روانشناسان بالیني، تأثیر جدي ارزش‌هاي مذهبي را بر سلامت روانـي مـورد تأییـد قـرار داده‌انـد و معنویـت را به‌عنوان سـلاحي بـراي سازگاري با مشكلات لازم مي‌دانند. لذا شناسایي عوامل نشات گرفته از دین و معنویت درکنار شناخت نحوه تأثیرگذاری و ارتباط آنها با سایر عوامل مؤثر بر سلامت از مقوله‌هاي مهم و ضروري به‌حساب می‌آیند.
«مـدل‌هـاي سلامت»، مجموعه عوامل و متغیرهایي را که بر سلامت تأثیر دارنـد در برمی‌گیرند و ارتباط این عوامل با یكدیگر و همچنین با سلامت افراد جامعه را به نمایش مي‌گذارند. در همین خصوص، «مدل سلامت زنان ایران» به سفارش گروه علمي سلامت زنان فرهنگستان علوم پزشكي جمهوري اسلامي ایران طراحي شده است. این مدل که به «مدل سـلامت زنان فرمهر» نیز معروف است، از نوع مفهومي و نظریه‌اي اسـت کـه در آن سـعي شـده است تمامي عوامل مؤثر بر سلامت زنان ارائه شود.
«مـدل‌هـاي سلامت»، مجموعه عوامل و متغیرهایي را که بر سلامت تأثیر دارنـد در برمی‌گیرند و ارتباط این عوامل با یكدیگر و همچنین با سلامت افراد جامعه را به نمایش مي‌گذارند. در همین خصوص، «مدل سلامت زنان ایران» به سفارش گروه علمي سلامت زنان فرهنگستان علوم پزشكي جمهوري اسلامي ایران طراحي شده است.
در این رابطه، پژوهشگران پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی و دانشگاه علوم پزشکی تهران که طراحی مدل سلامت زنان فرمهر را به عهده داشته‌اند، عوامل نشات گرفته از دین و معنویـت و نحوه ارتباط آنها با سایر عوامل مؤثر بـر سلامت زنان و جایگاه آنها را که در این مدل مورد استفاده قرار گرفته‌اند، تبیین کرده‌اند.
در این پژوهش ابتدا با مراجعه به متون و مقـالات معتبـر در حوزه‌های مرتبط، مدل‌هاي سلامت و عوامل تعیین‌کننده سلامت زنان ازجمله عوامل دیني و معنوي و نحوه ارتباط آنها با یكدیگر، با کمک متخصصان مورد «تحلیل محتوایي» قرار گرفت و ازنظر محتوای موجود، به بحث‌ونظر گذاشته شد. سپس چارچوب نظري سلامت زنان شامل مجموع عوامل تعیین‌کننده در حوزه‌هاي مختلـف فـردي، خـانوادگي، اجتمـاعي و دین و معنویت تـدوین شد.
نتایج این پژوهش پس از 6 مصاحبه و 8 جلسه بحث گروهي با 15 نفر از صاحب‌نظران و سیاست‌گذاران کلیدي حوزه سلامت، حاکی از آن بود که باورها و اعتقـادات، ارزش‌ها، اخلاق و سرمایه دیني معنوي در جامعه، عوامل کلان نشات گرفته از دیـن و معنویت در فرد و جامعه هستند که بر تمامي متغیرهاي مؤثر بر سلامت زنان، تأثیر زیربنایي، زمینه‌ساز و همه‌جانبه دارند.
در این مدل، رفتارهاي دیني و شیوه تربیتي دیني و معنوي خانواده نیز متأثر از دین و معنویت هستند که به ترتیب در لایه شیوه زندگي در سطح فردي و روابط خانوادگي در سطح خانوادگي مدل گروه‌بندي شده‌اند.
به گفته فرزدی و همکاران به‌عنوان تهیه‌کنندگان مدل سلامت زنان فرمهر بر ایـن باورند که مجموعه ویژگي‌هاي یادشده بر درک و تفسـیر افـراد از سلامت خود و دیگران، رفتارهاي سلامتي فرد، رفتارهـاي تأثیرگذار بــر ســلامت در خــانواده و جامعــه و حتــي سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزيهاي سلامت در مجموعه نظام سلامت با مفهـوم عـام آن مؤثر هستند.
این محققین طی پیشنهادی، اشاره کرده‌اند که متخصصان حوزه سـلامت بـراي رسـیدن بـه تعـاریف عملیـاتي و کامل‌تری در آینده، به نقد خود بپردازند. علاوه بر این، شرکت در این فرآینـد باید بـراي همگـي صاحب‌نظران این حوزه‌ها باز باشد. اجزاي مدل و چارچوب نظري سلامت زنان نیز باید شـرح و بسـط یافته و به پایه‌اي بـراي تعریـف عملیـاتي برسـد.
به گفته آنها، بهتـرین راه بـراي تكمیل این فرآیند آن است که اعتقادات اصیل اسلامي در تعریف و تحقیقـات سـلامت معنوي در ایران لحاظ شود.
نتایج حاصل از این پژوهش در «نشریه پایش» وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، منتشر شده است.
گزارش: محمدرضا دلفیه
منبع: فرزدی، ف. و همکاران. 1396. دین و معنویت در مدل سلامت زنان ایران: مدل فرمهر. پایش، 16(5): 594-587.
No tags for this post.