دره ها و کاهش رطوبت سطح هوای اطراف مناطق کوهستان می شود. به گفته این پژوهشگران در نتیجه آلودگی هوا، انتقال همیشگی بخار آب از دره به طرف کوهستان به طرز قابل توجهی کاهشپیدا می کند که این پدیده منجر به اتفاقات اجتناب ناپذیر و غیرقابل پیش بینی خواهد شد که باعث سرکوب انتقال گرما و بارش باران بر فراز کوه ها می شود. این فرایند عمدتا دلیل اصلی تشکیل ابرهای بارانی طوفان زا است.
به این ترتیب شاهد هستیم که آلودگی هوا نه تنها بر محیط زیست و سلامت انسان تاثیر دارد بلکه موجب به هم خوردن چرخه های طبیعی و کاهش بارندگی نیز می شود. امروزه مردم تهران و دیگر کلان شهرهای ایران، شاهد آلودگی شدید هوا هستیم که این موضوع نیازمند توجه جدی است و در این میان نمی توان تمامی تقصیر را به گردن دولت انداخته و باید پذیرفت بدون همکاری مردم و احساس مسئولیت تمامی شهروندان، نمی توان نتیجه مطلوب را به دست آورد.
گزارش: احسان محمدحسینی
No tags for this post.