نهادی که در تولیدات دانش‌بنیان پیشرو بوده و با روحیه جهادی، این مهم را گسترش داده و آموزش تخصصی را در بهترین وضعیت به جامعه هدف خود ارایه کرده است.جهاددانشگاهی که به عنوان پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی و خدماتی کشور محسوب میشود در برنامه‌های کلان کشور نیز نقش اساسی دارد به طوری که یکی از نهادهای تاثیرگذار در تحقق اقتصاد مقاومتی نیز جهاددانشگاهی است.
در رابطه با فعالیت های پژوهشی این نهاد کلیدی با دکتر محمدرضا پورعابدی،معاون پژوهش وفناوری جهاددانشگاهی گفتگو کردیم.
جهاد دانشگاهی تا به امروز چه سهمی از پروژههای پژوهشی داشته است؟
جهاد دانشگاهی به عنوان یک نهاد عمومی و غیر دولتی سهم کمی از بودجه های دولتی را دارد و حدود 20 درصد از اعتبارات مورد نیاز خود را از محل بودجه های دولتی تامین می‌کند و مابقی از محل اجرای طرح های پژوهشی کارفرمایی و ارائه خدمات به جامعه و دستگاه های دولتی جمع آوری می گردد. به همین دلیل برای بهره‌وری مناسب از این منابع محدود، سیاست‌ها و راهکارهایی در پیش گرفته شده تا حداکثر بازدهی در حوزه پژوهش و فناوری فراهم شود.
در همین راستا جهاد دانشگاهی به شکل‌های مختلف از طرح‌های پژوهشی و فناوری با اولویت‌بندی‌های تعریف شده در این حوزه حمایتهای لازم را انجام می‌دهد که این اولویت‌ها شامل کمک به اجرای طرح های پژوهشی و فناورانه در مرحله تحقیقاتی ، آزمایشگاهی و طرح هایی است که یافته‌های احتمالی آن چشم انداز توسعه‌ای در آینده دارد.
همچنین مشارکت با دستگاه‌های اجرایی و کارفرمایان طرح‌های پژوهشی و دستیابی به فناوری های مورد نیاز جامعه، پشتیبانی از منابع انسانی که در ذیل ساختارهای پژوهشی ساماندهی شده‌اند، ایجاد زیرساخت‌های لازم پژوهشی و آزمایشگاهی وکمک به خرید تجهیزات مورد نیاز محققان، مددرسانی به محققان برای نشر یافته‌های علمی و همچنین حمایت از تولید در مراحل آزمایشگاهی و نیمه صنعتی فناوری‌های به دست آمده ،است که میتوان به عنوان روش‌های حمایتی معاونت پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی از محققان خود اشاره کرد.
ازسوی دیگر درخصوص مشکلات ایجاد شده برای اجرای طرح‌های کارفرمایی،حوزه پژوهش جهاد دانشگاهی در تلاش است با اعطای تسهیلات و حمایت مالی از طرح های پژوهشی در به نتیجه رسیدن طرح ها و پروژه ها بتواند کمک به سزایی باشد.
باتوجه به حمایت های گسترده جهاد از پژوهشگران آیا بودجه‌های پژوهشی برای سال جدید افزایشی داشته و کفاف اینگونه حمایت‌ها را می‌دهد؟
بودجه های پژوهشی جهاد دانشگاهی در مجموع قابل توجه نیست و مطابق افزایش بودجه‌های سنواتی ،اعتبارات حوزه پژوهش و فناوری جهاد برهمین مبنا افزایش می یابد. در واقع حجم طرح های پژوهشی و فناورانه که قابلیت اجرا دارند بسیار وسیع است و چنانچه منابع مالی مورد نیاز تامین شود محققان و فناوران جهاد توان دستیابی و بومی سازی فناوری‌های بسیار زیادی را دارند.
درست است که بودجه‌های تخصیصی به هیچ عنوان کفاف نیازهای موجود را نمی‌دهد اما با این حال در حوزه مدیریت پژوهش تمام سعی خود بر استفاده بهینه از همین بودجه محدود کرده‌ایم ؛ به عنوان مثال درسال 95در حوزه پژوهش و فناوری بیش از ده میلیارد تومان در زمینه‌های مختلف پژوهشی از ساختارهای علمی و پژوهشگران جهاد حمایت کرده‌ایم.طبق آمارها23/1 درصد از این مبلغ پرداختی به اجرای طرح‌های پژوهشی و 22/3 به حمایت از گروه های پژوهشی و 23/4درصد نیز به صورت وام در اختیار گروه‌ها و مراکز خدمات تخصصی به منظور پیشبرد برنامه هایشان اختصاص داده شده است. درنهایت مابقی مبالغ پرداختی نیز در قالب حمایت برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی ،برگزاری همایش و کنگره، حمایت از انتشار یافته‌های علمی و …تخصیص یافته است.
به این ترتیب آيا الزاما میتوان گفت که تمام پژوهش‌های جهاد كاربردي است؟
مطابق اساسنامه جهاددانشگاهی وظیفه اصلی جهاد اجرای طرح های پژوهشی کاربردی است .تحقیقات بنیادی جهاد بسیار محدود است و اکثر قریب به اتفاق تحقیقات انجام شده در جهاددانشگاهی و همچنین برنامه ریزی های موجود از جنس تحقیقات کاربردی است .تقریبا همه طرح های پژوهشی جهاد یا دارای کارفرمای مشخص است یا دستیابی به دانش فنی و فناوری و در نهایت محصول باارائه خدمت برتر دانش بنیان را دنبال می‌کند.البته در تبدیل دانش های به دست آمده و تجاری سازی محصولات دانش بنیان موانع و مشکلات بسیاری وجود دارد و متاسفانه حمایتهای لازم از فناوران در این حوزه ها نمی‌شود.
همچنین واردات زیاد به کشور امکان رقابت را از فناوران می گیرد، اما با این حال تلاش برآن است کیفیت اولویتهای انتخابی برای محصولات و خدمات به نحوی باشد که مشتری لازم را در جامعه داشته باشند و امکان رقابت را با محصولات مشابه خارجی نیز پیدا کنند و در سطح بین الملل نیز محصولات و خدمات جهاددانشگاهی بازارسازی نمایند.
بدیهی است فعالیت ها و پروژههای پژوهش و فناور ی،پژوهش محور است و این مهم در جهاددانشگاهی بسیار حائز اهمیت است.
بنابراین میتوان گفت جهاد دانشگاهی سهمی بزرگی در پیشرفت پژوهش کشور داشته است؟
جهاددانشگاهی نهادی انقلابی و دانش بنیان است که تاکنون صدها دانش فنی و فناوری را به محصول و خدمت تبدیل و به جامعه عرضه کرده است و نقش قابل توجهی را در پیشرفت علمی کشور به ویژه در حوزه کاربرد فناوری در راستای رفع نیازهای جامعه داشته است.
این مهم نیز نباید فراموش شود که فعالیت جهاد در دوران دفاع مقدس آغاز شده و در واقع جهاد دفاع دانش بنیان را دنبال کرده و با شناسایی نیازهای رزمندگان نسبت به طراحی ،ساخت و تولید تجهیزات نظامی ، نقش موثری را ایفا کرده است. همچنین جهاددانشگاهی پس از دوران جنگ با سرعت بیشتر به توسعه ساختارهای علمی خود پرداخته است و در حال حاضر محققان جهاددانشگاهی در همه حوزه های علمی فعال هستند.
یکی از فعالیت‌های علمی جهاد ،شناسایی نیازهای علمی و فناورانه کشور و پاسخ به آنهاست.بنابراین عمده طرح های پژوهشی جهاددانشگاهی دارای کارفرمایی مشخص به منظور رفع نیاز و پاسخ به یک مشکل و چالش است .
از سوی دیگر این موضوع که در جهاد دانشگاهی ،پژوهش برای پژوهش انجام نمی‌شود بلکه برای دستیابی به نتیجه‌ای ملموس و رفع نیازهای اساسی در جامعه انجام میشود،بسیار اهمیت دارد.
اگر به بن مایه های اندیشه اقتصادی مقاومتی نگاهی کنیم ، متوجه این موضوع می شویم که اقتصاد مقاومتی در اقتصاد دانش بنیان ریشه دارد و نمی‌توان زیر ساخت‌های اقتصاد جامعه را تقویت و ریشه های آن را عمق بخشید بدون اینکه به دانش و فناوری توجه کرد. باتوجه به اینکه همه تلاش های جهاددانشگاهی در چهارچوب علم و فناوری است بنابراین میتوان گفت سهم آن در پیشرفت واقعی در توسعه جامعه بسیار کارساز است.
با توجه به واحدها و مراکز گسترده جهاد دانشگاهی در سطح کشور این نهاد چقدر به مزیت های بومی توجه کرده است؟
یکی از سیاست های علمی جهاد که باعث پیشرفت و پیشبرد اهداف این نهاد شده است توجه و بهره‌گیری از مزیت های بومی استان ها و توجه به توانمندی های بالقوه و بالفعل در ساختارهای پژوهشی واحدهای سازمانی جهاددانشگاهی است.دراین راستا با تقسیم کارهدفمند هریک از واحدها و ساختارهای پژوهشی متناسب با زمینه های تعریف شده هر واحد سازمانی دارای حوزه های کاری منتخب است این مساله باعث می شود که هر سازمانی بانیازهای دانشی و فناورانه را در بخش های مختلف جامعه مرتفع نماید.
ایفای نقش جهاد در توسعه علمی کشور با وجود این دستاوردها ملموس است.برای افزایش سهم این نهاد در پاسخ به نیازهای فناورانه چه کرده اید؟
معمولا بخش قابل توجهی از طرح های پژوهش و فناورانه جهاد کارفرمایی است، به عنوان مثال در سال 95 بیش از 950 طرح پژوهشی دارای کارفرمای مشخص در دست اجرا داشته است و 280طرح پژوهشی دارای کارفرما به پایان رسیده است. علاوه بر این در سال 95 نیز 600 طرح در دست اجرا از محل بودجه‌های داخلی جهاد بوده و 160طرح نیز از همین منابع داخلی به پایان رسیده است. معمولا این حجم از کار هرساله با درصدی از رشد همراه است با توجه به اینکه طرح های پژوهشی جهاد عمدتا کاربردی است ،نقش این تلاش علمی در توسعه دانش بنیان کشور بسیار موثر و قابل توجه است.
درنهایت پیشینه اقدامات علمی، توانمندی‌های موجود و برنامه ریزی‌های انجام شده ،اجرای طرح های پژوهشی در حوزه سلول های بنیادی ،درمان ناباروری ،پژوهش در درمان سرطان ،صنایع بالادستی و پایین دستی صنعت نفت، آب شیرین کن‌ها ،طراحی و ساخت ماشین های الکتریکی ،سیستم رانش قطارهای شهری ،سیستم برقی و الکترونیکی ،مشارکت در اجرای طرح های کلان ملی همه گویای آن است که جهاد به دنبال افزایش سهم خود در پاسخ به نیازهای فناورانه است و بیانگر ایفای نقش جهاد در توسعه علمی کشور است.
گفتوگو: فرگل غفاری
No tags for this post.