تاریخچه گرفتن عکس سلفی به سال ۲۰۱۲ و بازیگران هالیوود برمی‌گردد. در آن زمان هیچ کس فکرش را هم نمی‌کرد که این ابتکار به یک اعتیاد جدی و اپیدمی جهانی تبدیل و مایۀ نگرانی جامعه‌شناسان و روان‌شناسان شود. اما روند افزایش تمایل مردم به انجام این کار چنان با سرعت پیش رفت که دیکشنری آکسفورد، لغت «سلفی» (Selfie) را به عنوان «لغت سال ۲۰۱۳» اعلام کرد. اکنون بعد از گذشت تنها چند سال کار به جایی رسیده است که سلفی‌بگیران نه‌تنها در موقعیت‌های شاد و خاطره‌انگیز بلکه در بیمارستان و گورستان و بحرانی‌ترین درگیری‌های خیابانی و دردناک‌ترین حوادث طبیعی همواره حضور فعال دارند!
فراتر از شیوع بحرانی گرفتنِ عکس سلفی، موضوعی که به‌طورکلی در متن ذهن و زندگی بسیاری از افراد جاری است، مسئله «نمایش» است. غذایی که می‌خوریم، کتابی که می‌خوانیم، سفری که می‌رویم و هر فعالیت ریز و درشتی که در زندگی روزمره به آن می‌پردازیم را به دیگران نمایش می‌دهیم. عکس سلفی هم به‌عنوان بخشی مهم از این نمایش هرروزه جایگاه ویژه‌ای در زندگی پیدا کرده است. اما گویا آن‌قدر در این عرصه افراط کرده‌ایم که درد و بدبختی دیگران نیز محملی برای نمایش زندگی روزمره ما شده‌اند!
شاید این‌گونه احساس می‌شود که هویت اقدامات ما، حتی اگر اقدامات بشردوستانه و خیرخواهانه باشد، بدون نشان‌دادن آن‌ها به دیگران ناشناخته و بی‌اعتبار است. به گفته جامعه‌شناسان، نبود فرصت‌های مناسب و کافی برای ارضاء نیاز به دیده شدن، باعث می‌شود بعضی افراد به دنبال ارضاء این احساس حتی در بحران‌ها و فجایع باشند.
روان‌شناسان بر این باورند که سلفی‌نگاری افراطی موجب تشدید اختلال روانی خودشیفتگی و نمایشگری در افراد خواهد شد. ضمن این‌که رفتارهای ضدفرهنگی و ضداجتماعی را در بلندمدت تقویت خواهد کرد.
رفتارهای ضداجتماعی به این معنی است که در پس‌زمینه زندگی واقعی‌مان، یک بحران یا فاجعه در جریان باشد اما فرد سلفی‌نگار بدون توجه به آن بحران و صرفاً با محوریت قراردادن خودش رو به دوربین، لبخند زده و عکس بگیرد.
رفتار ضدفرهنگی هم به‌عنوان مثال می‌تواند سلفی گرفتن همراه با یک لبخند نابه‌جا در زمینه گرفتاری و بدبختی و سوگواری دیگران باشد.
به اعتقاد بعضی از کارشناسان سلفی گرفتن در شرایط بحرانی نشانه‌ای از ضعف عملکرد فضای فرهنگی یک جامعه است. دستگاه‌های فرهنگی باید نحوه صحیح استفاده از تکنولوژی را به مردم یک جامعه آموزش دهند. تمایل بیمارگونه به گرفتن عکس سلفی در شرایط سخت و دردناک، نشانه خوبی از سلامت یک جامعه نیست. این تمایل حتی تا جایی پیش رفته که نه تنها در حوادث و موقعیت‌های سخت و دردناک بلکه در امور سیاسی هم شیوع پیدا کرده است.
پروانه سلحشوری، نماینده مردم تهران در مجلس دهم می‌گوید: «اصلاح چنین رفتارهایی زمانی تحقق می‌یابد که تبعات اجتماعی آن مشخص شود و در عین حال جامعه آن را امری مذموم بشمرد، زیرا تا زمانی که امری مذموم شمرده نشود همچنان با بروز و ظهور آن در جامعه مواجه هستیم.»
به‌طور کلی نکته‌ای که در این میان مهم اما مغفول است این است که عکس‌های سلفی برای ثبت «لحظات خاص» یا «لحظات شاد و خاطره‌انگیز» زندگی به میدان آمدند و اصرار ورزیدن به گرفتن عکس سلفی در شرایط درد و بحران دیگران بدون شک نشانه خوبی نیست.
گزارش: غزال غضنفری
No tags for this post.