سرانه مطالعه، یکی از شاخصه‌های ارزیابی رشد توسعه و پیشرفت فرهنگی هر کشور است. عام‌ترین تعریف از سرانه مطالعه، میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز است. در ایران آمارهای مختلفی از 2 دقیقه تا 76 دقیقه برای سرانه مطالعه روزانه (کتاب، روزنامه و … ) اعلام شده است. اما رئیس کتابخانه ملی ایران می‌گوید، ایرانیان فقط دو دقیقه در روز مطالعه می‌کنند.
به اعتقاد بعضی از کارشناسان، به جز مسئله فرهنگ، مسائل دیگری نیز وجود دارد که باعث می‌شود با پدیده عظیم «کتاب نخوانی» روبرو باشیم. مسائلی از قبیل شیوه‌های مدیریتی و محدودیت‌های دولتی که در این عرصه وجود دارند. آن‌ها محدود بودن کتابخانه‌های محل، کامل نبودن موضوعات کتاب‌های مراکز تحصیلی، انحصار تبلیغات فرهنگی، اعمال سانسور و همچنین گران بودن کتاب را از دلایل عمدۀ عدم گرایش به مطالعه عنوان کرده‌اند.
سرانه مطالعه در کشورها با رشد فرهنگی آن‌ها و به طور گسترده‌تر با توسعه انسانی در هر کشور رابطه مستقیم دارد. طبق آمارهای جهانی و بر اساس استانداردهای تعریف شده، انگلیسی‌ها ۵۵ دقیقه و ژاپنی‌ها ۹۰ دقیقه در شبانه‌روز مطالعه می‌کنند. این در حالی است که آمار سرانه مطالعه در ایران از 2 دقیقه تا 13 دقیقه در شبانه‌روز متغیر است.
براساس تحقیقات به عمل آمده، کشورهای جهان سوم کمترین سرانه مطالعه را به خود اختصاص می‌دهند، در این کشورها بیشتر افراد مطالعه نمی‌کنند و استفاده و ترویج محصولات فرهنگی در آن‌ها نهادینه نشده است. یکی از دلایل پایین بودن سرانه مطالعه در این کشورها بی‌توجهی مسئولان فرهنگی است.
در ایران براساس برنامه سند چشم‌انداز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، باید تا سال ۱۴۰۴ از نظر سرانه مطالعه در دسته ۱۵ کشور نخست دنیا قرار بگیریم و همچنین کشور نخست خاورمیانه باشیم. علاوه بر آن تا تاریخ مشخص‌شده ۳۰ درصد از افراد جامعه باید عضو کتابخانه‌ها باشند. اما واقعیت میزان سرانه مطالعه در ایران و فاصله واقعی ما تا رسیدن به این چشم‌انداز محل بحث‌های اساسی است.
اما جدا از نقش برنامه‌های مدیریتی و آموزشی دولتی، هر یک از ما می‌توانیم در افزایش آمار کتاب‌خوانی و «کتاب‌خوان کردن» خود و اطرافیانمان مؤثر واقع شویم. این کار از پنج طریق قابل اجرا است:
- دایره را کوچک‌تر کنید: از اهداف آرمانی خود چشم بپوشید و به‌جای فکر کردن به «کتاب‌خوان کردن تمام افراد جامعه»، به «کتاب‌خوان کردن افراد خانوادۀ خودتان» فکر کنید.
- بچه‌ها را فراموش نکنید: باتوجه به این‌که بخشی از اختیار بچه‌های کوچک در دست بزرگ‌ترهاست، می‌توانید به‌عنوان ناجی عمل کنید و نه فقط به کودکان خانوادۀ خودتان، که برای بچه‌های دیگر اطرافتان هم کتاب هدیه بدهید.
- ابتکار به خرج بدهید: از امکان گسترش شبکه‌های مجازی برای کتاب‌خوان کردن دوستانتان استفاده کنید. می‌توانید برنامۀ مطالعۀ گروهی تعیین کنید. مسابقات ماهیانۀ کتاب‌خوانی از یک کتاب مشخص تدارک ببینید. کتاب صوتی بسازید تا پرمشغله‌ها هم وقتی برای کتاب‌شنیدن داشته باشند. برنامۀ دیدار حضوری هفتگی بگذارید تا کتاب‌هایتان را با هم تبادل کنید. درمیان گشت‌وگذارهای دوستانه‌تان وقتی هم برای سر زدن به کتابخانه‌های عمومی یا کتاب‌فروشی‌ها بگذارید. یادتان باشد افراد در هر سنی معمولاً بیشترین تأثیر را از دوستان و هم‌سالانشان می‌گیرند.
- تبدیل به بلندگو شوید: اگر در زمینۀ ترویج کتاب و کتاب‌خوانی فعالیتی نمی‌کنید، بلندگویی برای فعالیت‌های دیگران باشید. مسابقات و نشست‌های کتاب خوانی را اطلاع‌رسانی و تبلیغ کنید. از طرح‌های جدیدی که این روزها میان مردم دست‌به‌دست می‌شوند استقبال کنید و با ابزارهایی که در اختیار دارید صدای آن‌ها را به گوش دیگران برسانید. طرح‌هایی مثل جاگذاشتن کتاب در محیط‌های عمومی، طرح بوکتاب یا بی‌هیچ وثیقه‌ای امانت دادن کتاب، طرح تعویض دخانیات با کتاب و … تنها نمونه‌ای از این طرح‌های نوین هستند که شما می‌توانید رسانه آن‌ها باشید.
- کتاب بخوانید: اگر تمام فعالیت‌های بالا را هم درست و کامل انجام دهید ولی خودتان کتاب نخوانید، باز یک جای کار می‌لنگد. پس تا می‌توانید کتاب بخوانید!
گزارش سیناپرس با عنوان "چرا سرانه مطالعه در ایران پایین است؟" را بخوانید.
گزارش: غزال غضنفری
No tags for this post.