خاک‌های سطحی در کنار گردوغبار خیابان‌ها و جاده‌ها از شاخص‌های آلاینده‌های محیط زیست شهری به‌حساب می‌آیند و معمولا از برهم کنش مواد جامد، مایع و گاز ناشي از منابع مختلف سرچشمه گرفته و به‌طور بالقوه می‌توانند حامل بار آلودگي بالایي از فلزات سنگین و آلاینده‌های آلي باشند.
دلیل اهمیت بررسی گردوغبار خیابانی این است که چنین گردوغباری به‌وسیله افرادی که از خیابان‌ها عبور می‌کنند، به‌راحتی استنشاق می‌شود. همچنین این گردوغبار می‌تواند توسط کودکان به خاطر رفتارهایی مثل به دهان بردن اشیاء مختلف و مکیدن دست و انگشتان و بلعیده می‌شود. بنابراین، گردوغبار خیابانی، مسیر مهمی در آلودگی افراد با عناصر سمی است و در سال‌های اخیر نیز نگرانی در حال افزایشی در مورد آلودگی فلزات سنگین در گردوغبار خیابانی به خاطر اثرات سمی بالقوه آن‌ها ایجاد شده است.
دلیل اهمیت بررسی گردوغبار خیابانی این است که چنین گردوغباری به‌وسیله افرادی که از خیابان‌ها عبور می‌کنند، به‌راحتی استنشاق می‌شود. همچنین این گردوغبار می‌تواند توسط کودکان به خاطر رفتارهایی مثل به دهان بردن اشیاء مختلف و مکیدن دست و انگشتان و بلعیده می‌شود.
به‌منظور بررسی این پدیده، محققینی از دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه تهران، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن میزان حضور فلزات و شبه فلزات در گردوغبار خیابانی غرب و شرق تهران مورد ارزیابی علمی قرار گرفته است.
محققان برای این کار، نمونه‌برداری از گردوغبار خیابانی را در دو منطقه تهران‌پارس (شرق تهران) و اکباتان (غرب تهران،) از خیابان‌های اصلی و فرعی انجام دادند. سپس غلظت فلزات سنگین شامل کادمیوم، مس، آرسنیک، روی، قلع، سرب، لیتیوم، آلومینیوم، وانادیوم، کروم، منگنز، آهن، نیکل، استرانسیوم و باریوم را با استفاده از دستگاه ICP-MS (طیف‌سنج پلاسمای القایی) در این نمونه‌ها اندازه‌گیری کردند. درنهایت، میزان آلودگی فلزات سنگین گردوغبار خیابانی با استفاده از شاخص‌های مختلفی نظیر شاخص زمین انباشتگی، شاخص آلودگی، شاخص آلودگی تجمعی و شاخص ریسک اکولوژیک توسط محققین ارزیابی شدند.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، گردوغبار خیابانی هر دو منطقه مورد مطالعه تهران، دارای آلودگی متوسط تا بالایی به عناصر سنگین سرب، قلع، روی، آرسنیک، مس و کادمیوم بود.
این عناصر در هر دو منطقه درجه غنی‌شدگی بسیار بالا تا شدیدا بالایی را نشان دادند و طبق نظر محققین، منشاء آن‌ها عمدتا، فعالیت‌های انسانی بوده است. بااین‌حال، شاخص ریسک اکولوژیک برای منطقه شرق تهران، متوسط و برای منطقه غرب، پایین بود.
با توجه به فراوانی خودروها در هر دو منطقه و ساخت‌وسازهای در حال انجام، به نظر پژوهشگران، فرسایش تایر و باطری خودروها در کنار مواد ساختمانی، منشاء اصلی انتشار کادمیوم است.
همچنین طبق گفته محققین، بالاتر بودن میزان سرب در منطقه شرق باعث شده است که این منطقه ریسک اکولوژیکی بالاتری را نشان دهد. لذا گردوغبار خیابانی در این منطقه ازنظر آلودگی به فلزات سنگین به‌ویژه سرب همراه با منابع ورود آن به محیط، باید بیشتر موردتوجه قرار گیرد.
نتایج این پژوهش اخیرا در مجله «سلامت و محیط زیست» وابسته به انجمن علمی بهداشت محیط ایران منتشر شده است.
گزارش: محمدرضا دلفیه
منبع: مظلومی، س. وهمکاران. ۱۳۹۶. ارزیابی میزان حضور فلزات و شبه فلزات در گرد و غبار خیابانی غرب و شرق تهران. سلامت و محیط زیست، ۱۰(۲): 292-281.
No tags for this post.