سیناپرس: در تعریف هواپیمای مسافربری بسیار بزرگ نوعی از هواپیماست که توانایی حمل بیش از ۴۰۰ مسافر را داشته باشد. بدین ترتیب شرکت‌های بزرگ هواپیماسازی به این فکر افتادند تا هواپیماهای پهن پیکر با توانایی پرواز در مسافت‌های طولانی را وارد بازار کنند. اولین هواپیماهای مسافربری بسیار بزرگ نیز در جذب مشتری و بازار بسیار موفق بودند. اما موفقیت تجاری این نوع هواپیماها برخلاف پیش‌بینی‌های کارشناسان به بیشتر از ۲۰ سال نرسید.
بحران اقتصادی و پیشرفت ارتباطات
بحران‌های اقتصادی و تحول ارتباطات و مخابرات مهمترین دلیل برای کاهش مسافرت‌های هوایی در مسافت‌های طولانی بود. رفته رفته مردم نیاز به سفرهای با مسافت‌های زیاد و بین قاره‌ای را کمتر دیدند و استقبال کمی از این مسافرت‌های هوایی شد. گرچه تا دیروز سخن از هواپیماهای ۱۰۰۰ نفره بود ولی امروزه شرکت‌های هواپیمایی به این نتیجه رسیده‌اند که هواپیماهای باریک پیکر منطقه‌ای ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفره پیشرفته با توانایی پروازهایی در مسافت‌های کوتاه داخل کشور یا درون قاره‌ای بهترین انتخاب برای خطوط هوایی هستند. بویینگ ۷۴۷ و ایرباس آ۳۸۰ دو هواپیمای بسیار بزرگ فعال در خطوط هوایی هستند.
هواپیماهای پهن پیکر و باریک پیکر
در دنیای هوانوردی، هواپیماهای مسافربری به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند. نخست هواپیماهای پهن پیکر، که هواپیماهای مسـافربری بزرگی هسـتند با پنج تا شش متر عرض و عموما سه ردیف صندلی با دو راهرو دارند، مثل بویینگ ۷۴۷ و ایرباس آ۳۸۰. دوم هواپیماهای باریک پیکر که به خاطر بدنه کوچک‌تر خود، تنها دو ردیف صندلی و یک راهرو دارند مثل فوکر۱۰۰، بویینگ ۷۳۷ یا ایربــاس ۳۲۰. در این بین به هواپیماهای باریک پیکری که برد و ظرفیت مسافر زیادی ندارند، هواپیماهای منطقه‌ای می‌گویند.
ملکه آسمان‌ها
هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ معروف به جامبوجت هواپیمای جت چهار موتوره بزرگ مسافربری است که شرکت بوئینگ می‌سازد. هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ بعد از هواپیمای ایرباس آ۳۸۰، دومین هواپیمای بزرگ مسافربری در جهان است. تولید بوئینگ ۷۴۷ در زمان خود انقلابی بزرگ در صنعت هواپیماهای مسافربری به حساب می‌آمد و برای حدود چهل سال بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان بود. بوئینگ ۷۴۷ با چهار موتور و ساختاری دوطبقه قابلیت جابجایی حداکثر ۵۵۰ مسافر را داراست. برخلاف ایرباس آ۳۸۰، طبقه دوم در بوئینگ ۷۴۷ کامل نیست و منحصر به قسمت جلوی هواپیما است. امروزه بوئینگ ۷۴۷ جایگاهی ویژه در نزد عموم مردم و مسافران پروازهای بین‌المللی پیدا کرده‌است و بی دلیل نیست که به آن لقب ملکه آسمان‌ها داده‌اند. هواپیمای بویینگ ۷۴۷ در چندین مدل مختلف ساخته و تا اواخر نوامبر ۲۰۱۴ حدود ۱۵۰۰ فروند از آن تحویل خطوط هوایی شده است. با این حال سال گذشته میلادی ۱۲ فروند هواپیمای بویینگ ۷۴۷ سفارش شد ولی در سال جاری (تا اواخر نوامبر ۲۰۱۴) هیچ سفارشی برای ساخت این هواپیما از طرف بویینگ دریافت نشده است. شرایط به گونه‌ای است که از سال ۲۰۰۶ که ۷۲ فروند از این هواپیما سفارش شده تا سال ۲۰۱۴ میزان سفارش این هواپیما به شکل کاملا مشهودی کاهش داشته است. در سال ۲۰۰۷ تعداد سفارش‌ها به ۲۱ عدد، در سال ۲۰۰۸ سه عدد، ۲۰۰۹ دو عدد رسیده است. در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ سفارشی که نبوده هیچ هرسال یک سفارش نیز لغو شده است. سال ۲۰۱۲ نیز تنها یک بویینگ ۷۴۷ سفارش شده است. از سال ۱۹۶۷ تا کنون ارزان‌ترین بویینگ ۷۴۷ به قیمت ۲۴ میلیون دلار و گرانترین آن ۳۵۲ میلیون دلار فروخته شده است.
غول مسافر بری ۱۰۰۰ نفره
ایرباس آ۳۸۰ به عنوان بزرگترین هواپیمای هواپیمای مسافربری عملیاتی جهان شناخته می‌شود. این هواپیمای پهن‌پیکر چهار موتوره دوطبقه در حالت استاندارد می‌تواند حدود ۵۵۵ مسافر را در مسافت‌های طولانی جابجا کند. البته ظرفیت صندلی‌های این هواپیما تا نزدیک به ۱۰۰۰ نفر نیز قابل افزایش است. به همین دلیل این هواپیما را غول مسافربری ۱۰۰۰ نفره نیز می‌نامند. آنچه که مسلم است این هواپیما توانایی جابجایی تعداد زیادی مسافر دارد و کاربرد آن در سفرهای بین‌المللی و مسافت‌های طولانی است. تا اواخر سال ۲۰۱۴ حدود ۱۵۰ عدد از این هواپیما ساخته شده و تحویل خطوط هوایی گردیده است. البته تا آگوست ۲۰۱۴، ۳۱۸ عدد هواپیمای ایرباس۳۸۰ سفارش شده و بزرگترین مشتری این هواپیما شرکت هواپیمایی امارات با ۱۴۰ سفارش است. با این وجود ایرباس به تازگی اعلام کرده است که شاید نتواند تعدادی از سفارش‌ها را به کشورهایی مثل ژاپن تحویل دهد. بحران اقتصادی یکی از مهمترین موانعی است که شرکت‌های هواپیمایی را برای خرید هواپیماهای غول‌پیکر مردد کرده است. به طوری که در سال ۲۰۱۴ سفارش ساخت هواپیمای ایرباس۳۸۰ نسبت به سال گذشته نزدیک به ۷۰ درصد کاهش داشته است. با این از سال ۲۰۰۶ تا سال ۲۰۱۳ روند کلی سفارش و تحویل هواپیمای ایرباس گاه صعودی و گاه نزولی بوده است. بیشترین تعداد سفارش این هواپیما در سال ۲۰۱۳ میلادی و ۴۲ عدد بوده است. قیمت هر فروند از این هواپیما حدود ۴۰۰ میلیون دلار است.
بیشترین سهم بازار
امروزه تنها شش شرکت در دنیا در حال توسعه هواپیماهای باریک پیکر هستند. هرچند این بازار تا حد زیادی دوقطبی است و معمولا رقابت اصلی بین ایرباس و بویینگ شکل می‌گیرد. در این میان از بین پروژه‌هایی که در حال حاضر برای ساخت هواپیماهای باریک پیکر جدید دنبال می‌شوند، می‌توان به نسل جدید هواپیماهای بویینگ ۷۳۷ و ایرباس ۳۲۰ اشاره کرد که مشخصا بیشترین سهم بازار را خواهند داشت. در رتبه بعدی شرکت بامباردیر کانادا قرار می‌گیرد که اولین هواپیمای ۱۰۰نفره‌اش سال پیش پرواز کرد. این هواپیما مقدمه‌ای بر خانواده هواپیماهای ۱۰۰ تا ۱۵۰نفره ارزان خواهد بود که تلاش دارد نظر مشتریان کم درآمدتر دنیا را به خود جلب کند. سه تولیدکننده بعدی به ترتیب شرکت کاوازاکی ژاپن، کنسرســیوم کوماک چین و شرکت یاک روسیه به شمار می‌روند. از بین این سه، اولین نمونه محصول شرکت کاوازاکی ژاپن با ظرفیت ۱۰۰ تا ۱۵۰نفر امسال رونمایی شد. هرچند هنوز از سرنوشت گنگ بازار آن اطلاع چندانی در دست نیست. هواپیمای پر سروصدای کنسرسیوم چینی هم که سی919 نام دارد، همچنان در حال توسعه است. این هواپیما اولین هواپیمای مسافربری نیست که چین به صورت بومی توسعه داده اســت. با این حال اولین طرح بومی این کشور با رعایت استانداردهای بین المللی است. باوجود زیرساخت وسیع صنعت هوانوردی در چین، هیچ یک از تجربیات قدیمی چینی‌ها در این حوزه موفقیت آمیز نبوده و در صورت موفقیت، این نخستین حضور چین در این بازار خواهد بود. سی919 هواپیمای ۱۵۰ تا ۱۷۰نفره‌ای خواهد بود با برد چهار تا پنج هزارکیلومتر که چینی‌ها امیدوارند بتوانند دست کم در آسیا مشتریان زیادی برایش پیدا کنند. در آخر نیز محصول بی‌سر و صدای شرکت یاک روسیه تحت عنوان ام.سی21 قرار دارد. این هواپیمای مسافربری، به عنوان جانشین توپولف ۱۵۴ و ۲۰۴ باسرمایه گذاری شرکت ایرکوت روسیه در حال ساخت است. اولین نمونه این هواپیما اگر مشکلات مالی همیشگی روس ها اجازه دهد، یک یا دو سال دیگر پرواز خواهد کرد.
*عباس خاراباف
کارشناس مهندسی هوافضا
No tags for this post.